Kritische geluiden van de man die zijn volk leerde beleggen

Ondanks zijn leeftijd is Roland Van der Elst nog altijd een icoon in het beleggerswereldje. Zoon Luc had aan hem een uitstekende leermeester, maar ontwikkelde toch een eigen visie op de financiële markten. Wij peilden naar hun mening over Telenet, Arkimedes, de banken, de code-Lippens en waspoeder.

Ons zusterblad Cash gaat met Roland Van der Elst dieper in op het beleggen in fondsen.

Wat is het ergste dat je kan overkomen?” vroeg de leerkracht van het vierde leerjaar tijdens de godsdienstles. “Dat mijn aandelen zakken,” klonk prompt het antwoord van de piepjonge Luc Van der Elst. Van in hun kinderjaren dompelde vader Roland Van der Elst zijn twee zonen en dochter onder in de geheimen van de financiële markten. Alleen Luc – die wel eerst nog zijn diploma Burgerlijk Ingenieur behaalde aan de KU Leuven – kwam uiteindelijk in het wereldje van het grote geld terecht. Zeventien jaar lang bleef hij als topanalist zijn eerste werkgever Fortis Bank trouw, tot een meningsverschil over de strategie eerder dit jaar hun wegen deed scheiden.

Ondanks de breuk met Fortis is Luc Van der Elst wel een fervente supporter van RSC Anderlecht gebleven. De voorbije maanden heeft hij een sabbatical genomen – van die gelegenheid maakte hij gebruik om Vietnam te bezoeken met zijn vrouw en twee dochters – maar tegen het eind van het jaar hoopt hij de professionele draad weer op te pikken.

De fysieke gelijkenissen tussen vader en zoon zijn beperkt en ook hun kijk op de financiële markten verschilt wel eens grondig. Met vader Roland trof Luc een uitstekende leermeester, die in eigen land de status van beursgoeroe heeft verworven. De licentiaat TEW (Ufsia) doceerde boekhouden, financiën en beurs, en was ook de oprichter van de licentierichting financieel beleid en beleggingsleer aan de Ehsal Management School. De bijna zeventigjarige Roland Van der Elst is nog steeds een graag geziene gast op bijeenkomsten van beleggers en was tot voor kort bestuurder bij de Vlaamse Federatie van Beleggingsclubs en Beleggers (VFB). Hij schreef ook heel wat boeken, waarvan Winnen met aandelen een van de bestsellers in zijn genre is.

TRENDS. Met het Arkimedes-fonds wil de Vlaamse overheid onze economie een duw in de rug geven. Hebt u ingetekend?

LUC VAN DER ELST. “Ik heb het wel bekeken, maar uiteindelijk heb ik niet meegedaan. De kapitaalgarantie van 90 % die overvloedig werd belicht, moet namelijk serieus gerelativeerd worden. Na twaalf jaar blijft daar niet zoveel van over. De belangrijkste reden waarom ik het niet heb gedaan, is echter dat ik al op andere manieren – onder meer via een participatie in de Gimv – in risicokapitaal heb belegd. Op dit moment vond ik het niet opportuun om dat percentage te verhogen.”

ROLAND VAN DER ELST. “De overheid heeft vooral de units gepusht, waarin zowel aandelen als obligaties zitten. Die laatste waren niet interessant, maar ik heb wel de aandelen gekocht. Het fiscale voordeel heeft een belangrijke rol gespeeld. Ik reken erop dat die fondsen er op lange termijn in zullen slagen om een serieuze meerwaarde te realiseren.”

Eigenlijk hebt u een blanco cheque getekend, want u weet niet in welke bedrijven uw geld wordt geïnvesteerd.

ROLAND VAN DER ELST. “Met niet-beursgenoteerde bedrijven zijn nog altijd de grootste winsten te maken. Als gereputeerde fondsen als Gimv en KBC die middelen gaan beheren, moet er al veel fout lopen om hier – altijd rekening houdend met het fiscale aspect – geen behoorlijk rendement te halen.”

Telenet heeft deze week een beursnotering gekregen. Veel commentatoren hebben afgeraden om het aandeel te kopen wegens de hoge waardering.

LUC VAN DER ELST. “Nog geen jaar geleden kwamen de analisten met moeite aan een waardering van 1 miljard euro voor het bedrijf. Nu wordt er vlotjes boven 2 miljard euro gegaan. De verbeterde resultaten rechtvaardigen misschien wel een hogere prijs, maar ik heb er toch mijn bedenkingen bij.”

