Om de westerse schuldentrein op de sporen te houden, bezondigen de beleidsmakers zich steeds meer aan financiële repressie. Dat geeft zuurstof op korte termijn, maar een overdosis is schadelijk op lange termijn.
Overheden hebben één grote troef. Als de spelregels hen niet aanstaan, dan veranderen ze die gewoon. Volgens de klassieke regels van de kunst zou Griekenland al bankroet geweest zijn, want niemand wil nog tegen betaalbare rentevoeten lenen aan de Grieken. Maar omdat de Europese beleidsmakers het onvermijdelijke nog willen uitstellen, buigen ze de wetten van de geldmarkten in hun voordeel om en wordt de Griekse staat kunstmatig in leven gehouden.
Europa en de Europese Centrale bank willen die klus niet langer alleen klaren en daarom wordt ook de private sector vriendelijk verzocht om een inspanning te leveren. Zo wordt aan de banken gevraagd om de helft van hun Grieks papier dat op vervaldag komt te verlenen tegen rentevoeten die veel lager zijn dan de marktrente op Griekse schuldtitels.
De invasie van de overheden in de werking van de kapitaalmarkten heet in het jargon financiële repressie. Zo’n overheidsbeleid leidt kapitalen af naar de zakken van de overheden, kapitaal dat anders naar andere investeringen zou vloeien. Dat beleid kan zoveel vormen aannemen als de fantasie toelaat.
De ‘vrijwillige’ bijdrage van de banken in het Griekse dossier is daar een voorbeeld van. Of denk aan het luchtballonnetje van Didier Reynders al eens opliet om Belgische spaarders die in Belgisch overheidspapier beleggen vrij te stellen van roerende voorheffing. De strakkere regulering van de financiële sector mag ook als financiële repressie gezien worden. De kapitaalnormen van Basel III zetten de banken ertoe aan om meer overheidsobligaties te kopen.
Maar de meest gehanteerde repressietechniek is het extreem soepel geldbeleid van de centrale banken waardoor de reële rentevoeten negatief zijn en spaarders levend gepluimd worden. Met de hoge en nog oplopende overheidsschulden neemt de financiële repressie alleen maar toe, waarschuwt de Amerikaanse econome Carmen Reinhart. Deze onderhuidse vorm van subsidie aan de schuldbeladen overheden is politiek gemakkelijker te slijten dan belastingverhogingen of besparingen.
Er valt ook wat voor te zeggen. Financiële repressie in de vorm van een verstandigere regulering van het financieel systeem is hoogst wenselijk. Het laisser-faire van voor de crisis boetseerde een te instabiel financieel systeem. De excessen moeten eruit en daarvoor is nog meer repressie nodig. De bonuscultuur die aanzet tot onbezonnen risicogedrag is onvoldoende en het too big to fail-syndroom legt nog een te zware hypotheek op een faire werking van de financiële markten. In het geval van Griekenland kan financiële repressie wat tijd kopen, zonder zware schokgolven door het systeem te jagen.
Maar financiële repressie is geen alternatief voor de maatschappelijke omwenteling en het herstel van de concurrentiekracht die de Grieken nodig hebben om uit het schuldenmoeras te raken. Financiële repressie is een gemakkelijkheidoplossing op korte termijn. Na de Tweede Wereldoorlog heeft financiële repressie enorm geholpen om de overheidsschulden af te bouwen, maar de tijden zijn veranderd. Toen was er een grote maatschappelijke bereidheid om een inspanning te doen, vandaag is die bereidheid om het puin van de bankiers en de beleidsmakers te ruimen veel minder.
Daan Killemaes
Financiële repressie is geen alternatief voor de maatschappelijke omwenteling en het herstel van de concurrentiekracht die de Grieken nodig hebben om uit het schuldenmoeras te raken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier