MAAKT BELGACOM U NOG RIJKER ?

Belgacom gaat volgend jaar naar de beurs. Vallen er grote beurswinsten te rapen? De telecomoperator zit er nu warmpjes bij, maar er komen wat wolken rond de blauwe zon. Trends spitte de sterkten en zwakten van het toekomstige telecomaandeel uit.

Dat Belgacom precies nu naar de beurs trekt, hoeft niet te verwonderen. Het lopende boekjaar is een nieuw recordjaar, ondanks de zwakke economische conjunctuur en de fellere concurrentie, bevestigde topman Didier Bellens vorige week in de marge van de jongste Trends Inside Lunch. Belgacom zal zelfs helemaal niet hoeven te lenen om zijn nog overblijvende pensioenverplichtingen van ongeveer 1,4 miljard euro en de aangekondigde inkoop van eigen aandelen (circa 325 miljoen euro) te volstorten.

Zonder precies te zijn, liet Bellens verstaan dat de tweede jaarhelft in de lijn zou liggen van de eerste. Toen boekte Belgacom een omzetstijging van 3,8 % tot 2,72 miljard euro en een winst voor financiële kosten, belastingen en afschrijvingen van 1,033 miljard euro (+14 %). Trekkers zijn snel internet en mobilofonie, vooral het SMS-verkeer. Eind juni had Belgacom 1,152 miljard euro meer op de bank staan dan het schulden had.

Graham Ruck van Merrill Lynch, dat niet bij de beursintroductie van Belgacom is betrokken, plakt een waarde van 8,6 miljard dollar (7,185 miljard euro) op de nationale operator, een stuk lager dan de 9,55 miljard euro van Crédit Suisse First Boston. Het telecomteam van de makelaar schoof in november een waarschuwing in zijn Europese marktoverzicht. “De kostenverminderingen blijven de verwachtingen overtreffen, maar de vaste telecommunicatie is zwak. Dat kan de vraag opwerpen of de hoge vrije kasstroom wel op langere termijn kan worden volgehouden.”

Met andere woorden, al is het succes voor dit jaar verworven en zal ook volgend jaar de natuurlijke inertie ervoor zorgen dat er geen schokkende dingen gebeuren, toch is de situatie op iets langere termijn – zeg maar drie tot vijf jaar – veel onduidelijker.

Vier risico’s

Wat zijn de risico’s? Vier trekken de aandacht: regulering, de overgang van vast naar mobiel, het samenvloeien van telecom en televisie en de herboren concurrentie.

Tot voor drie jaar was het BIPT relatief vriendelijk voor Belgacom. Vandaag gaat het er veel scherper aan toe. Niet alleen blijft het de groothandelsprijzen omlaag halen (vorig jaar nog met 6,4 tot 8,8 % voor de courantste producten), eind vorig jaar dwong het Belgacom ook eindelijk om volgens een soepeler en goedkopere formule capaciteit te verhuren op zijn toegangsnetwerk. Het resultaat van die agressievere houding van de regulator begint nu zichtbaar te worden op het terrein, vooral op de KMO-markt.

En dat zal de komende jaren niet veranderen. “We gaan heel wat beweging zien. We gaan aan de ene kant heel wat aanvallen zien op de afwikkeltarieven van Belgacom en aan de andere kant gaan we zien dat de concurrenten hun eigen afwikkeltarieven verhogen,” zegt Maggie Timoney van Ryan Associates, de Ierse specialist in regulering en kostenberekening in de telecomsector die Versatel adviseert. Een afwikkeltarief is wat een operator vraagt om een inkomende oproep naar zijn eigen abonnees te brengen. Telenet verhoogde vorig jaar zijn afwikkeltarief met 400 %, Versatel is een gelijkaardige verhoging van plan. Het is de klant van de oproepende operator die de verhoging betaalt. De operator met de hogere afwikkeltarieven kan er de tarieven voor zijn eigen abonnees mee verlagen, zoals Telenet doet.

Belgacom had zich in de (confidentiële) contracten met de operatoren tegen die strategie gewapend, maar vorig jaar oordeelde het BIPT dat de hogere kosten van Telenet – die trouwens over minder minuten moeten worden afgeschreven – de hogere prijs verantwoordden. Over de vraag van Versatel in juni dit jaar heeft het BIPT zich nog niet uitgesproken. Er zijn precedenten in Ierland en Groot-Brittannië, waar de praktijk toegelaten is. En als de rechtbanken het BIPT volgen, is het logisch dat nog anderen dit pad opgaan en dat bellen voor veel Belgacom-klanten duurder wordt. Wat uiteraard de concurrentie nog meer zal aanzwengelen.

