‘Radicale stap’: Amazon draait thuiswerk voor Amerikaanse bedienden terug. Zullen onze bedrijven volgen?

Vanaf januari moeten de administratieve werknemers van Amazon in de Verenigde Staten weer voltijds naar kantoor komen, waarmee het bedrijf de teugels van het thuiswerk flink aanhaalt. Volgens arbeidsspecialist Jan Denys is dat geen onverwachte ontwikkeling: “Een zekere terugslag was voorspelbaar, maar ik verwacht niet dat het thuiswerken volledig verdwijnt.” Ook in Europa lijkt telewerk steeds vaker ter discussie te staan, hoewel er nuances zijn in de mate waarin bedrijven het terugschroeven.

Amazon-CEO Andy Jassy maakte in een interne memo duidelijk dat werken op afstand niet langer de norm zal zijn. “We hebben gezien dat samenwerken, brainstormen en innovatie makkelijker en effectiever gaan als teams fysiek samenkomen”, schrijft hij. “Onze cultuur versterkt zich als mensen elkaar dagelijks zien.” Uitzonderingen worden alleen gemaakt in specifieke situaties, zoals in noodgevallen of als de werknemer thuis een ziek kind heeft. Bovendien maakt Amazon een einde aan flexibele werkplekken in de Verenigde Staten en krijgt iedereen weer een vaste plek op kantoor.

“Amazon is zeker niet de eerste grote techspeler die dit doet”, zegt Jan Denys, arbeidsspecialist van Randstad. “Er zijn al andere voorbeelden geweest. Neem een van ‘s werelds bekendste techondernemers, Elon Musk. Hij is al langer een fervente tegenstander van thuiswerk. Dus ja, er zijn zeker tendensen om thuiswerken terug te schroeven.”

Voor corona

Gaan we geleidelijk naar een volledige herziening van het thuiswerkmodel?

JAN DENYS. “Na de enorme liberalisering die we in korte tijd hebben meegemaakt, kon je al voorspellen dat bedrijven die dit noodgedwongen moesten invoeren, niet zouden blijven volhouden. Bedrijven gaan niet allemaal permanent vasthouden aan thuiswerken als het nieuwe normaal.

“Ik heb altijd gezegd dat bedrijven met thuiswerken moeten experimenteren, zien wat het geeft en dan conclusies trekken. Aangezien we historisch weinig voorbeelden hebben gehad, heb ik altijd een pragmatische houding aangenomen. De waarde van thuiswerken zal zich in de praktijk tonen. En ja, in de uitvoering komen na verloop van tijd de minpunten aan het licht, die al bekend waren, maar je moet ze eerst ervaren om ze echt te begrijpen. Als meerdere bedrijven thuiswerken deels terugschroeven, dan hebben ze daar ongetwijfeld redenen voor.

“Alle thuiswerk volledig terugschroeven lijkt me radicaal. Ik denk eerder dat het thuiswerken wat restrictiever toegepast zal worden. In plaats van drie dagen wordt het misschien nog twee dagen of zelfs één dag. Helemaal terugschroeven verwacht ik niet, want intussen is er een groep werknemers voor wie thuiswerken het nieuwe normaal is. Bovendien zitten we in een krappe arbeidsmarkt, met in sommige landen bijna volledige werkgelegenheid. Werkgevers kunnen niet zomaar blindweg eisen opleggen. Ze zullen toch meer dan vroeger moeten luisteren naar de wensen van hun werknemers.”

‘Dat kan binnen bedrijven tot spanningen en jaloezie leiden’

Jan Denys (Randstad) over een nadeel van thuiswerk

In de Verenigde Staten, waar de arbeidswetgeving doorgaans minder streng is dan in Europa, kan een bedrijf als Amazon zijn beleid snel en eenvoudig aanpassen. Hoe zullen Europese bedrijven inspelen op een mogelijke trend richting minder thuiswerk?

DENYS. “Thuiswerk volledig afschaffen, zoals Amazon deed, lijkt mij een te radicale stap. Ik denk niet dat veel bedrijven in Europa zich geroepen voelen om telewerken helemaal af te schaffen. Zeker grote bedrijven hebben cao’s waarin afspraken over thuiswerken zijn vastgelegd, en dat kan niet zomaar worden teruggedraaid. Bij kmo’s ligt het misschien iets anders, maar het lijkt me niet dat er veel bedrijven zijn die op dit moment staan te springen om het zo snel mogelijk af te schaffen. Wat ik wel hoor, is dat de regelingen waarin drie dagen thuiswerken mogelijk is, teruggeschroefd worden naar twee dagen.

