Na de vorming van een nieuwe coalitie wacht de Nederlandse regering veel werk om de grote problemen aan te pakken waarvoor de kiezer een oplossing verwacht. Toch zijn de oplossingen soms verrassend simpel. Twaalf businessleaders doen suggesties.
1. Richt een ministerie van Digitalisering en Technologie op
Nederland loopt achter in kennis en innovatie. Het land moet meer uitgeven aan kennis, stelt Simon van der Jagt, oprichter van Nowi, een chipbedrijf dat innovatieve chips voor duurzame toepassingen ontwikkelde en werd overgenomen door de multinational Nexperia. “Technologie en kennis zijn onze enige route naar een welvarende toekomst. Zelfs met de voorgestelde investering van 3 procent van het nationaal inkomen in onderzoek en ontwikkeling zijn we internationaal bekeken slechts een middenmoter. Dat geld moet gerichter worden uitgegeven. Door de versplintering over ministeries is het beleid versplinterd. Een ministerie van Digitalisering en Technologie is noodzakelijk om gericht te kunnen inzetten op innovatie.”
2. Stel een kwaliteitskeurmerk voor lesmethoden in
Er gaat almaar meer geld naar het onderwijs, maar het niveau van de taal- en rekenvaardigheid van scholieren is lager dan ooit. Sezgin Cihangir, directeur van het Nederlands Mathematisch Instituut, pleit voor een kwaliteitskeurmerk voor lesmethoden.
In Nederland bepalen scholen zelf welke lesmethoden ze inkopen. “Er zijn alleen vage kaders voor welke onderwerpen aan bod moeten komen. Uitgevers en schrijvers van lesboeken geven hun eigen invulling aan die kaders en niemand controleert of de kwaliteit goed is”, legt Cihangir uit. “Ik zou ervoor willen zorgen dat het ministerie alleen lesmethoden vergoedt die een certificaat hebben gekregen. Zo stimuleer je scholen om beproefde methoden te kiezen. Voor de reken- en taalvaardigheid van de jeugd is zo’n keurmerk al een belangrijke stap.”
3. Formuleer een langetermijnvisie op ouderenzorg
Nederland lost te veel maatschappelijke vraagstukken op met de inzet van professionele zorg, bijvoorbeeld eenzaamheid, zelfredzaamheid en bestaanszekerheid, zegt Anneke Westerlaken, de voorzitter van de branchevereniging ActiZ. “We kunnen niet alle levensvragen met professionele zorg oplossen. Mijn advies is om een kabinetsoverstijgende langetermijnvisie op zorg voor ouderen te formuleren, waarin wonen, welzijn, zorg, digitalisering en preventie structureel samenkomen, en daar politieke en financiële prioriteit aan te geven.”
‘Veel van de problemen in Nederland zijn terug te voeren op grondbezit’
4. Richt een grondbank op
“Veel problemen in Nederland zijn terug te voeren op grondbezit”, meent Hidde Boersma, vooruitgangsdenker en oprichter van De Eerste Duurzame Generatie. Er is veel ruimte nodig voor natuur, huizen, defensie, zonnepanelen en windmolens. “De waarde van grond stijgt zo enorm en valt ten prooi aan speculatie”, weet Boersma. Om de regie over te nemen, stelt hij de oprichting van een grondbank voor, zoals in Frankrijk. De overheid heeft dan bijvoorbeeld een voorkooprecht op grond van boeren die willen stoppen. “De overheid koopt dan land op, uiteraard tegen marktconforme prijzen, om het een andere bestemming te geven. In Frankrijk heeft die grondbank zelfs een dempend effect op de grondprijzen gehad, omdat die speculatie tegengaat.”
