Loonkosten zijn bij Van Hool in Noord-Macedonië ruim drie keer lager dan in Koningshooikt

Bij de voertuigenbouwer Van Hool staan honderden banen op de tocht in de historische bakermat in Koningshooikt bij Lier. Het voorbije decennium verdwenen echter in België al bijna 1.400 banen, vooral op natuurlijke wijze. De vestiging in Noord-Macedonië groeide in die periode sterk. De loonkosten in België zijn ruim drie keer hoger dan in Noord-Macedonië.

De familiale voertuigenbouwer zit in zwaar weer. 2019 was het laatste jaar waarin de producent van bussen, touringcars en industriële voertuigen (onder meer opleggers, maar ook speciale constructies) winst boekte. Door drie verliesjaren op rij zakte het eigen vermogen bij de consoliderende holding nv Immoroc eind 2022 naar iets meer dan 7 procent van het balanstotaal (bijna 33 miljoen euro op een balanstotaal van bijna 446 miljoen euro). De bankschulden daarentegen klommen naar meer dan 200 miljoen euro, of 45 procent van het balanstotaal.

Bij het neerleggen van de balanscijfers voor 2022 de voorbije zomer was het bedrijf nog voorzichtig optimistisch. “Met een sterk toegenomen orderboek blijft de Van Hool-groep de uitdagingen in een moeilijke economische context met vertrouwen aangaan. Het herstel zal zich structureel voortzetten”, meldde de raad van bestuur in het jaarverslag bij de balans. Het bedrijf keek ook achteruit naar de voorbije inktzwarte jaren. De pandemie deed de markt van touringcars stilvallen. Die herstelde pas vorig jaar. Maar in februari 2022 brak de oorlog in Oekraïne uit. Die leidde tot een aanzienlijke stijging van de kosten, “in het bijzonder het personeel, onderdelen, energie en interesten, en de verstoring van de toeleveringsketen”. De aankoop van grond- en hulpstoffen steeg met 70 procent. In België was er de loonindexering met 8,14 procent.

‘Dat Koningshooikt klappen zal krijgen, mag niet verbazen’

Goedkoper in Noord-Macedonië…

Maar de situatie verbeterde niet. Maandag 11 maart wordt op een bijzondere ondernemingsraad naar verwachting een forse herstructurering aangekondigd. Daarbij zou vooral Koningshooikt getroffen worden. Half januari werd de Nederlander Marc Zwaaneveld (62) co-CEO, samen met Filip Van Hool (59). De derdegeneratietelg van het familiebedrijf is CEO sinds 2013. Zwaaneveld heeft het imago van een beenharde saneerder. De voorbije jaren werkte hij bij het afvaldienstverlener Van Gansewinkel en de groente- en fruitverkoper Greenyard.

Dat Koningshooikt klappen zal krijgen, mag niet verbazen. In België verdwenen het voorbije decennium al bijna 1.400 banen bij de op drie na grootste wagenproducent van België (de twee Volvo’s in Gent en Audi Brussels zijn groter). Dat gebeurde grotendeels op natuurlijke wijze. Een filiaal met circa 160 werknemers in het Limburgse Bree ging dicht in 2016, maar de  daling van het aantal werknemers gebeurde vooral door pensionering en het niet vervangen van tijdelijke mensen. Ook de tijdelijke werkloosheid tijdens de pandemie deed goed geschoolde technici, dus begeerde arbeidskrachten, opstappen bij Van Hool.

De burgemeester van Lier zet zich schrap voor een ontslaggolf (lees verder onder de video)

De winnaar is het filiaal in Skopje. De productie startte in Noord-Macedonië op 1 juli 2013. Sindsdien bleef het aantal werknemers buiten België bijna onophoudelijk groeien. Dat blijkt uit het verschil in de balanscijfers van de consoliderende holding  Immoroc en de operationele dochter nv Van Hool. Die laatste neemt de cijfers van Skopje niet mee op in de bij de Nationale Bank neergelegde balans. Het toont ook overduidelijk de loonverschillen tussen België en Skopje (zie tabel hierboven). Voor circa 900 werknemers in Noord-Macedonië betaalde de voertuigenbouwer bijna 13 miljoen euro. Wat de lonen in Koningshooikt gemiddeld bijna 3,5 keer duurder maakt.

… en beter

Maar er is veel meer dan het verschil in loonkosten. Al in het voorjaar van 2015 liet Filip Van Hool weten dat “produceren in België verlies maken” betekent. Hij zei dat tijdens een Trends Inside Lunch. Zowel de fabriek in Koningshooikt als die in Skopje draaide toen nog volop, al moet dat genuanceerd worden. “We werken in België nog contracten af, sommige met verlies. We zullen in Koningshooikt enkel investeren in de modernisering van het productieapparaat. Maar uitbreidingsvesteringen zullen we nog enkel in het buitenland doen. We maakten de voorbije jaren geen winst meer in België, noch behaalden we een positieve cashflow”.

‘Het absenteïsme in Skopje bedraagt 1 procent, en 8 procent in Koningshooikt’

Filip Van Hool in 2015

Filip Van Hool voegde er nog aan toe dat hij acht jaar lang de raad van bestuur moest overtuigen, vooraleer het filiaal in Macedonië kon starten. Naast het cruciale pijnpunt van de hoge Belgische loonlasten, was er bovendien schaarste aan technisch geschoolde mensen in ons land. In Macedonië was de honger naar banen hoger, gestuwd door een werkloosheid van 40 procent en nauwelijks een sociaal vangnet. “Het absenteïsme in Skopje bedraagt 1 procent, en 8 procent in Koningshooikt”.

En Filip Van Hool bleef nog even doorgaan tijdens die Trends Inside Lunch in het voorjaar van 2015. “We krijgen minder commentaar op onze bussen die in Skopje worden gemaakt, dan op die van Koningshooikt. Bovendien worden ze in minder uren afgewerkt. Technische beroepen hebben een heel hoog aanzien in Noord-Macedonië. Daar hunkert men naar een technisch beroep. In België zie ik een lichte kentering, maar men blijft neerkijken op technische beroepen.”

Bekijk hieronder de toelichting van Geert Van Lierde, journalist bij het Magazine Personenvervoer, in een studiogesprek op Kanaal Z.

Lees ook: