Lagere belastingen, minder fraude

De nieuwe Belgische begroting wordt eerstdaags voorgesteld. Hoewel er nog maar weinig bekend is over de concrete inhoud, zijn er al wel twee zekerheden. Eerst en vooral zal de gemiddelde belastingdruk weer stijgen. In de tweede plaats wordt van ‘een betere strijd tegen fiscale fraude’ weer een speerpunt gemaakt terwijl die in werkelijkheid al jaren meegaat als stoplap.

Het is ook bijzonder cynisch dat de eerste maatregel de tweede des te noodzakelijker dreigt te maken. Het opvoeren van de belastingdruk doet de neiging tot belastingontduiking en belastingontwijking immers bijna mechanisch toenemen. Het is dan ook maar de vraag of een strengere fiscale en sociale controle de enige, laat staan de beste, manier is om de schaduweconomie aan te pakken en de belastingontvangsten te verhogen.

Dat een perfecte controle op de schaduweconomie de inkomsten van de overheid spectaculair doet toenemen, is een illusie. Uit onderzoek blijkt dat slechts 23 procent van de ‘zwarte’ activiteiten ook zou worden uitgevoerd als ze officieel en dus onderhevig aan belasting zou moeten gebeuren.

Of met andere woorden: bij een volledig sluitende fiscale en sociale controle verdwijnt 77 procent van het zwartwerk of onofficiële werk. Opgeruimd staat netjes? Geld dat met zwartwerk wordt verdiend, wordt vaak besteed aan producten of diensten waarop wel belasting wordt betaald en waar de overheid op die manier wél geld aan verdient. Een groot deel van de mensen dat vandaag onofficieel werkt, zou bovendien officieel werkloos worden.

Critici hebben onmiddellijk een valabel antwoord klaar op deze perverse redenering. Zij stellen dat de overheid door de grote hoeveelheid zwartwerk substantiële inkomsten misloopt. Zwartwerkers en zwarte activiteiten gebruiken ook publieke infrastructuur, maar betalen daar veel te weinig voor. De staat loopt dus geld mis, de publieke diensten zijn bijgevolg ondermaats en er is eigenlijk meer geld nodig. De hogere belastingen die daarvoor nodig zijn, verhogen de belastingdruk en nodigen weer uit tot ontduiking. Conclusie: als er minder zwartwerk zou zijn, kan de officiële belastingdruk naar omlaag.

Voor alle duidelijkheid: iedereen hoort zijn belastingen te betalen en de overheid heeft het volste recht om dat te eisen. Het is alleen de vraag of een strengere fiscale en sociale controle de enige, laat staan de beste, manier is om de zwarte economie in te dijken. Professor Schneider van de Universiteit van Linz onderzoekt de grootte van de schaduweconomie in verschillende landen. Hij meet daarbij alleen wat wij courant verstaan onder ‘zwartwerk’ of ‘zwart geld’.

Klassieke misdaad gebeurt ook buiten het gezichtsveld van de overheid, maar wordt niet meegeteld. De cijfers geven aan dat de zwarte economie in België ongeveer 21 procent van het officiële bbp bedraagt. De werkelijke Belgische economie is dus 21 procent groter dan de officiële cijfers laten vermoeden. Als we hieraan de officiële cijfers over belastingdruk koppelen, komen we tot een interessante conclusie.

Volgens de OESO bedragen de Belgische belastingontvangsten 44,4 procent van de officiële economie. Als we nu rekening houden met de onbelaste/zwarte sector dan is de werkelijke Belgische economie 21 procent groter en bedraagt de werkelijke belastingdruk slechts 36,7 procent. Of anders: als morgen de volledige zwarte sector in rook opgaat door perfect sluitende controle of door schuldbesef bij de ontwijkers en ontduikers, dan verhoogt de werkelijke belastingdruk van 36,7 tot 44,4 procent.

De nakende verhoging van de belastingdruk dreigt de vluchtweg naar de schaduweconomie weer aantrekkelijker te maken waardoor strengere fiscale controles noodzakelijk worden. Strengere fiscale controles zijn dan weer een impliciete verhoging van de werkelijke belastingdruk. Is er een manier om aan deze catch-22 te ontkomen?

Uit hetzelfde onderzoek van professor Schneider blijkt dat de grootte van de schaduweconomie bepaald wordt door een aantal elementen. Een lagere gemiddelde belastingdruk beperkt de verleiding tot onduiking en gaat typisch samen met een kleinere schaduweconomie.

Het voorbeeld van de verlaagde successierechten een aantal jaar geleden heeft overigens perfect aangetoond dat lagere belastingen kunnen leiden tot minder ontduiking en hogere inkomsten. Voor het overige kunnen ook eenvoudiger belastingregels en eenvoudiger belastingadministratie de aantrekkelijkheid van de zwarte sector sterk verminderen.

De slotsom: laat die stoplap voor wat hij is en maak op langere termijn van lagere belastingen, eenvoudiger belastingen en eenvoudiger regelgeving de speerpunten in de strijd tegen de schaduweconomie. DE AUTEUR IS CHIEF ECONOMIST VAN PETERCAM.

Peter De Keyzer