Om even vooruit te lopen op ons verhaal, in de mobilofonie trok ook Base in september met de goedkeuring van het BIPT zijn interconnectietarieven op. Base wil ook nog eens 500 miljoen euro schadevergoeding van Belgacom Mobile wegens vermeende anticompetitieve praktijken. De Raad van de Mededinging behandelt trouwens ook nog een klacht van Colt, Versatel, Codenet (nu Telenet) en MCI over vermeende wurgprijzen van Belgacom.

Meer gsm’s dan telefoons

Een ander heikel punt is het abonnementsgeld. Zowel Telenet als Belgacom heeft in het verleden systematisch hun abonnementsgeld verhoogd, volgens critici precies omdat er op dat punt geen merkelijke concurrentie is. Telenet legde op 1 september zijn abonnementsgeld (nu 16,8 euro) zelfs een fractie hoger dan Belgacom. Test-Aankoop kloeg in februari nog aan dat de vaste kosten van een telefoonlijn tussen 1995 en 2002 met 25 % stegen, wat de daling van de gesprekskosten in de jaarlijkse consumentenfactuur meer dan compenseerde. Alternatieve operatoren, wier klanten een abonnementsgeld van Belgacom betalen zonder verdere diensten van Belgacom te gebruiken, suggereren om dat abonnementsgeld te verdelen. Belgacom int immers al een interconnectievergoeding van de alternatieve operatoren en er kan dus geargumenteerd worden dat Belgacom dubbel wordt betaald voor het gebruik van de lokale lijn. Tegen 13,035 euro per lijn per maand (zonder BTW) is de inzet voor Belgacom groot.

Het aantal vaste lijnen per honderd gezinnen is volgens het Belgian Telecoms Market Overview van de Mechelse marktonderzoeker Armada dit jaar gedaald naar 72, lager dan de 78 mobilofoons per honderd gezinnen vandaag. Mobiel wordt de dominante technologie en houdt de resultaten van de voormalige monopolisten op peil. Belgacom NV – het vaste netwerk – maakte vorig jaar 77 miljoen euro nettowinst, de mobiele tak 452 miljoen.

Ook dat is een kwestie van regulering. Om de gsm-technologie te stimuleren, zag de Europese Commissie er in de jaren negentig geen graten in dat de jonge mobilofoonoperatoren exorbitante afwikkeltarieven invoerden voor het bellen van vast naar mobiel. Op die manier subsidieerde het vaste netwerk het mobiele. In 2001, toen de regulator tegen die machtspositie begon op te treden, kostte het in de piekuren nog 32,226 eurocent aan interconnectiekosten om een minuut naar Proximus te bellen. Sindsdien heeft het BIPT dat geleidelijk teruggebracht tot 12,51 eurocent. De Belgische vereniging van telecomgebruikers, Beltug, wil een verdere verlaging. “In de bedrijven zijn de telecombudgetten bevroren. Aan de kosten voor vaste communicatie is veel gedaan, maar de kosten van vast naar mobiel blijven zowat onbeheersbaar,” zegt directeur Danielle Jacobs van Beltug. Omdat er op die interconnectievergoeding geen concurrentie zit – in augustus rekende Base nog altijd 18,6 centiem per piekminuut -, is de regulator de enige die kan ingrijpen.

Televisie via de telefoon

Didier Bellens spreekt enthousiast over de snelle en grenzeloze groei van het dataverkeer – een discours dat herinneringen oproept aan de jaren negentig – en ziet Belgacom als een pionier in het e-Belgium-project, een “formidabele reeks toepassingen” voortgestuwd in een krioelende samenvloeiing van communicatietechnologieën.

In het Net Center van Belgacom in Evere vertaalt een jonge dertiger die droom in de nuchterheid van een Vlaamse middenstander. Bart Becks heeft diploma’s als een tv-boeket – handelsingenieur in Limburg, MBA in Luik, personeelsmanagement in Antwerpen, general management aan de Columbia University, strategic marketing in Harvard – maar verwijst graag naar zijn jaren als commercieel verantwoordelijke voor “technische producten” in de Antwerpse Fnac, waar hij nog zelf aan de kassa stond. De website van Fnac bracht hem vijf jaar geleden bij Skynet. Vergeet de oude internetprovider Skynet, die met zijn portaalsite Belcast overklast werd door AdValvas. Internettoegang en -support zijn sinds begin dit jaar naar Belgacom toegeschoven. Skynet is vandaag een mediabedrijf, 100 % Belgacom, maar met eigen financieel en personeelsbeheer en met een eigen CAO.

In Bergen heeft het kleine, onafhankelijke Neurotv al een indrukwekkende internationale klandizie voor zijn software voor interactieve televisie. Gedelegeerd bestuurder Guy Vanden Bemden ziet iDTV in België starten – als Telenet echt wil – in 2005 en doorbreken in 2006 en 2007. “In 2004 zal je nog niets zien in iDTV, alles zal nog via het web gebeuren,” meent ook Bart Becks. “Ondertussen bouwen wij onze diensten voor de ADSL-klanten verder uit.”

Concurrent Telenet heeft zich met de overname van Canal+ Vlaanderen van een hoop uitzendrechten verzekerd. Skynet ging in zee met de VRT. Eerst was er VRT-nieuws.net, met exclusieve videobeelden voor ADSL-klanten. Voor vijftig jaar televisie kwamen daar nog meer dan 300 delen uit het VRT-archief bovenop. Vorige week maakte Skynet een contract met VMMa ( VTM) bekend, niet toevallig exclusief tot eind 2004. Na Big Brother en het momenteel lopende Miss België gaat Skynet nog andere projecten realiseren met VTM, onder meer rond De Gouden Schoen, World Idol en de misdaadschrijver Pieter Aspe. Met Febiac is er CarTV. Er was veel kritiek dat die inhoud enkel voor ADSL-klanten is, maar dat is natuurlijk het punt. “Het gaat nog erger worden,” grijnst Becks.

Skynet wil Belgacoms ADSL-klanten verwennen met rich media. Advertentiewerving moet de inspanning financieren. “Met VMMa hebben we een gemeenschappelijk commercieel team gevormd,” zegt Becks. Opt-in e-mailmarketeer The Push ( Just4You, 350.000 adressen, tien mensen), vorig jaar overgenomen, is samengebracht met het team dat instaat voor de partnerships en met de regie in één marketingorganisatie. Skynet is weggegaan bij Hi-Media om een elf man sterke eigen reclameregie op te zetten. Allerlei dienstverlening is verbeterd. De kwijnende zoekmotor AltaVista werd ingeruild voor Google, waaraan de witte en de gouden gids worden gekoppeld en waarmee de inkomsten worden gedeeld. In september startte een blog-dienst (on-linedagboeken), met nu al 7500 gebruikers. Voor de jongeren is er KidCity, de joint venture met Averbode. De zakelijke sectie omvat diensten als Graydon, persberichten en offerteaanvragen met Bobex.

“Breedband heeft een enorm potentieel voor entertainment, muziek, film, spellen, maar voor infrastructuurleveranciers is het de vraag of ze het geld hebben om daarin te investeren. Contentproviders moeten dan weer businessmodellen vinden die hun bestaande distributiekanalen niet kannibaliseren,” zegt Jean Fisch van A.D. Little. Hij verwacht dus een voorzichtig begin, met extra’s bij de bestaande kanalen, eerder dan ze te vervangen.

Bij Skynet zijn dat de betalende “Premium services”. Een primeur was Music Club, dat voor 7,5 euro per maand muziek laat downloaden uit de catalogus van On Demand Distribution, 215.000 titels nu, met de grote labels. De testfase leverde 15.000 abonnees op en maar de vraag is of die nu aanklampen. Een andere dienst levert een on-linefotoalbum en laat prints bestellen bij de Franse afwerker Photoways – concurrentie voor Spector en Pixagogo. Skynet int een commissie.

Bij Skynet werken nu 76 mensen. De omzet is niet bekend, evenmin hoe de afrekening gebeurt tussen Skynet en Belgacom. Over Waalse partners is nog niets publiek. De cijfers van het Centrum voor Informatie over de Media ( CIM) tonen hoe Skynet zijn gedoodverfde concurrent Telenet overvleugelt, maar met zijn 203.975 dagelijkse bezoekers (november 2003) fors achterligt op MSN (375.914).

Monopolie op VDSL?

De planning voor de roll-out van de opvolger van ADSL, VDSL, moet bij Becks op tafel liggen, maar vragen wuift hij weg. VDSL is Belgacoms atoomgeheim, een investering van – volgens De Tijd – 522 miljoen euro, waarover niet mag worden gesproken. Reden is dat Belgacom vooraf van het BIPT de verzekering probeert te krijgen dat het niet onmiddellijk verplicht zal worden om ook een groothandelsaanbod voor VDSL te lanceren, voor gebruik door zijn concurrenten, die op die manier zelf niet hoeven te investeren in de technologie. Als Belgacom zijn zin krijgt, daarentegen, ligt de concurrentie weer mijlen achter.

“De marktanalyse moet nog gebeuren,” zegt directievoorzitter Eric Van Heesvelde van het BIPT. “Enerzijds is het belangrijk om de investeringsprikkel niet weg te nemen, anderzijds is het belangrijk om concurrentie te hebben op het vlak van diensten. We moeten een afweging maken.” Eventueel kan de markt voor die beslissing geografisch worden opgesplitst, suggereert hij. Dat zou een primeur zijn. Of Belgacom een tijdlang een monopolie krijgt in VDSL is allerminst zeker. De Britse regulator heeft dat soort voorkeursbehandelingen zeer kordaat afgewezen.

Telenet, kabel en televisie zijn synoniemen. Maar wat met televisie en telefoon? Als Belgacom zijn klanten niet kan overtuigen om hun televisie aan de telefoon te hangen, is de operator dan een vogel voor de kat?

In theorie staan de kabelaars hier sterk: hun infrastructuur is bewezen, alle media kunnen over dezelfde draad, interactieve televisie is een evolutie, geen revolutie. Maar is dat zo? Jean Fisch voorspelt dat het geen verschil zal maken vanwaar de draad komt die naar de settop box gaat. “Waar en hoe men binnenkomt, is van geen belang,” zegt hij.

Er is trouwens grote twijfel over het idee dat televisie internet zou verdringen. Marktonderzoeker Armada ziet de omschakeling naar digitale televisie – een voorwaarde voor interactieve digitale televisie – op korte termijn weinig bijbrengen aan de abonnee en weinig extra opbrengen voor de kabelaar. “Operatoren, broadcasters en adverteerders moeten interactieve digitale televisie nog leren exploiteren. Er is een groeiend inzicht dat iDTV een manier is om ‘verbeterde’ televisie te brengen, niet om internettoegang of interactieve diensten te leveren.”

Interactieve spelletjes gebeuren nu vooral via SMS. Telecombedrijven zullen die lucratieve handel met hand en tand verdedigen. Interessant trouwens om voor ogen te houden: Telenet zal in 2004 ongeveer 184 miljoen euro omzet halen uit zijn anderhalf miljoen kabelabonnees. Belgacom alleen al zette in 2002 5,2 miljard euro om.

Misschien is het risico van de opkomst van interactieve televisie dus een stuk kleiner dan het lijkt.

Nieuwe concurrent

Er is een nieuw type concurrent op de markt. Het Zweedse Tele2, pas in juli nationaal gelanceerd in België, heeft lage kosten, een positieve kasstroom en een erg lage schuldgraad. In hun callcenter werken nu 150 mensen. “We tekenen meerdere duizenden klanten per dag. Ons doel was 150.000 klanten tegen eind dit jaar, maar we zullen het zeker beter doen,” zegt Grégoire Dallemagne, de baas van Tele2 in België. Volgens hem kunnen de tarieven hier nog fors omlaag. “Sommige liggen nog 50 % hoger dan in de goedkoopste Europese landen.” Tele2 baat in dertien landen ook gsm-diensten uit – 6 miljoen abonnees – en “bestudeert” de mogelijkheid om in België ook mobilofonie te gaan verkopen.

Het herboren KPN-filiaal Base, de kleinste mobilofoonoperator, heeft zijn strategie omgegooid en levert nu ook capaciteit en SIM-kaarten aan derden, die ze dan onder hun eigen merk kunnen vermarkten. Een teken, zegt Base zelf, dat mobilofonie een “commodity” (een wit product) is geworden. De primeur was voor United Telecom, een doorverkoper van Versatel, die nu lage gsm-tarieven biedt en speciaal goedkoop laat bellen tussen zijn vaste en mobiele klanten. Delhaize (via de nieuwe Base-partner WorldCom/MCI, een van de topdrie in vaste telefonie), jongerenzender TMF en VMMa-filiaal JimTV zijn maar enkele van de nieuwe “doorverkopers” van Base. Ook Telenet is gevraagd.

