België op twee na grootste afnemer van Russisch vloeibaar gas: ‘Lng-bedrijf Novatek staat minder dicht bij het Kremlin dan Gazprom’

Landen in de Europese Unie kopen nu aanzienlijk meer Russisch vloeibaar aardgas (lng) dan vóór de invasie van Oekraïne. Ons land is koploper en heeft het zelfs tot de wereldwijde top drie geschopt.

Tussen januari en juli 2023 hebben EU-landen al 22 miljoen kubieke meter lng aangekocht. Dat blijkt uit cijfers van het Brusselse databedrijf Keplr, geanalyseerd door mensenrechtenorganisatie Global Witness. Dat is zo’n 40 procent meer dan de 15 miljoen kubieke meter in dezelfde periode in 2021, schrijft het nieuwsagentschap IPS. Global Witness schat de totale waarde dit jaar tot 5,29 miljard euro.

Dat is een veel scherpere stijging dan het mondiale gemiddelde van 6 procent. EU-landen zijn nu goed voor meer dan de helft (52%) van de totale Russische uitvoer en worden zo dus een van de belangrijkste inkomstenbronnen van het Kremlin.

Uit eerder onderzoek van Global Witness is gebleken dat vooral Shell en TotalEnergies na de invasie Russisch lng zijn blijven verhandelen. Total is zelfs de grootste niet-Russische koper van vloeibaar gas uit het land, met in totaal bijna 4,2 miljoen kubieke meter sinds het begin van het jaar.

Zeebrugge

Opvallend is dat ons land wereldwijd in de top drie van de grootste aankopers prijkt. China staat met 20 procent op de eerste plaats, gevolgd door Spanje met 18 procent en België met 17 procent. In dezelfde periode in 2021 stond België nog op de zevende plaats.

Zorgt Zeebrugge, dat een Europees gasknooppunt is, voor een vertekend beeld? De Zeebrugse haven is een van de weinige stations in Europa waar lng van ijsbrekerschepen die terugkeren uit het hoge noorden, wordt verplaatst naar gewone vrachtschepen.

“De haven van Zeebrugge is een draaischijf voor gas dat van Noorwegen, Groot-Brittannië, de Verenigde Staten of, inderdaad, Rusland komt”, weet energie-expert Thijs Van de Graaf (UGent). “En een groot deel van dat gas wordt doorgepompt naar Duitsland en verder naar het Oosten. Dan krijgen wij de schuld, terwijl zij het gas krijgen (lacht). Als het gaat om de invoer van Russisch lng door Europese bedrijven: Fluxys (de eigenaar en beheerder van de lng-terminal, nvdr) doet die aankopen niet. Het stelt alleen zijn infrastructuur beschikbaar.”

Poetins zakken vullen

“Dat de lidstaten meer lng uit Rusland kopen dan vóór de oorlog, laat zien dat we eenvoudigweg niet snel genoeg handelen om gas te vervangen door hernieuwbare energiebronnen”, zegt Jonathan Noronha-Gant van Global Witness. “Regeringen moeten zich bewust worden van de realiteit van onze afhankelijkheid van fossiel gas en met een noodplan komen voor een volledige uitfasering – te beginnen met een verbod op de handel in Russisch gas dat Poetins zakken vult.”

Energiespecialist Van de Graaf acht een kanttekening op zijn plaats. “Voor lng doen Europese bedrijven zaken met Novatek, een ander Russisch bedrijf dan het staatsconcern Gazprom. Dat houdt in principe iets meer afstand van het Kremlin, want het is onafhankelijk. Natuurlijk moeten we ons daar geen illusies over maken: hun geld kan evengoed de Russische oorlogsmachine financieren. Maar Gazprom is een van de belangrijkste wapens in Poetins arsenaal.”

In maart drong ook EU-energiecommissaris Kadri Simson er nog bij de lidstaten en EU-bedrijven op aan om te stoppen de aankoop van Russisch lng. Sinds eind vorig jaar heeft de EU Russische fossiele brandstoffen grotendeels verboden, met uitzondering van kleine hoeveelheden ruwe olie en aardgas die via pijpleidingen worden vervoerd en lng.

(G)een verschil

Voor Noronha-Gant is er geen verschil tussen Russisch gas en Russische olie. “Russisch gas kopen heeft dezelfde impact als Russische olie kopen. Beide financieren de oorlog in Oekraïne, en elke euro betekent meer bloedvergieten. Terwijl de Europese landen de oorlog afkeuren, stoppen ze Poetin geld toe. De landen moeten hun daden in lijn brengen met hun woorden en de handel in Russisch lng verbieden.”

Van de Graaf gaat niet akkoord. “Rusland is ‘s werelds grootste exporteur van olie naar de wereldmarkten en de op één na grootste exporteur van ruwe olie na Saudi-Arabië. Dat we die olie grotendeels gebannen hebben, is veel belangrijker om de Russische staatskas te treffen. Ik weet niet of lng bannen veel zal veranderen. We moeten die dan vervangen door vloeibaar aardgas uit de Verenigde Staten, Nigeria, Algerije, Qatar… Aan het eind van de dag wordt het wat duurder voor hen om te exporteren, en wat duurder voor ons om te importeren. Meer niet.

En een Europese ban op Russisch pijplijngas? “Dat gas wordt nog volop geïmporteerd via Oekraïne en Turkije”, klinkt het. “Naar landen die geen uitweg hebben op zee: Hongarije, Slowakije… Voor havenloze landen is het zo goed als onmogelijk om weg te stappen van Russische leveringen. Daar speelt dus de geografische kwestie.”

Met bijdrages van Laurens Bouckaert

Lees ook: