Agoria slaat alarm over onze industrie: ‘Verwachten dit jaar meer dan 7.000 banen te verliezen’

Hoe staat het met de gezondheid van onze tech- en maakindustrie? De studiedienst van de techfederatie Agoria presenteerde dinsdag een ontnuchterende conjunctuuranalyse. “Vaak zie je cyclische bewegingen, waarbij de ene sector het beter doet terwijl de andere achterblijft, maar nu staan ze allemaal in het rood.”

Volgens Bart Steukers, de CEO van Agoria, is de toestand in de Belgische tech nijpend. “De dalende trend in onze sector zet dit jaar door. De volledige industrie staat onder druk, van de hoge loonkosten tot de energiekosten die nog steeds veel hoger zijn dan in andere regio’s. Dat heeft een direct effect op onze concurrentiepositie en onze export.”

Na de snelle heropleving na corona, stagneerde de industrie in 2021 door een tekort aan geschoolde arbeidskrachten en materiaal. Tegen het einde van 2022 tekenden zich tekenen van achteruitgang af. “De cijfers tot juni 2024 laten een daling van 3,4 procent van de activiteit zien vergeleken met het eerste halfjaar van 2023. De vooruitzichten voor de rest van het jaar zijn niet veel beter.”

Steukers somt drie hoofdredenen op voor de inzinking: een daling van de vraag, stijgende investeringskosten door renteverhogingen van de Europese Centrale Bank en hoge energiekosten.

Unieke situatie

Vooral dat de achteruitgang zich in alle subsectoren van de industrie manifesteert, is volgens Agoria zorgwekkend. “Normaal zie je cyclische bewegingen, waarbij de ene sector het beter doet terwijl de andere het moeilijk heeft. Maar nu staan ze allemaal in het rood, wat vrij uniek is”, zegt Steukers. “En dat is geen Belgisch fenomeen; de hele West-Europese industrie voelt dezelfde druk.”

Patrick Slaets, senior expert van de studiedienst van Agoria, wijst op de bezettingsgraad van de productiecapaciteit als een andere belangrijke indicator. “We zitten al acht kwartalen onder 80 procent. Dat drukt de investeringen in de sector, aangezien bedrijven hun capaciteit niet kunnen benutten. Het lijkt misschien alsof de productiecapaciteit herstelt, maar dat komt omdat bedrijven die hun capaciteit niet konden benutten failliet zijn gegaan of hebben geherstructureerd. Daardoor stijgt het gemiddelde.”

“Een groot deel van onze bedrijven geeft aan dat een tekort aan geschoold personeel een rem vormt op de benutting van hun capaciteit”, vervolgt Steukers. “Bijna 20 procent van de bedrijven zegt dat dit de grootste beperking is voor hun groei. We moeten in ons land echt werk maken van upskilling en levenslang leren, want daar lopen we achter op de rest van Europa.”

Daling marktaandeel

En dan moet een van de meest verontrustende signalen nog volgen. “Na 2015 zagen we een lichte stijging van ons marktaandeel dankzij maatregelen zoals de taxshift, maar de inflatie na de oorlog in Oekraïne en de automatische loonindexeringen hebben onze loonkostenhandicap weer vergroot. Dat heeft zich snel vertaald in een fors dalend marktaandeel, dat nu op een historisch dieptepunt zit.”

Voor een exportgerichte industrie zoals de Belgische technologische sector is dat een dubbel verlies: de totale Europese export daalt, en daarbinnen doet België het slechter dan de andere landen. “Dat verlies van marktaandeel is voor ons een van de meest zorgwekkende indicatoren. We verliezen terrein op een cruciale markt”, constateert Steukers.

De daling kan niet verklaard worden door een gebrek aan innovatie. “België scoort in de EU hoog op het aantal digitale experts”, weet Steukers. “We denken dat de digitalisering en de automatisering in onze producten voldoende zijn om competitief te blijven. Het probleem ligt meer bij de productie van goederen, waar we door hoge loonkosten, energiekosten en rentelasten niet meer competitief zijn.”

Veel vacatures

De terugval in de industrie heeft een directe impact op de werkgelegenheid. In de afgelopen twaalf maanden gingen bijna 6.000 banen verloren, exclusief de impact van herstructureringen bij grote bedrijven zoals Audi Brussels. “De herstructureringen en faillissementen nemen weer toe na een relatief rustige periode in 2020-2023”, zegt Steukers. “We verwachten dit jaar tussen 7.000 en 8.000 banen te verliezen door herstructureringen en faillissementen.”

Ondanks dat banenverlies blijft het aantal vacatures in de technologische sector hoog. “Er zijn 15.000 vacatures, tegenover een record van 22.000 in 2022”, merkt Slaets op. “Dat biedt een buffer voor werknemers die hun baan verliezen, maar veel van die vacatures staan langdurig open. Dat remt de omzetgroei omdat bedrijven niet aan de vraag kunnen voldoen.”

Volgens Steukers is het beleid nog onvoldoende afgestemd op de noden van de industrie. “Hoewel er een hernieuwde aandacht is voor industrieel beleid op Europees en Belgisch niveau, is dat niet genoeg om de sector weer op de rails te krijgen. Het Vlaamse regeerakkoord, waarin de minister-president de verantwoordelijkheid voor industrieel beleid op zich neemt, is een goede stap, maar er is dringend meer nodig.”

Productiviteitsgroei vertraagt

Steukers benadrukt drie cruciale pijlers voor de technologische industrie: competitiviteit, talent en innovatie. “Er wordt gesproken over een herziening van de loonindexering tegen het einde van de legislatuur, maar dat moet sneller gebeuren. Ook in energie zijn er stappen gezet, maar de prijs blijft een probleem.”

De afgelopen vijftien jaar heeft de Belgische industrie veel geïnvesteerd in automatisering, robotisering en digitalisering, maar de productiviteitsgroei vertraagt nu. “We zien dat andere regio’s, zoals Azië en de Verenigde Staten, sneller vooruitgang boeken”, zegt Slaets. “Onze bedrijven moeten blijven investeren in productiviteitsverhoging, anders raken we achterop.”

Onderzoek en ontwikkeling

Agoria vindt dat het rapport van ex-ECV-voorzitter Mario Draghi, over Europa’s industriële toekomst, waarschuwingen bevat die we ook hier ter harte moeten nemen. De industrie heeft in de afgelopen jaren onvoldoende geïnvesteerd in innovatie en technologieën die essentieel zijn voor haar concurrentiekracht. “Draghi’s rapport wijst op het gebrek aan investeringen in baanbrekende technologieën. Dat gaat om het voortbestaan van de Europese industrie op lange termijn”, zegt Steukers.

Slaets voegt eraan toe dat het rapport een stimulans zou moeten zijn voor België en Europa om vol in te zetten op innovatie en concurrentievermogen. “Het rapport-Draghi benadrukt dat we meer moeten investeren in onderzoek en ontwikkeling.” “Elke euro die de overheid investeert in onderzoek en ontwikkeling, zorgt voor een veelvoud aan private investeringen”, beaamt Steukers. “Het is dus cruciaal dat we dat blijven ondersteunen om onze industrie te versterken.”

Steukers besluit met een dringende oproep: “Het is tijd om ‘industry first’ te zeggen. We moeten ongegeneerd voor onze industrie kiezen en de taart groter maken.”