‘Belgische economie wordt dommer’

Met evenveel arbeid en kapitaal produceren we almaar minder welvaart. Laat dat even bezinken, want dat is een economische ramp. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

De Belgische economie hoort nog altijd bij de meest productieve ter wereld, maar we verliezen onze voorsprong. Digitalisering, robotisering, algoritmes, artificiële intelligentie? Tja. Iedereen spreekt erover, maar in de Belgische economische statistieken zijn ze onvindbaar. De Nationale Bank wijst er in haar jongste jaarverslag op dat we almaar dommer met de schaarse middelen van arbeid en kapitaal omspringen. De efficiëntie waarmee Belgische bedrijven die middelen inzetten, gaat sinds 2006 lichtjes achteruit, ondanks alle mogelijke technologische innovaties. Dat wil zeggen dat we met evenveel arbeid en kapitaal almaar minder welvaart produceren. Laat dat even bezinken, want dat is een economische ramp. De volgende generaties kunnen de vergrijzing, de staatsschulden en nog enkele andere openstaande facturen enkel betalen als ze dankzij technologische innovatie productiever worden. Maar het omgekeerde gebeurt in België. In de rest van Europa is het niet veel beter, maar was er de voorbije jaren toch enig herstel.

Voor een stuk is het beleid van de regering-Michel het slachtoffer van het eigen succes. De zwakke productiviteitscijfers zijn deels het spiegelbeeld van de forse banencreatie van de voorbije jaren. Er kwamen vooral simpele banen bij, die tijdelijk wegen op de productiviteit. Je kan het ook steken op het almaar groter belang van de dienstensector, waar het veel moeilijker is de productiviteit op te voeren dan in de industrie. Sinds 2013 is de groei van de productiviteit in de dienstensector vrijwel nihil. Maar opnieuw, dat verklaart het verschil met Europa niet. Als België in economische groei de slak van Europa blijft, dan heeft dat diepere oorzaken.

De Nationale Bank merkt op dat de productiviteitswinsten beperkt blijven tot een beperkt kransje topbedrijven en dat die kennis nauwelijks doorsijpelt naar de rest van de economie. In het bedrijfsleven ontstaat een almaar groter kloof tussen een kleine elite die doorstoomt en een omvangrijk restjesvolk dat ter plaatse trappelt. Te veel mensen en kapitaal zitten gevangen in bedrijven met een dalende productiviteit, in plaats van door te schuiven naar de bedrijven die de grenzen wel weten te verleggen. Die ‘zombificatie’ van de Belgische economie is de echte horror in dit land.

De bank wijst op een aantal knelpunten die de boel blokkeren. Op één staat de Belgische arbeidsmarkt. Zij blinkt uit in de onderbenutting van menselijk kapitaal. Niet de werkloosheid is het probleem, wel de nog altijd bedroevend lage participatiegraad, ook in Vlaanderen. Je wil ze niet te eten geven, de mensen die weg blijven van de arbeidsmarkt, weliswaar vaak om goede redenen, zoals de zorg voor kinderen, zieken of ouderen. Maar het punt is dat de buurlanden meer mensen aan de slag krijgen, en dat er ook meer mensen aan de slag moeten om de vergrijzing te betalen. Vooral vrouwen zijn nog altijd ondervertegenwoordigd op de arbeidsmarkt en krijgen doorgaans ook minder doorgroeimogelijkheden. “Dat is niet alleen maatschappelijk onaanvaardbaar, het is ook een verspilling van talent”, schrijft de Nationale Bank.

Een tweede knelpunt is de gebrekkige kwaliteit van de infrastructuur. De toenemende files vormen een almaar grotere kostenpost voor bedrijven. Snelwegen rond en tussen de grote steden worden rivieren van metaal die de arbeidsmarkt in eilanden verdeelt, en de noodzakelijke doorstroming van arbeidskrachten beperkt. Ook de groeiende onzekerheid over de elektriciteitsbevoorrading werpt een almaar langere schaduw over de economie. Een derde knelpunt blijft de begroting. Met een structureel tekort van 1,5 procent en een overheidsschuld van ongeveer 100 procent is er geen buffer voor tegenslagen en geen beleidsmarge voor nieuwe initiatieven. De Nationale Bank merkt op dat het zowel economisch als sociaal efficiënter is om het dak te repareren als de zon schijnt, dan te wachten tot het regent. De volgende regeringen wacht de taak om die knelpunten aan te pakken, toch als er nog ambitie is om een van de meest productieve economieën te blijven.