Kleine opmerkingen bij een gigantisch reddingspakket

Omdat 750 miljard euro de nodige aandacht verdient, ziehier my own two cents:

Er was geen alternatief. Wat er ook van zij, alleen een gigantisch financieel pakket kon de euro nog vlottend houden. Er was zoveel tijd verloren met talmen, twijfelen en tijd rekken dat alleen shock and awe de markten nog kon sussen. Wie meent dat het uitdrijven van Griekenland een reële oplossing was, vergist zich. Het Griekse probleem amputeren, zou de doos van Pandora hebben geopend en de besmetting nog verder hebben verspreid. Griekenland zou technisch gezien dan wel buiten de EMU liggen, de op dat moment waardeloze Griekse overheidsobligaties zouden een ware ravage aanrichten op de balansen van banken in de EMU.

En bovendien: door van het buitengooien van een land een reële optie te maken, zou niemand nog geloven dat het afnemen van de lidkaart beperkt zou blijven tot Griekenland. Andere exitkandidaten (Portugal? Ierland? Italië? Spanje? België?…) zouden vanaf dan veel meer moeten betalen om hun overheidsobligaties geplaatst te krijgen en hun banken zouden zich maar moeilijk kunnen financieren. Een neerwaartse spiraal zou onvermijdelijk worden en leiden tot het opstappen of verwijderen van die landen.

De ECB maakte meer indruk dan de Europese leiders. Toen een week voor hét pakket een Europees reddingsplan voor Griekenland ter waarde van 110 miljard euro werd voorgesteld, stelden financiële markten zich vragen over de geloofwaardigheid van de Europese solidariteit en al zeker over de mate waarin het geld ook effectief beschikbaar zou zijn.

Als de belofte van 110 miljard niet geloofwaardig was, waarom zou een zevenmaal zo groot bedrag dat dan plots wel zijn? Het antwoord is de ECB. In het recenste plan bestaat de mogelijkheid voor de ECB om overheidsobligaties van zwakkere landen op te kopen om de koersen te ondersteunen en zo de rentes laag te houden. Dat is ze dan ook onmiddellijk na de bekendmaking van het plan beginnen te doen. Gokken tegen overeenstemming tussen Europese leiders over de Europese marsrichting is één ding. Gokken tegen de Europese Centrale Bank met haar onbeperkte monetaire munitie is financiële zelfmoord.

De problemen zijn uitgesteld. Het opkopen van overheidsobligaties door de ECB werkt stabiliserend op de korte termijn, maar zaait de kiemen voor instabiliteit op de langere termijn. Door obligaties op te kopen, kan de ECB zowel de koers als de rente op Griekse of Spaanse overheidsobligaties bepalen. Waarom zou iemand nog Duitse overheidsobligaties willen? Spaanse overheidsobligaties leveren meer rente op en de ECB garandeert persoonlijk dat de koers niet verder zakt. Op welke basis zal de ECB bovendien ooit bepalen wanneer ze stopt met obligaties kopen? Nu Trichet en co hun overheidstekorten onrechtstreeks financiert, worden de Zuid-Europese landen bovendien afgeschermd van marktdiscipline en is de druk om te saneren kleiner geworden.

De echte test is dan ook voor binnen enkele jaren: in het beste geval gebruiken de betrokken landen de financiële ademruimte om te saneren.

Het begin of het einde van de Europese solidariteit? Het is duidelijk dat Europa een scharnierpunt bereikt heeft. Voor een aantal politici – in Frankrijk en Zuid-Europa – is de 750 miljard euro (en dan vooral de 440 miljard leningen van de EU) een vlucht vooruit in de richting van een Europese Staat. Een eerste stap naar een Europese fiscale Unie, met een eigen Europese regering, een veel aanzienlijker eigen begroting en veel grotere onderlinge solidariteit. Of met andere woorden: een gigantische verschuiving van het politieke zwaartepunt naar Europa ten koste van de nationale bevoegdheden.

Zo’n Europa waarbij nog meer soevereiniteit wordt afgestaan en waarbij landen hoofdelijk aansprakelijk zijn voor elkaars overheidstekorten, is niet wat Duitsland bij de start van de euro in gedachten had. Een centrale bank die overheidsschulden rechtstreeks financiert, lag bovendien mee aan de basis van de nog steeds legendarische Duitse hyperinflatie van de jaren twintig die tot vandaag de panische Duitse inflatieangst voedt. Het land voelt dan ook dat de huidige crisissituatie als een breekijzer wordt gebruikt om het te doen instemmen met tot voor kort ondenkbare maatregelen.

Wie de crisis al te opzichtig gebruikt om een Europese Politieke Unie binnen te halen via de achterdeur, dreigt Duitsland langs de voordeur weg te jagen. Voor het creëren van een politieke unie is 750 miljard euro ruim onvoldoende. De enige mogelijke voorwaarden zijn politieke wil en onderling vertrouwen. En uitgerekend die zijn vandaag schaars en onbetaalbaar.

DE AUTEUR IS CHIEF ECONOMIST VAN PETERCAM.

Peter De Keyzer

Wie de crisis al te opzichtig gebruikt om een Europese Politieke Unie binnen te halen via de achterdeur, dreigt Duitsland langs de voordeur weg te jagen.