Grote bedrijven zijn in het voordeel nu artificiële intelligentie en het optreden van Donald Trump de wereld opschudden. Maar ook voor hen is het opletten geblazen. De disrupties kunnen ook in hun gezicht ontploffen.
Ondanks alle logheid die het met zich brengt, heeft schaalgrootte in het bedrijfsleven altijd enorme voordelen opgeleverd. Tegenover vaste kosten staan meer inkomsten, waardoor de winst stijgt en investeringen interessanter worden. Omvang geeft ook onderhandelingsmacht bij leveranciers en financiers.
Sinds het begin van de jaren 2000 zijn de voordelen van schaalgrootte duidelijker. Bedrijven die het zich konden veroorloven te investeren in immateriële activa zoals software en intellectueel eigendom, kregen daardoor de overhand. De globalisering bood grote bedrijven meer ruimte om te groeien en toegang tot grotere – en goedkopere – arbeidsreserves. In winstgevendheid groeide in Amerika de kloof tussen grote en kleine bedrijven (zie grafiek Enorme winsten). Economen begonnen te spreken over ‘supersterbedrijven’, die hun voorsprong op de concurrentie vergrootten.
Tegenwoordig biedt schaalgrootte nieuwe voordelen. Kunstmatige intelligentie (AI) versterkt de dominantie van grote bedrijven over kleine. Hetzelfde geldt voor de handelsoorlog van de Amerikaanse president Donald Trump, die veerkracht en politieke invloed belangrijker maakt. Diezelfde evoluties kunnen evenwel ook een gevaar vormen voor de Amerikaanse reuzen. Bedrijven van Apple tot Walmart ondervinden al dat ze door hun omvang een doelwit kunnen worden voor de toorn van de president.
Artificiële intelligentie
Neem AI. Je zou denken dat de logge reuzen niet wendbaar genoeg zijn om gebruik te maken van die technologie. Door hun schaalgrootte kunnen ze er echter veel meer in investeren dan hun kleinere rivalen. Een onderzoek van het adviesbureau Bain in december 2024 wees uit dat Amerikaanse bedrijven met een omzet van meer dan 5 miljard dollar jaarlijks gemiddeld 27 miljoen dollar konden investeren in generatieve AI, vijf keer zoveel als in februari 2024. Bedrijven met een omzet tussen 500 miljoen en 5 miljard dollar hadden daarvoor 9 miljoen dollar opzijgezet, twee derde meer dan in februari 2024 (zie grafiek Artificiële intelligentie). JPMorgan Chase, de grootste bank van Amerika, zegt dat het grootste deel van zijn 320.000 medewerkers intussen AI-tools gebruikt. UnitedHealth, de grootste zorgverzekeraar van het land, beweert 1.000 toepassingen voor de technologie in huis te hebben.
Sanjin Bicancic van Bain merkt op dat AI goed laten werken duurder is dan andere soorten digitale technologie, omdat bedrijven hun data moeten organiseren en aan modellen moeten sleutelen. Grote bedrijven hebben het extra voordeel dat ze grotere datasets hebben, die ze kunnen gebruiken om hun AI-systemen te verfijnen.
Schaalgrootte brengt een steeds waardevoller voordeel met zich: politiek kapitaal.
Niet alleen de technologie, ook de politiek maakt schaalgrootte belangrijker. De handelstarieven van Donald Trump dreigen te wegen op de verkoop en de winst van veel bedrijven. Grote bedrijven zijn doorgaans beter bestand tegen zulke schokken. Van de Amerikaanse beursgenoteerde bedrijven heeft de 20 procent met de hoogste omzet hogere marges en een gezondere verhouding tussen hun schulden en hun bedrijfswinsten (voor afschrijvingen en amortisatie) dan het gemiddelde. Ze hebben ook veel meer geld in kas. Dat betekent dat ze minder snel in financiële problemen komen, als het minder goed gaat met de economie. Daardoor kunnen ze ook sneller weer opkrabbelen, zoals na de covidpandemie.
Grote bedragen investeren
We onderzochten de winstgevendheid van beursgenoteerde Amerikaanse bedrijven, gemeten aan de hand van hun rendement op geïnvesteerd vermogen, in negen niet-financiële sectoren voor en na de pandemie. In zeven van de negen sectoren waren de grootste bedrijven (de top 20 procent in omzet) gemiddeld winstgevender in 2023 en 2024 dan in 2018 en 2019. In dezelfde sectoren was de kleinste 20 procent, gemeten in omzet, minder winstgevend geworden.
