Benedikt Franke over de internationale spanningen: ‘J.D. Vance bereikte op een slimme manier zijn doel in Europa’

De Amerikaanse vicepresident J.D. Vance zette in februari Europa op stelten met een historische speech op de Veiligheidsconferentie van München. Er zat een strategische logica achter die aanval, zegt Benedikt Franke, de CEO van de Veiligheidsconferentie. “De Verenigde Staten willen dat Europa opnieuw voor zichzelf kan zorgen, zodat zij zich met China kunnen bezighouden.”

Benedikt Franke was op 1 april een opvallende naam op de affiche van Febelfin Connect, de jaarlijkse bijenkomst van de financiële sector. Benedikt Franke is de CEO van de Munich Security Conference (MSC), al zestig jaar een toonaangevend forum over geopolitieke kwesties en internationale veiligheidsrisico’s. Op de jaarlijkse topconferentie in februari stal de Amerikaanse vicepresident J.D. Vance de show. Met een brutale speech bracht hij de Europese elite helemaal van haar melk. “De grootste bedreiging voor Europa is niet China, Rusland of een andere externe speler. Ik ben vooral bezorgd over de dreiging van binnenuit”, zei J.D. Vance, die de Europese interpretatie van de vrijheid van meningsuiting ter discussie stelde.

“We wilden de veiligheidsconferentie van dit jaar in het teken plaatsen van de speurtocht naar zilveren randjes rond het donkere plaatje”, zegt Benedikt Franke. “Viel dat even tegen. De avond voordien had Donald Trump een ‘geweldig’ telefoongesprek gehad met de Russische president Vladimir Poetin en daarna verpestte J.D. Vance de stemming door op de conferentie iets heel slims te doen. Hij bereikte zijn doel door over te schakelen op drukpuntdiplomatie. Hij duwde door op pijnlijke punten voor Europa met een aanval op onze normen en waarden. Daar zat een duidelijke strategische logica achter. Trump en Vance willen dat Europa voor zichzelf kan zorgen. Ze hebben gelijk. We hebben te lang geschuild onder de Amerikaanse veiligheidsparaplu. Herhaaldelijke vragen aan Europa om meer te investeren in defensie haalden niets uit. Vandaar die nieuwe aanpak, die vruchten afwerpt.”

U bent een opvallende spreker op een event van de financiële sector.

BENEDIKT FRANKE. “Je kunt je afvragen: wat doet iemand als ik, een veiligheidsgoeroe, op een netwerkevent van bankiers? Wel, het verband is nooit duidelijker geweest. Aan de financiële sector zeg ik: we hebben uw geld nodig om de investeringen in defensie te financieren. De uitbouw van een defensie-industrie is niet mogelijk zonder een sterke financiële sector. De overheidskoffers zijn niet diep genoeg. Ik kom hier dus preken voor een kerk van gelovigen. En hopelijk help ik meer begrip te kweken voor investeringen die tot voor kort nog als ‘onfatsoenlijk’ werden bestemd. Ik sprak vorige week nog met het grootste Duitse defensiebedrijf. Twee jaar geleden kregen ze van de banken niet eens een kredietlijn van 200 miljoen euro.”

Bent u verbaasd over de agressieve start van de Trump-administratie?

FRANKE. “We wisten dat Trump disruptief zou handelen in zijn geheel eigen stijl. Maar ik was verbaasd over de stellingname over Panama, Canada en Groenland. Ik ben niet verbaasd over de positie over de NAVO en het handelsbeleid, want dat beleid heeft hij altijd aangekondigd.”

Hoe moeten we reageren op een agressief handelsbeleid?

FRANKE. “Je mag in principe niet met je laten sollen door bullebakken, maar als je reageert, riskeer je een dure escalatie. Wat moet je dus doen? Ik ben er zelf nog niet uit. Wat er ook gebeurt, we moeten elk scenario kunnen beheren. We moeten dus onze weerbaarheid versterken. Defensie is niet alleen een kwestie van tanks of drones. Het gaat ook om de weerbaarheid van onze economie.”

Europa zegt zijn ‘strategische autonomie’ te willen verbeteren. Maar hoe krijgen we dat voor elkaar?

