‘België kan saneren zonder de groei te fnuiken’

De kwadratuur van de Belgische cirkel, saneren zonder de groei te fnuiken, is perfect mogelijk. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

Vorige week leek het land even aan de rand van het faillissement te staan, omdat de fiscale ontvangsten een paar miljarden euro’s onder de verwachtingen blijven. Een overheid die volgens de jongste prognoses nog zeker tot 2020 meer dan 50 procent van het bruto binnenlands product (bbp) opslorpt, en toch de eindjes niet aan elkaar kan knopen? Dat moet België zijn.

Zodra de rekeningen zijn opgeschoond, moet 1,4 miljard worden gevonden om de begroting op koers te houden. Dat wordt een pittige oefening, met de bekende breuklijnen. N-VA en Open Vld willen vooral besparen, CD&V wil vooral hogere inkomsten, en de MR probeert het compromis te vinden. Mogelijk zet CD&V de hakken nog meer in het zand, omdat die strategie volgens de jongste peilingen electoraal lijkt te lonen.

Veel keuze heeft de regering-Michel niet, gezien de financiële puinhoop die ze van de regering-Di Rupo heeft geërfd. Het begrotingsevenwicht met enkele jaren uitstellen is niet verstandig, omdat de hoge schulden de overheidsfinanciën alles behalve schokbestendig maken. De belastingen verhogen om het tekort weg te werken is ook niet wenselijk, want de regering-Di Rupo plukte het laatste fruit van de belastingboom en voerde de fiscale druk op tot boven 45 procent van het bbp. Blijft over: besparen en de tering naar de nering zetten. Dat is politiek de moeilijkste oplossing, want die keuze vraagt echte hervormingen. Maar zolang de uitgaven niet onder controle zijn, is het op orde zetten van de Belgische overheidsfinanciën een mission impossible. Door de stijgende kosten van de vergrijzing is besparen roeien tegen de stroom op. Je moet al flink peddelen om de boot op zijn plaats te houden. De pensioenhervorming komt te laat om de regering-Michel nu al wat respijt te geven.

Stroming veranderd

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) maakte in zijn jongste rapport over België nog eens de oefening. Voor elke 100 euro die de gezamenlijke overheid in 1999 uitgaf, spendeerde ze in 2014 maar liefst 220 euro. In die periode is de welvaart slechts gestegen met 80 procent. De honger van het overheidsbeest werd dus ook de voorbije jaren gestild door een steeds groter deel van de koek op te eisen. In de periode 2010-2014 stegen zowel de overheidsuitgaven als de inkomsten met ongeveer 2 procent van het bbp, met als resultaat dat de begroting een pas op de plaats maakte. Enkel gedaalde rentelasten zorgden voor een verbetering van het saldo.

Krijgt ook de regering-Michel voorlopig het gat in de begroting niet dicht, dan heeft ze de stroming onder de waterlijn wel al fundamenteel veranderd. De uitgaven en de inkomsten groeien minder snel dan het bbp, zodat de fiscale druk en het overheidsbeslag over de top lijken. Bovendien hebben de inkomsten en de uitgaven stuivertje gewisseld. Terwijl de belastingen vroeger regelmatig de stijgende uitgaven achternaliepen, heeft de regering via een niet volledig gefinancierde taxshift die volgorde omgedraaid. De druk wordt op de uitgavenkant gelegd, om het gat in de inkomsten te vullen. Het beest wordt dus niet gevoed, maar uitgehongerd. Dat doet denken aan de starve the beast-strategie van Amerikaanse conservatieven, die met belastingverlagingen de omvang van de overheid willen beperken. De regering-Michel speelt het gelukkig niet zo cynisch, maar in het regeerakkoord staat duidelijk dat het overheidsbeslag moet dalen.

Besparingen

Tussen nu en het structurele begrotingsevenwicht in 2018 gaapt nog een kloof van 8 miljard euro. De regering rekent nog te veel op terugverdieneffecten van private banencreatie en een aantrekkende economie. De regering kan straks oogsten, maar dat zal wellicht onvoldoende zijn om de het gat in de begroting te dichten. “Extra maatregelen zijn nodig en moeten grotendeels van de besparingen komen”, adviseert ook het IMF, vooral omdat de uitgaven efficiënter kunnen, zodat de impact op de groei beperkt blijft.

De kwadratuur van de Belgische cirkel, saneren zonder de groei te fnuiken, is dus perfect mogelijk. Het IMF is niet de enige die opmerkt dat de Belgische overheden te weinig waar voor hun geld bieden. In de sociale uitkeringen bijvoorbeeld zitten een pak efficiëntiewinsten verborgen. “België kan dezelfde mate van inkomensherverdeling bereiken tegen een fiscale kostprijs die 3,25 procent van het bbp lager ligt”, aldus het IMF. De begroting zou meteen structureel in evenwicht zijn. Ook in de gezondheidszorg, het onderwijs en de overheidswerkgelegenheid is nog veel ruimte voor een gezond dieet. Het beest hoeft niet uitgehongerd te worden, maar het moet wel worden getemd. Daar heeft de burger recht op, voordat hij nog eens wordt leeggeschud.