Er is tien jaar over gegaan, maar vanaf 1 juli zal België eindelijk overheidsopdrachten gunnen volgens de Europese richtlijn van 2004. Niets te vroeg, want intussen werkt Europa al aan een nieuwe richtlijn voor aanbestedingen.
Er is tien jaar over gegaan, maar vanaf 1 juli zal België eindelijk overheidsopdrachten gunnen volgens de Europese richtlijn van 2004. Niets te vroeg, want intussen werkt Europa al aan een nieuwe richtlijn voor aanbestedingen.
Er zijn sectoren die in crisistijd rekenen op overheidsopdrachten als reddingsboei om te overleven. Vraag dat maar aan de bouwaannemers van deze wereld. De gezamenlijke overheden in de Europese Unie schrijven jaarlijks voor zo’n 2000 miljard euro openbare aanbestedingen uit.
De markt van overheidsopdrachten is groot, maar niet zonder problemen. Zeker niet in ons land. Volgens cijfergegevens van het advocatenkantoor Stibbe stijgt het aantal betwistingen de jongste jaren door de toegenomen complexiteit. “Vanzelfsprekend is niet elke klacht gegrond”, zegt Frederik Vandendriessche, partner bij Stibbe en professor aan de universiteiten van Gent en Antwerpen. “Maar dat er in ons land opvallend meer betwistingen zijn, zegt wel iets over de Belgische wetgeving voor overheidsopdrachten dan in de buurlanden.”
Bij de Raad van State leidt de jongste jaren ongeveer een op de vier betwistingen over openbare aanbestedingen tot een vernietiging of schorsing van de toegekende contracten. “Dat betekent niet dat er veel wordt gesjoemeld”, benadrukt Vandendriessche. “Het is gewoon een kwestie van complexiteit. Je moet maar de arme ambtenaar zijn die ICT-infrastructuur moet aankopen. Dat is bijna niet meer te doen zonder vormfouten. Je kan spreken van een Europees fenomeen, maar België maakt het nog moeilijker door alles meer in detail te willen regelen.”
Europese regels, lokale markt
De Europese richtlijn over overheidsopdrachten legt een aanbestedingsprocedure op voor werken met een contractwaarde van meer dan 5 miljoen euro en voor diensten of goederen die meer dan 200.000 euro kosten. Dat betekent dat je als overheid de opdracht bekend moet maken, zodat in principe bedrijven uit de hele EU op de hoogte zijn en kunnen meedingen naar het contract.
Maar de markt van overheidsopdrachten blijft grotendeels lokaal. In slechts 7 procent van de gevallen krijgt een buitenlands bedrijf het contract. Dat strookt niet meteen met de Europese gedachte van een eengemaakte markt. De redenering is: hoe minder grenzen meespelen bij het toekennen van overheidsopdrachten, hoe meer keuze een overheid krijgt en, bij uitbreiding, hoe meer waar ze voor haar geld kan krijgen. Anders gezegd: administratieve procedures moeten het selectieproces objectiveren en de kans bieden de goedkoopste of meest economische keuze te maken. Alleen blijkt dat lang niet altijd het geval.
Dat spanningsveld inspireert Europa om zijn richtlijn de komende jaren te herzien. Naar verluidt kan de vernieuwde versie tegen 2015 klaar zijn. Dat is niet de eerste keer. In 2004 werd de EU-richtlijn voor openbare aanbestedingen al een keer geactualiseerd. Het was de bedoeling dat elke lidstaat die geactualiseerde richtlijn tegen 2007 zou invoeren. Zoals bekend is ons land niet de beste leerling van de klas als het gaat over het omzetten van Europese richtlijnen in nationale wetgeving. De wet op overheidsopdrachten is daarvan een goed voorbeeld.
“De Belgische wet die wij hanteren, dateert eigenlijk van 1993”, weet Jeroen De Mets van het Gentse kantoor Frans Baert en vennoten. “Hij is weliswaar met knip- en plakwerk bijgewerkt, maar fundamenteel zijn we nog steeds bezig de Europese richtlijn van 2004 te implementeren. Die is vertaald in een Belgische wet, die het federale parlement in 2006 heeft goedgekeurd. Maar die wet kan pas in werking treden als de uitvoeringsbesluiten er ook zijn. Zeven jaar later is dat nog altijd niet helemaal het geval.”
Vorige week is wel een flinke stap in de goede richting gedaan. Nagenoeg alle uitvoeringsbesluiten zijn nu klaar. België zou naar verluidt vanaf 1 juli kunnen werken volgens de Europese richtlijn van 2004.