ROLAND VAN DER ELST. “Als belegger kan je kiezen tussen een value– of een groeistrategie. Telenet behoort duidelijk tot het groeisegment en de ervaring leert dat die groei wel eens durft tegen te vallen. Doorgaans wordt groei ook veel te duur betaald. Ik heb dus ook niet ingetekend.”

Belgacom laat zijn oog vallen op Telindus. Het scenario circuleerde al veel langer, maar de koers steeg twee weken voor de bekendmaking al met 20 %. Is er sprake van handel met voorkennis?

ROLAND VAN DER ELST. “Ik zal u wellicht ontgoochelen, maar de media zien soms te snel spoken. Het is niet omdat de koersen snel stijgen of dalen dat er noodzakelijk insider trading in het spel is.”

LUC VAN DER ELST. “De koersschommelingen waren volgens mij niet toevallig. Er zijn altijd partijen die weten dat er onderhandelingen worden gevoerd, zonder dat ze daarbij kwade bedoelingen hebben. Zo’n informatie geheim houden, is bijna onmogelijk.”

De hoge olieprijzen beginnen zwaarder te wegen op de bedrijfswinsten. Ziet u dat als een langdurig fenomeen?

LUC VAN DER ELST. “Er is ontegensprekelijk een belangrijke impact op de economische groei en de bedrijfswinsten, maar wellicht is die nu een stuk kleiner dan vroeger. Wat mij echter vooral intrigeert, is het hypegedeelte van de stijging van de olieprijzen. De hausse kan niet alleen verklaard worden door fundamentele zaken, maar ook door speculatie. Al weet ik niet hoe belangrijk die laatste factor is.”

ROLAND VAN DER ELST. “Als je ziet hoe vaak economen er naast slaan, hoe wil je dan dat ik iets zinnigs kan vertellen over de olieprijzen? Hetzelfde geldt overigens ook voor de rentevoeten.”

De code-Lippens zorgt voor een boel extra werk, wat vooral de kleinere bedrijven voelen. Hadden we in België wel nood aan die extra regeltjes?

LUC VAN DER ELST. “Er is een duidelijke analogie met de evolutie van de deontologische code voor analisten in het bankwezen. In het begin was er niks en dat is snel geëvolueerd tot een zeer restrictieve code. Ik heb geen code op papier nodig om verantwoord bezig te zijn. Voor de bedrijven is het misschien wel een vertrouwenwekkend signaal tegenover de buitenwereld. Maar of het nu echt nodig was?”

ROLAND VAN DER ELST. “Er zijn firma’s die in het verleden geen code hadden en met te weinig ethische principes rekening hielden. De code-Lippens leidt echter tot overdrijvingen waar vooral de kleinere bedrijven last van hebben. Zo vind ik de publicatie van de wedde een stap te ver. Dat kan alleen maar aanleiding geven tot een spelletje opbieden en dat komt de winstcijfers van het bedrijf zeker niet ten goede. Ook al die comités moeten worden vergoed. Geef mij maar een bedrijf waar de familie een belangrijk deel van het kapitaal in handen heeft en waar je uit de communicatie kunt afleiden dat ze ethisch handelt.”

De communicatiepolitiek van de Belgische genoteerde bedrijven wordt vaak op de korrel genomen. Deelt u die kritiek?

ROLAND VAN DER ELST. “In het verleden heb ik vaak aangedrongen op trimestriële resultaten. Intussen is die verplichting afgeschaft, maar ik vind het toch belangrijk dat het bedrijf driemaandelijks essentiële elementen als omzet communiceert.”

LUC VAN DER ELST. “Ik zou nog een stap verder willen gaan. Het is niet altijd mogelijk om al het winstcijfer mee te geven, maar een indicatie over de evolutie van de marges is toch wel noodzakelijk. Het omzetcijfer alleen kan soms een verkeerd signaal aan de belegger geven. Deceuninck heeft dat ooit meegemaakt. Daarnaast mis ik ook vaak een concrete langetermijnstrategie. Welk marktaandeel willen we binnen drie jaar, welke klanten willen we tegen die tijd bereiken enzovoort?”

