Kleur je zen

Kleurboeken voor volwassenen zijn een hit in de boekhandel. “Je zit eens even niet voor een beeldscherm. Geen tv, geen internet. Je kunt er helemaal in opgaan.”

Niemand kon voorspellen dat kleurboeken voor volwassenen een hit zouden worden. Maar er valt niet naast te kijken: deze zomer prijken ze in hoge stapels in de boekhandels. Bloemen, bladeren, vlinders, arabesken en textielpatronen wachten in zwart-wit op een creatieve invulling.

In ons taalgebied neemt vooral de Nederlandse uitgeverij BBNC het voortouw. Ze brengt de reeks Het enige echte kleurboek voor volwassenen uit. “Van het eerste en het tweede deel en van de speciale uitgave Op reis zijn alles bij elkaar meer dan 150.000 exemplaren verkocht”, licht Melissa Pouw van BBNC toe. Voor dit najaar staan er nog meer delen op stapel, en De enige echte kleuragenda 2015 komt er ook aan. De samenstellers kiezen de motieven uit “bestaande illustraties in stockarchieven, die vervolgens digitaal worden ontkleurd”, aldus Pouw.

Daarnaast is Uitgeverij Deltas in dit marktsegment actief, en het Nederlandse Ark Media heeft een kleurboek “speciaal voor de christelijke markt”. Fondsredacteur Erica Kramer: “Het christelijke zit niet zozeer in de afbeeldingen, maar in de citaten die er als motto bij horen. Soms komen die uit de Bijbel, maar net zo vaak zijn het algemene wijsheden die aan het denken zetten. Verder is het een gewoon kleurboek, hoor.”

De geur van succes

De hype kwam in de Lage Landen aanwaaien vanuit Frankrijk. In 2006 scoorde een klein uitgeverijtje daar een bestseller met Cahier de gribouillages pour adultes qui s’ennuient au bureau (kribbelschrift voor volwassenen die zich vervelen op kantoor). Het was een knettergek boekje, met onder meer een prent van een stoet koffiekoppen om na te tekenen, en een bladzijde i’s met de opgave: “Zet overal de puntjes op de i.” Steel wat tijd voor jezelf en pak een potlood, leek het te zeggen, en dat sloeg kennelijk aan. Er werden meer dan een miljoen exemplaren van verkocht.

De redactrice Anne Le Meur van het grote uitgeefhuis Hachette meende de geur van succes te hebben opgesnoven. Enkele jaren later kocht ze in het Verenigd Koninkrijk de rechten op Coloring for Grown-ups, wat daar slap had verkocht. Hachette bracht er in 2012 een fraaie, opgewaardeerde versie van uit, en positioneerde die onder de noemer ‘antistress’ en ‘kunst als therapie’. Hoewel veel minder subversief en absurd dan het kribbelboek, had 100 coloriages anti-stress een vergelijkbare uitwerking op zijn kopers. In twee maanden tijd was het een megaseller.

Vandaag houdt Hachette er een heel palet aan kleurboeken op na, met ondertussen twaalf titels. Grafici van een zekere reputatie werden aangezocht om albums te verzorgen, onder meer de natuur- en dierentekenares Marthe Mulkey en de illustratrice Sophie Leblanc. “Ik heb er geen idee van hoe ze bij mij zijn aanbeland”, zegt Leblanc. “Bij de eerste albums die ik maakte, stonden de onderwerpen vooraf vast. Nadien heb ik zelf enkele thema’s aangedragen die me na aan het hart lagen. Ik probeer in de tekeningen een dichtheid aan details te stoppen die tot een mooi en verfijnd kleurenspel kunnen leiden. Ik ben van plan dit werk te blijven doen, maar in een minder hoog tempo. Want het zijn telkens opdrachten die heel veel tijd vergen.”

Colour my boobs

De analyses zijn het met elkaar eens dat het succes van de kleurboeken een vrij exclusief vrouwelijk verhaal is, en in de lijn ligt van eerdere hypes zoals het nieuwe breien en cupcakes bakken. Naar schatting zijn 95 procent van de kleurboekkopers vrouwen. Erica Kramer van Ark Media: “Onlangs organiseerden we een wedstrijd waarbij we mensen vroegen hun ingekleurde tekeningen in te sturen. Van alle inzendingen was er niet één van een man. Mannen staan er dus niet zo voor open. Tenzij ze er niet voor uit durven te komen, natuurlijk.”

Toch doen uitgeverijen hun best om een mannelijk of toch minstens een meer uniseks publiek aan te spreken. Dat deed Hachette met een album vol hippe New Yorkse stadspanorama’s (New York, 100 coloriages) en met 10 lieux mythiques à colorier, een in te kleuren reis langs Rio de Janeiro, Sjanghai, Barcelona, Marrakech en zes andere wereldsteden. Andere uitgeverijen richten zich nog explicieter op mannen, met bijvoorbeeld Aeroplanes of World War II. De platste poging in die richting is Colour my Boobs (met de dubbele O van de titel in waggelende letters), met in te kleuren plaatjes van jonge vrouwen met openvallende bloesjes.

Tibetaanse mandala’s

Wat er met de ingekleurde tekeningen gebeurt, is te volgen op internet: mensen knippen ze uit, hangen ze op, versturen ze als kaart, of zetten ze als foto op Facebook. Een commentaar: “We maken er bijna ruzie om, mijn dochter en ik.”

Ook al gaat het maar om inkleuren — en dan nog heel erg binnen de lijntjes — de boeken stimuleren mensen om kunstzinnig bezig te zijn. Illustratrice Sophie Leblanc kijkt er beslist niet op neer: “Er is nochtans niet meteen een continuïteit tussen de kleuralbums en mijn andere grafische werk. Maar ik heb sindsdien wel een nieuwe smaak gekregen voor complexere composities.”

Het is ook onmiskenbaar dat sommige thema’s zich van nature meer lenen tot creatieve uitwerkingen dan andere. Is de romp van een bommenwerper uit de Tweede Wereldoorlog beperkt inspirerend, dan nodigen andere motieven vanzelf uit tot een bonte behandeling, zoals Mexicaans handwerk (Mexican Folk Art), wonderbaarlijke wiskundige patronen (Nature fractals coloring book) en Tibetaanse mandala’s — die laatste zijn geometrische patronen die boeddhistische monniken helpen bij het mediteren.

Jachtig bestaan

Dat meditatieve aspect is misschien wel de sleutel tot het succes van de volwassenenkleurboeken. Melissa Pouw: “Kleuren is een relaxerende bezigheid voor mensen met een jachtig bestaan. Je zit eens even niet voor een beeldscherm. Geen tv, geen internet. Je kunt er helemaal in opgaan.” Kleuren is de geest leegmaken en toch aandachtig zijn, ontspanning en concentratie tegelijk — dat komt aardig in de buurt van zen. Illustratrice Sophie Leblanc: “Ik geef toe dat ik eerst wat sceptisch was over het mogelijke succes van het project. Ik kon me niet indenken dat volwassenen ook maar enige interesse zouden betonen voor zoiets als een kleurboek. Maar ik heb snel beseft dat het idee een authentiek enthousiasme losmaakte, zelfs bij personen die het heel druk hebben. Voor sommigen is het een echte vrijetijdsbesteding geworden.”

FILIP HUYSEGEMS

Kleuren is de geest leegmaken en toch aandachtig zijn, ontspanning en concentratie tegelijk.