‘Kweekvlees is een onvermijdelijk compromis’

Mark Post was weer even missionaris, vorige week tijdens Tedx in Brussel. Het evangelie dat hij predikt, gaat over kweekvlees uit het laboratorium. De wereld heeft een alternatief nodig voor de hamburger uit de wei, gelooft hij.

Een biefstuk uit een proefbuis. Zo ver is het nog niet, maar in augustus liet professor Mark Post van de Universiteit Maastricht een panel proeven van een hamburger die hij in zijn labo in Maastricht had gekweekt uit de stamcellen van een koe. De wereld heeft een alternatief voor de veeteelt nodig, gelooft de achterneef van wielerlegende Peter Post.

Controversieel? Ongetwijfeld. Maar ook spek voor de bek van durfkapitalisten. Sinds de officiële voorstelling van de kweekburger is de interesse bij industriële investeerders fors toegenomen. “Maar wij zijn geen bedrijf”, zegt Post. “En we staan nog niet ver genoeg met ons onderzoek om durfkapitalisten aan boord te nemen. Dat kan over een jaar of twee helemaal anders zijn.”

Ruim 5 miljoen euro heeft het onderzoeksprogramma voor kweekvlees al gekost. Het gros kwam van de Nederlandse overheid. Maar er is ook al één belangrijke privé-investeerder aan boord: Google-oprichter Sergey Brin. Hij stak al één miljoen in de kweekburger.

Waarom heeft de wereld kweekvlees nodig?

MARK POST. “We gaan een serieus probleem tegemoet met de veeteelt. We voelen de urgentie nog niet, omdat de prijs van vlees nagenoeg stabiel blijft en er voldoende aanbod is. Maar mensen moeten weten dat daar relatief snel verandering in komt: we zullen tegen de grenzen van door veeteelt geproduceerd vlees aanlopen.”

Op welke termijn ziet u dat gebeuren?

POST. “Dat kan geen mens precies zeggen. Wat we wel weten: volgens berekeningen van de Wereldgezondheidsorganisatie verdubbelt de vraag naar vlees de komende veertig jaar. Dat komt doordat de mensen in China, India, Rusland en Zuid-Amerika meer vlees gaan eten. Dat is het gevolg van de groeiende bevolking, maar het komt tegelijk door het toenemende vleesverbruik van de opkomende middenklasse in die landen. Het probleem is: er is gewoon niet genoeg ruimte. Nu al wordt 70 procent van onze landbouwgronden gebruikt voor het telen van dierenvoeder.”

Als plaatsgebrek een probleem is, waarom kweken we dan geen koeien in appartementsgebouwen?

POST. “Maakt niet uit, want hun voer moet nog altijd worden geproduceerd. Het veevoeder in appartementsgebouwen verbouwen kan wel. Maar er zit nog een ander probleem aan de veeteelt: ze is verantwoordelijk voor 20 procent van de uitstoot van broeikasgassen en de klimaatverandering. Ook om die reden kunnen we de veeteelt maar beter verminderen.”

Voor de productie van het kweekvlees gebruikt u stamcellen van een koe. Maar om die te vermenigvuldigen, moet u die toch ook voeden?

POST. “Op dit moment gebeurt dat met commercieel verkrijgbare voedingsstoffen. Die moeten inderdaad ook worden gemaakt. Daarnaast gebruiken we een heel traditionele manier om die cellen te kweken, door toevoeging van serum dat uit zeer jonge kalveren komt. Die methode willen we op termijn vervangen. Dat moet gebeuren, daar is geen ontkomen aan. Want anders is onze productietechniek niet duurzaam.

“Het is heel duidelijk dat kweekvlees enkel een oplossing kan zijn als je met minder grondstoffen dezelfde hoeveelheid vlees kunt produceren. En omdat je in het laboratorium die variabelen in de hand hebt, is dat volgens ons een interessante optie. Wij denken dat we efficiënter kunnen worden dan een koe. Want een koe is niet efficiënt: voor elke 15 gram vlees heb je 100 gram voedsel nodig dat je aan de koe voedert. Als je dat naar 50 gram kunt ombuigen, heb je een enorme winst.”

En dat stadium hebben jullie nog niet bereikt?

POST. “Sinds 2006 loopt dit door de Nederlandse overheid gesubsidieerde programma voor kweekvlees. Ik ben er halverwege bij gekomen. Onze eerste opdracht was: kunnen we dit vlees maken? Kunnen we van stamcellen betrouwbaar spierweefsel maken? Na enig resultaat met muizencellen, wilden we een keer een echt product maken. Dat zou de interesse opwekken en daardoor zouden er meer middelen komen, zodat er meer mensen aan kunnen werken. Dat was het idee. Daarom hebben we de jongste twee jaar besteed aan die eerste kweekvleesburger. Dat vereiste een schaalvergroting die nog nooit iemand had gedaan. Daarop hebben we dus al onze energie gefocust. De komende twee jaar werken we aan de verbetering van het product en het efficiënter maken van de productie.”

