Ons land telt 156.897 leefloners, meer dan dubbel zoveel als twintig jaar geleden. Met de hogere uitkeringen kan dat volgens ramingen 1,5 miljard euro kosten.
België ziet het aantal leefloners stijgen. Bij de invoering van het leefloon in 2003 zat 0,7 procent van de bevolking in dat systeem, vandaag is dat 1,34 procent. Zo’n 46 procent van de leefloners woont in Wallonië, 29 procent in Brussel en 25 procent in Vlaanderen. Dat blijkt uit cijfers van de programmatorische overheidsdienst (POD) Maatschappelijke integratie.
Als gevolg van het regeringsakkoord van de regering-De Croo zijn begin dit jaar en in juni het leefloonbedrag en de minimale uitkeringen toegenomen. In combinatie met het hoge aantal leefloners kan dat aan het einde van het jaar een recordfactuur opleveren. Volgens de ramingen kunnen die uitgaven oplopen tot meer dan 1,5 miljard euro.
Het maandelijks leefloon bedraagt vanaf 1 juli 2023:
– 825,61 euro voor een samenwonende persoon
– 1.238,41 euro voor een alleenstaande persoon
– 1.673,65 euro voor een persoon die samenwoont met een gezin ten laste
Bron: agentschap integratie & inburgering
De sterke stijging van het aantal leefloners deed zich vooral voor tijdens de regering-Michel, van 2014 tot en met 2018. Volgens het Planbureau is de stijging te wijten aan de instroom van vluchtelingen en de strengere regels rond werkloosheidsuitkeringen voor jongeren. Ook kunnen vreemdelingen met subsidiaire bescherming vanaf 2016 een leefloon krijgen.
Voor professor Marc De Vos, arbeidsmarktdeskundige van de denktank Itinera en Trends-columnist, is de toename niet noodzakelijk problematisch. “In België hebben we geleidelijk een beleid gevoerd dat je in de werkloosheid ofwel inzetbaar en werkzoekend bent. Ben je een van die twee niet, dan heb je geen recht op een werkloosheidsuitkering. Dat heeft ertoe geleid dat die mensen in het leefloonsysteem zijn terechtgekomen. Dat is op zich niet verkeerd, omdat je anders mensen verzekert die daar geen recht op hebben.”
Restprobleem
Uit cijfers van De Standaard enkele jaren geleden blijkt dat meerderheid van alle uitkeringsstrekkers een migratieachtergrond hebben, zelfs 9 op de 10 in Brussel. “Het zijn vooral nieuwkomers en mensen die in een watervalsysteem van werkloosheid zijn”, aldus Marc De Vos. “Dat is een paradox die we niet meer kunnen tolereren, nu de nood op de arbeidsmarkt groot is.”
‘Leefloon is een restprobleem dat bij een aantal mensen al heel vroeg begint, zeker bij degenen die uit het werkloosheidssysteem zijn getuimeld’
Marc De Vos, arbeidsmarktdeskundige
Volgens De Vos toont de toename van de leefloners dat er dringend bijgeschakeld moet worden op de arbeidsmarkt. “Leefloon is een restprobleem dat bij een aantal mensen al heel vroeg begint, zeker bij degenen die uit het werkloosheidssysteem zijn getuimeld”, zegt hij. Hij poneert dat de drempel naar de arbeidsmarkt te hoog is, onder andere door de taalvereisten en loonkosten. Hij pleit voor gerichtere maatregelen om de tewerkstelling van de ‘nieuwkomers’ te bevorderen.
Voorwaardelijk leefloon
Uit politieke hoek liet kamerlid Theo Francken (N-VA) op X, het voormalige Twitter, blijken dat hij geen heil ziet in het afschaffen van het leefloon. “Het voorstel zoals op ons congres is goedgekeurd, is prima”, zegt hij. Daarin staat dat een nieuwkomer eerst vijf jaar wettelijk in ons land moet verblijven voor hij een volwaardig leefloon verdient.
Ook Marc De Vos heeft geen bezwaar tegen voorwaarden voor een leefloon. “Ik zou dat op intelligente manier doen, om het beleid van preventie met inburgering, activering en opleiding te koppelen aan een financiële prikkel.”
“Wij leven in een welvaartsstaat maar die is moeilijk te behouden als we onze grenzen niet goed beheren. Door de migratiemoeten wij ons beginnen af te vragen of wij de toegang tot die welvaartsstaat niet getrapt moeten maken”, vult hij aan.
De toegang tot het leefloon volledig dichtmetselen ziet De Vos niet zitten. “Het gemakkelijkste zou zijn de uitkeringen van mensen af te nemen, maar dan duw je hen in de armoede. Het gaat hierover het laagste niveau van bescherming van de mensen in onze samenleving”