“Ik denk overigens niet dat het verstandig is thuiswerken zomaar volledig terug te draaien. We zien dat de trend van thuiswerken al voor corona bestond. Sinds de tweede helft van de jaren negentig was het in opkomst, maar het ging traag. De pandemie heeft dat proces enorm versneld, maar de onderliggende trend was er al. Ik denk niet dat die trend volledig zal verdwijnen.”

Nieuwe scheiding

Er zijn studies die uitwijzen dat er nauwelijks productiviteitswinst is door thuiswerken. Common LinkedIn-knowledge is ook dat je geen promotie kunt maken als je de hele tijd thuiswerkt. Hoe ziet u dat?

DENYS. “Dat werd zelfs al in het begin van het thuiswerken gezegd. Promotie hangt niet alleen af van kennis en kunde, maar ook van je netwerk en je zichtbaarheid op de werkvloer. Zichtbaar zijn, letterlijk gezien worden, is nu eenmaal makkelijker als je fysiek aanwezig bent. Veel inzichten die nu naar boven komen, zijn helemaal niet nieuw, maar worden nu duidelijker zichtbaar. We moeten opnieuw naar evenwichten zoeken. Thuiswerken afschaffen lijkt me niet verstandig, zoals ik al aangaf, want er zijn zeker aanknopingspunten voor een win-win. Maar we hebben altijd gezegd dat thuiswerken een specifieke vorm van management vereist. Het oude management kan niet zomaar op dezelfde manier blijven functioneren. Bedrijven moeten dat leren en investeren in nieuwe managementtools. Het is een leerproces en het verhaal van thuiswerken is nog maar net begonnen.

“Er worden al vijfentwintig jaar studies gemaakt over thuiswerken. Vroeger werd thuiswerken vooral toegepast bij hogere functies in de hiërarchie, en zij werden afgerekend op de resultaten. Voor hen maakte het niet uit of ze thuis werkten of op kantoor, zolang ze hun cijfers haalden. Die studies kunnen echter niet zomaar worden toegepast op grotere groepen in een bedrijf. Een van de nadelen van thuiswerken die ik vaak heb genoemd, is dat het een nieuwe scheiding creëert tussen administratieve en intellectuele functies, die wel thuis kunnen werken, en productieve functies, die fysiek aanwezig moeten zijn. Dat kan binnen bedrijven tot spanningen en jaloezie leiden. Dat kan bij Amazon ook een rol spelen, want zij hebben veel mensen in hun magazijnen die niet thuis kunnen werken. Zo ontstaat er een nieuwe ongelijkheid in het bedrijf.”

‘Het probleem is vaak dat bedrijven alles voor iedereen gelijk willen maken, terwijl wat voor de ene werknemer goed werkt, voor de ander juist nadelig kan zijn’

Jan Denys

Uiteindelijk zijn er nog geen belangrijke conclusies te trekken over hoe thuiswerk de productiviteit beïnvloedt?

DENYS. “Een belangrijke variabele is hoe thuiswerken gemanaged wordt. In het begin werden er vaak generaliserende uitspraken gedaan, zoals dat thuiswerken productiever is, maar dat leek me al snel te optimistisch. Anderzijds waren er ook pessimistische studies die beweerden dat mensen helemaal niet meer werkten. De waarheid ligt, zoals vaak, ergens in het midden. Als mensen hun reistijd kunnen beperken door één of twee dagen thuis te werken, is dat voor hen al een grote winst. Daarnaast is ongestoord kunnen werken een groot voordeel. Landschapskantoren zijn voor werknemers die geconcentreerd moeten werken niet altijd ideaal. Mensen die bijvoorbeeld veel telefoneren of andere taken hebben die concentratie vergen, hebben baat bij thuiswerken. Bedrijven moeten leren experimenteren en evalueren wat wel en niet werkt.”

Een one-size-fits-allbeleid is er niet.

DENYS. “Het probleem is vaak dat bedrijven alles voor iedereen gelijk willen maken, terwijl wat voor de ene werknemer goed werkt, voor de ander juist nadelig kan zijn. Sommige afdelingen kunnen makkelijker met thuiswerk omgaan, elders is samenwerking op kantoor juist essentieel. Bedrijven moeten goed kijken hoe thuiswerken voor hun organisatie werkt en niet blindelings andere bedrijven volgen.”