FRANKE. “Veel mensen zien autonomie als een synoniem voor autarkie, onafhankelijkheid en soevereiniteit. We moeten in Europa onze afhankelijkheid verminderen, maar we moeten eerder streven naar strategische stabiliteit dan naar strategische autonomie. Europa slaat de verkeerde weg in, als het een politiek van isolationisme wil voeren. Dat kunnen we ons niet veroorloven. We mogen alleen niet worden verleid de fouten van het verleden te herhalen, door volledig afhankelijk te worden van een regio. De voorbije veertig tot vijftig jaar heeft Europa, en Duitsland in het bijzonder, geprofiteerd van drie grote afhankelijkheden. We rekenden op de Verenigde Staten voor veiligheid, op Rusland voor goedkope energie en op China voor een grote afzetmarkt. Dat is geen gezonde situatie. Meer diversifiëren en onze afhankelijkheden beperken is een strategische must.”

Meer investeren in defensie is een prioriteit voor Europa. Volstaat het EU-plan van 800 miljard euro?

FRANKE. “De Europese defensie-industrie verkeert in een vrij slechte staat. We hebben een klein aantal grote nationale defensiebedrijven. Elk land beschermt zijn eigen kampioenen en heeft weinig startende defensiebedrijven. En de schaarse starters focussen op drones, of alleen maar op een klein aspect van een groter project. Het zijn louter toeleveranciers. Europa moet werk maken van een defensiemarkt die duurzaam is in de economische betekenis. Er is ook meer samenwerking en coördinatie nodig. Mijn regio, Beieren, zal miljarden investeren in een eigen ecosysteem van drones, zonder overleg op Europees niveau. Het risico is dat elke regio zich specialiseert in dezelfde expertise. Iedereen wil nu drones ontwikkelen, maar als je met Oekraïners praat, vragen ze te stoppen met onze versnippering te exporteren. Elke week krijgen ze wel een nieuw dronesysteem. Het is beter dan niets, maar het is beter 10.000 drones van hetzelfde model te hebben.”

“De Europese defensiesector heeft een jaaromzet van 150 miljard euro. Dus als Europa 800 miljard euro extra investeert in het volgende decennium, verhoog je de jaaromzet met 50 procent. Voor een bedrijf impliceert dat zware investeringen in schaalvergroting. Die komen er enkel binnen een stabiel investeringskader. De bedrijven hebben een visie op de lange termijn nodig om investeringsbeslissingen te kunnen nemen. Ze hebben weinig aan een visie van twaalf tot achttien maanden. Ze moeten weten dat het niet om eenmalige projecten gaat, anders investeren ze in piekproductie, die later uitmondt in overcapaciteit. We komen trouwens niet zozeer wapens tekort, we missen vooral mensen om op de lange termijn een voldoende groot en getraind leger op de been te houden. Het Duitse leger is de voorbije 75 jaar nooit kleiner geweest dan vandaag.”

Naar welke relatie met Rusland moet Europa streven op de lange termijn?

FRANKE. “Op de lange termijn zou Rusland deel moeten uitmaken van een familie van naties, als een land dat problemen helpt op te lossen in plaats van ze te veroorzaken. Dat is vandaag wensdenken, maar je hebt een visie nodig. Europa heeft belang bij een sterk en welvarend China. Europa heeft belang bij een sterke en welvarende Verenigde Staten. En uiteindelijk geldt dat ook voor Rusland. Het probleem is dat het idee van het Russische imperialisme niet alleen in het hoofd van Poetin en de Russische elite zit. Dat idee wordt van ’s morgens tot ’s avonds op school onderwezen en zit diep ingebakken bij de Russische bevolking. Het zal tijd vergen om dat wereldbeeld te veranderen. Je kunt van vijanden vrienden maken. Kijk naar de historische relatie tussen Duitsland en Frankrijk. Maar dat heeft tijd nodig, en dan spreek je over decennia en niet over weken.”

Zoeken de Verenigde Staten toenadering tot Rusland om te vermijden dat Rusland en China te grote bondgenoten worden?

FRANKE. “In mijn contacten met de Republikeinse Partij wordt altijd glashelder duidelijk dat de Verenigde Staten vooral bezig zijn met China. Of Rusland daarbij een betrouwbare partner is, betwijfel ik. Als je praat met de Republikeinen, dan willen ze een sterk Europa dat voor zichzelf kan zorgen, zodat de Verenigde Staten meer aandacht kunnen geven aan China en Zuidoost-Azië. Europa komt nauwelijks aan bod in de geopolitieke discussies in de Verenigde Staten. Het gaat over China, China, China. Europa is in Amerikaanse ogen gedegradeerd van een bondgenoot en een sterke pijler in de trans-Atlantische relatie, naar eerst een vervelende partner, en nu naar een onbeduidende regio. Dat is absurd. Het is belachelijk dat de Verenigde Staten de 550 miljoen European niet zien als een sterke bondgenoot.”