Er gaan geruchten dat Base voor zijn wervingscampagnes momenteel zoveel uitgeeft als Proximus en Mobistar samen, maar zoals Fash Darabi van marktonderzoeker Ovum vaststelt aan de hand van de winstvergelijking van twintig Europese mobiele operatoren: “In dit vak bepaalt je marktaandeel hoe hoog je winst is.” Base wil van iets meer dan 12 % marktaandeel nu naar 20 % eind 2005. Slaagt dat, dan kost dat de concurrentie een stevige hap uit hun winst – ook al krijgt Base maar moeilijk voet aan de grond in de bedrijven, waar Proximus nog altijd de rendabelste klanten heeft.

Interessant is de vraag of er ook op de datamarkt zal worden geconcurreerd, zoals Base onlangs deed met zijn actie “onbeperkt SMS’en voor 14 euro per maand”. Een SMS-bericht kost een operator ongeveer 1 eurocent per stuk, zei Peter Maathuis van LogicaCMG (dat SMS-infrastructuur levert) vorige maand op een persconferentie. De operator rekent zijn klanten het tien- tot vijftienvoudige aan, wat SMS tot de duurste communicatievorm ter wereld maakt, gemeten per bit. En Proximus alleen al verwerkte in 2002 meer dan 2 miljard SMS-jes. “Twaalf tot 15 percent van de omzet en bijna de helft van de winst van de mobiele operatoren komt uit SMS,” zei Maathuis, die uiteraard voor eigen winkel sprak. Chris Van Roey van Mobistar pareert dat men wel een heel netwerk nodig heeft om zo’n SMS te sturen. Kostprijs is in zo’n geval een kneedbaar begrip. “Wij tariferen onze SMS’jes tegen het tarief van één minuut bellen en onze klanten zijn daar tevreden mee,” zegt Van Roey. In de toekomst zal de aandacht trouwens verschuiven naar MMS, dat momenteel niet 10 of 15 eurocent, maar 50 eurocent kost. Al verwacht John Delaney van Ovum dat het nog 12 tot 18 maanden duurt voor de inkomsten daaruit substantieel worden.

De cruciale vraag is of de concurrentie sneller oprukt dan Belgacom zijn kosten kan verlagen en nieuwe diensten ontwikkelen. Op de Trends Inside Lunch liet Didier Bellens uitschijnen dat er nog verder in het personeelsbestand zal worden gesnoeid. Tegelijk gaf hij onomwonden toe dat hij met de nieuwe CAO – die trouwens loopt tot en met 2005 – sociale vrede “afkocht” met het oog op de beursintroductie.

Een aandeel met staatsgarantie

Bij de jaarlijkse aanpassing van de groothandelstarieven heeft Belgacom een opslag voorgesteld, de alternatieve operatoren willen een verlaging. Het BIPT wil nu voor het eerst de prijzen van Belgacom aftoetsen met wat een hypothetische, efficiënte operator zou aanrekenen. En met de huidige overbelasting van het BIPT zou die oefening nog wel eens tot maart of april kunnen aanslepen. “Ondertussen heeft Belgacom zijn marketingplannen al uitgerold,” laat een concurrent zich ontvallen. Het is betwistbaar of het BIPT een eventuele prijscorrectie retroactief kan doorvoeren.

Dus ja, voor de aandeelhouders is dit het juiste moment om Belgacom naar de beurs te brengen. “En omdat de staat de meerderheid en de controle blijft houden, zal Belgacom blijven genieten van het openlijke en minder openlijke engelbewaarderschap van de regering,” noteert Natasha Rybak, telecomanaliste van marktonderzoeker CurrentAnalysis.

Een aandeel met staatsgarantie, als het ware, totdat de staat zelf langs de kassa wil passeren.

Bruno Leijnse

Al is het succes van Belgacom voor dit jaar verworven en zullen er ook volgend jaar geen schokkende dingen gebeuren, toch is de situatie op iets langere termijn veel onduidelijker.

De cruciale vraag is of de concurrentie sneller oprukt dan Belgacom zijn kosten kan verlagen en nieuwe diensten ontwikkelen.

Als Belgacom zijn klanten niet kan overtuigen om hun televisie aan de telefoon te hangen, is de operator dan een vogel voor de kat?