Schaalgrootte zorgt ook voor een grotere veerkracht van de toeleveringsketen – belangrijk tijdens een handelsoorlog en tijdens de pandemie. “Tijdens de pandemie kreeg ik steeds telefoontjes van kleine en middelgrote bedrijven die klaagden dat ze geen transportcapaciteit konden krijgen. De grote bedrijven stonden over het algemeen vooraan in de rij”, zegt Philip Damas van het scheepvaartadviesbureau Drewry. Dat speelt ook nu in het voordeel van grote bedrijven die zich haasten om nog voor de tariefdeadlines producten in Amerika te importeren.
Een ander voordeel is dat grote bedrijven meer leveranciers op meer plaatsen hebben. Uit een onderzoek van het World Economic Forum en het adviesbureau Kearney bleek dat bedrijven die hun marktaandeel in de nasleep van de pandemie vergrootten, vaker in verschillende landen back-upleveranciers hadden voor een aanzienlijk deel van de producten die ze inkochten.
Ten slotte brengt schaalgrootte een steeds waardevoller voordeel met zich: politiek kapitaal. We analyseerden gegevens van de non-profitorganisatie OpenSecrets over de lobbyactiviteiten van Amerikaanse bedrijven in de S&P 500-index. Gerangschikt naar omzet, was het mediane bedrag dat de kleinste 50 procent in 2024 uitgaf aan lobbyen nul. Die bedrijven vertrouwden uitsluitend op groepen als de Amerikaanse Kamer van Koophandel, om hun algemene belangen te behartigen. Van de grootste 25 procent was het mediane budget voor lobbyen 3,3 miljoen dollar (zie grafiek Lobbyen loont). Die ondernemingen huurden ook een groter aantal lobbyisten per werknemer in.
Donald Trump praat graag rechtstreeks met de bazen van Amerika’s grootste bedrijven. In april ontmoette hij de CEO’s van Home Depot, Target en Walmart. Zij bespraken met de president de zorgen van de drie winkelgiganten over de handelstarieven. Kleinere detailhandelaren hebben die aandacht niet gekregen. Trump lijkt vooral open te staan voor bedrijven die beloven grote bedragen te investeren in Amerika. “Zoveel bedrijven willen naar het Witte Huis komen… [Ze bieden] 10 miljard dollar of meer en ik ben er”, zei hij tijdens een toespraak in februari. Die directe toegang is nog belangrijker dan anders, merkt Jorge Guajardo van het politiekadviesbureau DGA op, omdat veel middenposities in de regering nog steeds niet zijn ingevuld.
Grote problemen
Dat alles verklaart waarom sinds de inauguratie van Trump de Russell 2000-index van de kleinste beursgenoteerde bedrijven in Amerika met 12 procent is gedaald, terwijl de daling bij de S&P 100-index van de grootste bedrijven in Amerika slechts 4 procent bedroeg.
Het veranderende zakelijke landschap brengt ook gevaren voor bedrijfsgiganten. Zoals met alle nieuwe technologie zullen gevestigde bedrijven die te terughoudend zijn in het gebruik van AI, af te rekenen krijgen met nieuwkomers die zichzelf eromheen hebben opgebouwd. Bovendien bestaat het risico dat de handelsoorlog van Trump leidt tot een blijvende ommekeer in de globalisering, die de toegang van bedrijven tot buitenlandse markten beperkt. Dat scenario zou grote bedrijven harder treffen dan kleine. De top 20 procent van de Amerikaanse beursgenoteerde niet-financiële bedrijven haalt 23 procent van zijn gezamenlijke omzet uit het buitenland, terwijl dat bij de onderste 20 procent slechts 7 procent is.
Meer in de kijker lopen bij politici is ook niet altijd positief. Zo was Trump onlangs boos op Walmart, omdat het tijdens een winsttoelichting had gesuggereerd dat het de prijzen zou moeten verhogen, als reactie op hogere handelstarieven. Geen bedrijf illustreert de risico’s wellicht beter dan Apple. In april kreeg de iPhone-producent gedeeltelijk uitstel van de heffingen op smartphones van Chinese makelij. Twee weken later meldde het bedrijf dat het de productie van zijn iPhones voor Amerika naar India zou verplaatsen. Trump was niet blij. Op 23 mei dreigde de president met een tarief van “minstens 25 procent” op iPhones die in Amerika worden verkocht maar elders zijn gemaakt.
Veel kleinere bedrijven die op dezelfde manier hun toeleveringsketens aanpassen, krijgen niet de woede van de Amerikaanse president over zich heen. Het ziet ernaar uit dat de Amerikaanse giganten zich moeten voorbereiden op gigantische kopzorgen.