Kunnen jullie daarbij nog altijd rekenen op de financiering van Sergey Brin?

POST. “We bespreken hoe we dat de komende jaren kunnen voortzetten en uitbreiden. Er zijn nog geen handtekeningen gezet, maar het ziet er goed uit.”

Is de vegetarische burger geen beter alternatief?

POST. “Een hamburger is niks anders dan een schijfje van een aantal losse bestanddelen. Dat is hetzelfde bij een veggieburger, maar de bestanddelen verschillen. Bij ons is dat vlees, bij de vegetarische burger is het een andere eiwitbron.

“Ik denk dat een vegetarische wereld een utopie is. We weten al 35 jaar dat er een probleem is met de veeteelt. Iedereen die vlees eet, voelt zich een klein beetje in gewetensnood. Collectief hadden we dus al veel eerder kunnen beslissen om vegetarisch te worden. Maar het percentage vegetariërs is de afgelopen vijftien jaar volstrekt stabiel gebleven. Hoe dat komt, weet ik niet. Misschien is wel iets inherent aan ons, dat maakt dat we vlees willen eten?

“Voor alle duidelijkheid: ik ben geen vegetariër, maar ik hoop dat de vegetariërs die er nu zijn, niet overstappen op kweekvlees. Want vegetarisch leven is nog altijd beter voor milieu en dieren dan kweekvlees.”

Kweekvlees is dus een compromis?

POST. “In zekere zin wel. Het is een onvermijdelijk compromis. Wij doen dit niet voor de vegetariërs, maar voor de verstokte vleeseters.”

Wel een duur compromis. De eerste kweekvleesburger kostte 245.000 euro.

POST. “Dat hangt samen met de efficiëntie. Als je minder middelen nodig hebt om dezelfde hoeveelheid vlees te maken, wordt het goedkoper. Dat is bijna onvermijdelijk zo. Ons productieproces is een lachertje: twee analisten maken elke vezel met de hand. Een firma die op grote schaal stamcellen maakt voor medische toepassingen, heeft voor ons berekend wat de kostprijs van een meer industrieel productieproces zou zijn. En dan kom je toch al snel uit rond 65 dollar per kilo.”

U denkt dus echt dat we ooit massaal kweekvlees eten.

POST. “Ja, anders zou ik dit niet doen.”

Het beeld van de Frankensteinburger schrikt u niet af?

POST. “Ik noem hem zelf soms ook zo. Enerzijds is dit mijn baby, maar ik ben wetenschapper genoeg om te zeggen dat als de baby ziek is, we er niets aan hebben. Het is belangrijk dat er een maatschappelijke discussie ontstaat over dit fenomeen. Want er is niet enkel de vraag of we dit technologisch kunnen. Als niemand kweekvlees eet, schieten we er niets mee op. Je moet aandacht hebben voor de publieke opinie. En natuurlijk is die stuurbaar. Trouwens: uit een rondvraag bij een doorsnede van de Nederlandse bevolking blijkt dat 63 procent kweekvlees wil proberen als alternatief. Ik vind dat bemoedigend.”

Aanvankelijk waren de reacties op genetisch gewijzigde tomaten ook positief. Vandaag is dat anders.

POST. “Ik denk dat er een wezenlijk verschil is. Je kunt de voordelen van genetisch gewijzigde gewassen heel goed uitleggen. Veel moeilijker om uit te leggen zijn de mogelijke risico’s en hoe ze te vermijden. GGO’s staan in het open veld en pollen kunnen zich over de wereld te verspreiden. Daar heeft de industrie onvoldoende aandacht aan besteed.”

Jullie tonen aan dat het technisch kan. Bij GGO’s was er de industrie die hoopte zo meer pesticides te verkopen. De agro-voedingsindustrie heeft niet meteen veel voordelen aan kweekvlees, toch?

POST. “Het is voor geen enkele industrie gunstig om een ‘neen’ te moeten verkopen. Simpelweg om de groeiende vraag naar vlees te volgen, zou het voor agro-industrie gunstig zijn om aandacht te hebben voor kweekvlees.

“Elke technologie kan worden misbruikt. Je kunt bijvoorbeeld een stamcel van een heel oude koe gebruiken. Dat klopt, maar eerlijk gezegd hebben we nu ook niet veel controle over hoeveel steroïdes in de vleesindustrie worden gebruikt. Het is wel gereguleerd, maar we kunnen er niet achter komen. Wat mij betreft, mogen mogelijke misbruiken het onderzoek naar een veelbelovende technologie niet in de kiem smoren.”

ROELAND BYL

“Het is niet de bedoeling dat vegetariërs massaal kweekvlees gaan eten”