5. Breng vermogen onder in een vennootschap
Ook in Nederland is gesteggel over de manieren waarop de overheid particulieren kan belasten voor daadwerkelijke vermogensinkomsten en gerealiseerde vermogenswinsten. Koos Boer, hoogleraar belastingrecht aan de Universiteit Leiden en werkzaam bij het juridisch-adviesbureau Lubbers, Boer & Douma, heeft een eenvoudige oplossing: “We zijn vergeten dat er al heel lang een robuust systeem is om inkomsten uit vermogen te belasten, namelijk als je een bv opricht waarin je je vermogen onderbrengt. Als directeur-grootaandeelhouder kun je je vermogen in die bv onderbrengen en daar ook je beleggingsportefeuille in afzonderen. Maak je winst, dan worden de rendementen keurig belast met vennootschapsbelasting, bij winst na verkoop ook. En zelfs verlies wordt netjes afgerekend. Later, als de resultaten van de vennootschap worden uitgekeerd, met aftrek van het ingelegde kapitaal, wordt de rest belast. Dat systeem werkt feilloos. Er is nooit gezeur over.”
6. Verplicht werkgevers hun personeel arbeidsfit te maken
Als het zo doorgaat, is er in Nederland tegen 2035 een arbeidstekort van 600.000 voltijdse banen. “De opgave voor een nieuwe regering is veel werknemers om te scholen naar een beroep waar nu en in de toekomst behoefte aan is. De vrije markt regelt dat niet vanzelf, of in elk geval niet snel en goed genoeg”, zegt Frans Blom, de bestuursvoorzitter van Van Lanschot Kempen en medeoprichter van de economische denktank DenkWerk. Die onderzocht de mogelijkheden. “Het meest concrete voorstel zou zijn dat de nieuwe regering werkgevers meer dwingt hun personeel ‘arbeidsfit’ te hebben. Dat betekent dat werknemers mentaal en fysiek gezond zijn, maar ook goed getraind en breder opgeleid dan alleen voor de baan die ze nu hebben. Zo kunnen ze snel overstappen naar een andere baan of sector, waar tekorten dreigen. Elke grote ambitie is alleen te halen als de nieuwe regering durft in te grijpen in de arbeidsmarkt. Ervoor zorgen dat werknemers arbeidsfit zijn, klaar om zich ook op andere terreinen verdienstelijk te maken, is essentieel.”
7. Pak onveiligheid op straat van onderop aan
“De agressie op straat is een breed probleem, zeker voor lhbtqia+’ers”, weet Eward Koning, medeoprichter van Report It Always (RITA). “Veel leden van de community zijn niet erg meldingsbereid, laat staan dat ze aangifte willen doen bij de politie. Het wantrouwen is soms groot.”
Daarom heeft RITA een onlinemeldpunt opgericht. “Wij spreken de taal van de gemeenschap, mensen kennen ons”, zegt Koning. “Sinds RITA als onlinemeldpunt is begonnen, is het aantal meldingen exponentieel gestegen. “Zoiets zou landelijk moeten worden uitgerold, maar leg het niet op vanuit de overheid. Regel het van onderop, help lokale gemeenschappen zich te organiseren. Met geld om het professioneel aan te pakken, een toegankelijke website, met rolmodellen in de gemeenschap. Als je het eigenaarschap bij de gemeenschap zelf houdt, en vertrouwt op de kracht van vrijwilligers, zul je versteld staan wat je kunt bereiken.”
8. Erken AI-fabrieken als strategische infrastructuur
Nederland heeft amper eigen rekencapaciteit voor artificiële intelligentie (AI), terwijl daar grote kansen en grote risico’s liggen. “Wie de rekenkracht bezit, en de productie ervan, bepaalt uiteindelijk wie toegang krijgt tot innovatie”, zegt de techondernemer Han de Groot, de initiator van de AI Gigafactory. “Daarom zet ik me in voor een AI-Gigafabriek in Rotterdam, die we samen met Eneco willen bouwen. Een plek waar duizenden speciale AI-chips (GPU’s) draaien op groene stroom. Met zulke projecten krijgen we de regie terug.”
Daarvoor moet de nieuwe regering twee besluiten nemen, stelt De Groot: “Ten eerste: erken AI-fabrieken officieel als strategische infrastructuur, net als energiecentrales, spoor en telecom. Ten tweede: creëer een publiek-privaat fonds voor digitale infrastructuur.”
9. Breng afhankelijkheid van het buitenland verplicht in kaart
Nederland moet dringend werk maken van zijn digitale onafhankelijkheid, meldt Diana Krieger, de CEO en medeoprichter van Soverin. “De recente keuze van de Belastingdienst voor Microsoft laat zien hoe vanzelfsprekend onze afhankelijkheid van niet-Europese technologie nog is. Het is tijd om digitale autonomie niet langer te zien als bijzaak, maar als van strategisch belang, net zo essentieel als onze watervoorziening, energiezekerheid en defensie.”
“Net zoals we milieu-impact meten, kunnen we ook de afhankelijkheid van buitenlandse technologie inzichtelijk maken, voor we contracten tekenen. Zo wordt digitale soevereiniteit een vanzelfsprekend onderdeel van goed bestuur.”
10. Koppel talentvolle asielzoekers sneller aan werkgevers
Het werkvermogen en het talent van asielzoekers worden te weinig benut, vindt Koen Mentink, directeur van Hittech Bihca en bestuurslid bij VNO-NCW Achterhoek. “Koppel asielzoekers vroeg aan werkgevers en het mes snijdt aan twee kanten. De asielzoeker integreert sneller, wordt zelfredzaam en draagt bij aan de maatschappij. Werkgevers krijgen toegang tot nieuwe werknemers.”
“De regelgeving blijft een uitdaging. Er is nog veel onbekend, niet doordacht of niet toegestaan. Ook zijn er veel administratieve hobbels voor werkgevers, zoals het meerdere malen moeten aanvragen van een tewerkstellingsvergunning. Verlaag die drempels om de arbeidsparticipatie van asielzoekers te stimuleren.”
11. Maak wonen blijvend betaalbaar
Nederland kampt met een wooncrisis. “We moeten inzetten op blijvende betaalbaarheid: elke betaalbare koopwoning is bij een tweede verkoop al niet meer betaalbaar. Ook moeten we stoppen met de onevenredige financiële voordelen voor kopers en huisbezitters”, zegt architect Sanne van Manen, een van de initiatiefnemers van Platform Woonopgave en eigenaar van ontwerpbureau Studio Meent.
“Mijn eerste tip is samen te werken met gemeenten om het delen en opsplitsen van woningen makkelijker te maken. Versoepel de regelgeving, maar zorg ook dat speculerende vastgoedeigenaren geen woningen kunnen splitsen om de huizenprijzen verder op te drijven.”
“Mijn tweede tip is: maak fysieke en financiële ruimte voor coöperaties. Dat is een model tussen koop en huur in, waarbij nieuwe bewoners zelf als vereniging de woningen ontwikkelen. De huizen zijn eigendom van de vereniging en blijven daarom voor altijd betaalbaar.”
12. Geef vrouwen een aanspreekpunt
Vrouwen die slachtoffer van geweld zijn, worden niet goed geholpen, meent Claudia Batstra, advocaat bij Van Kempen c.s. Advocaten: “Het ontbreekt aan een gecoördineerde aanpak. Slachtoffers met dringende veiligheidsvragen worden van het kastje naar de muur gestuurd.”
“Met meer capaciteit bij de politie en een actievere bescherming van slachtoffers kan veel winst worden behaald. Bij strafbare feiten met voortdurende acute dreiging zou bij de aangifte altijd een risicotaxatie moeten worden uitgevoerd. Op basis daarvan kan een veiligheidsplan worden opgesteld, waarin staat hoe de politie kan opschalen als het geweld aanhoudt of escaleert. Er zou ook een vast aanspreekpunt bij de politie moeten zijn waar slachtoffers direct melding kunnen doen als het geweld na de aangifte aanhoudt.”