ROLAND VAN DER ELST. “Het is ook opvallend hoeveel bedrijven wachten tot de allerlaatste dag om hun cijfers te publiceren. Je kan je dan de vraag stellen of ze nu werkelijk drie maanden nodig hebben om die cijfers te berekenen. Een multinational als IBM kan dat razendsnel. Dat is voor mij een bewijs van de kwaliteit van het management.”

LUC VAN DER ELST. “Er zijn bedrijven – namen ga ik niet noemen – waarvan de resultaten al weken intern bekend zijn voordat ze gecommuniceerd worden. Ik begrijp wel dat ze dat doen vanwege hun concurrentiepositie, maar ze balanceren toch op een zeer dun koordje.”

In het jaarverslag van Picanol waren er enkele indicaties te vinden over mogelijke onregelmatigheden, maar geen enkele analist is daarover gevallen. In principe krijgt die ook dezelfde informatie als elke belegger. Wat is dan nog de toegevoegde waarde van een analist?

LUC VAN DER ELST. “In het geval van Picanol waren er natuurlijk maar weinig analisten die het aandeel volgden. Waarmee ik niet gezegd wil hebben dat andere analisten dat altijd gezien zouden hebben. We moeten daar heel eerlijk in zijn: het gebeurt niet zo vaak dat wij het volledige jaarverslag van de eerste tot de laatste paragraaf, inclusief alle toelichtingen, lezen. Daarvoor is de tijdsdruk om met ons rapport uit te komen te hoog.”

ROLAND VAN DER ELST. ( gespeeld verontwaardigd) “Maar wat zeg jij nu!”

LUC VAN DER ELST. “Onze functie bestaat in het leveren van diensten aan institutionele investeerders. Wij interpreteren nieuws, wij maken modellen en voorspellingen waarop institutionele beleggers zich baseren om hun keuze te maken. Op dat vlak kan niemand afbreuk doen aan de toegevoegde waarde van een analist. Het wordt veel gevaarlijker als daar concrete adviezen op worden gekleefd. Op basis van dezelfde analyse kunnen twee analisten een tegengesteld advies geven. Stop daarom met die gratuite koop- en verkoopaanbevelingen en laat de belegger zelf zijn beslissing nemen. Als ik een artikel lees in een financiële krant of tijdschrift, kijk ik altijd eerst wie het artikel heeft geschreven. Wat is zijn track record? Misschien moet men dat ook meer doen bij de analisten.”

Onder druk van de concurrentie hebben de banken hun kredietvoorwaarden versoepeld. Mede dankzij de lage rentevoeten hebben heel wat Vlamingen zeer hoge schulden aangegaan om te kunnen bouwen. Als de rente plots gaat stijgen, riskeren we dan geen persoonlijke drama’s?

ROLAND VAN DER ELST. “Mensen die hoge schulden aangaan met herzienbare rentevoeten, nemen afschuwelijke risico’s voor amper één procentje verschil. Velen draaien ook de redenering om en gaan eerst kijken hoeveel ze kunnen afbetalen. In functie daarvan maken ze dan hun plannen.”

Test-Aankoop hekelde onlangs de reclamepraktijken van de banken. Overtreden ze de grens van het welvoeglijke?

ROLAND VAN DER ELST. “In mijn kennissenkring heb ik al onvoorstelbare verhalen gehoord over de houding van de banken. Het is echt ongelooflijk hoe de bedienden gepusht worden om cijfers te maken. Dat moest vroeg of laat tot excessen leiden. Test-Aankoop heeft dan ook volkomen gelijk om dat aan te klagen. Strafbaar zal het wel niet zijn, maar het gaat hier toch duidelijk over sterk misleidende publiciteit.”

LUC VAN DER ELST. “Die kritiek is overdreven. Een bank mag toch reclame maken met een actie waar ze weliswaar voor een beperkte termijn 7 % geven op een spaarboekje. Blijkbaar is het populair om op de kap van de banken te zitten. Als je op televisie reclame ziet voor waspoeder, gaat er toch niemand de test doen om te controleren of het product wel degelijk witter wast?”

Dirk Van Thuyne

OVER ARKIMEDES Vader: “Ik heb de aandelen gekocht.” Zoon: “Ik heb niet meegedaan.”

OVER DE BELGACOM-KOERS Vader: “Handel met voorkennis? De media zien spoken.” Zoon: “Die koersschommelingen waren niet toevallig.”