Kiemen van een revolutie

Primus van de Waalse klas is ongetwijfeld IBA uit Louvain-la-Neuve. De lieveling van menig belegger voert dezer dagen een kapitaalverhoging door. Shareholder value en een grote inbreng van het personeel zijn de kern van het managementrecept van IBA.

Sterke vakbonden en minder performante bedrijven bepalen al sedert de jaren tachtig het beeld dat Vlaanderen van de Waalse industrie heeft. Uitzonderingen bevestigen de regel. Terwijl in Tubize de arbeiders van Duferco-Clabecq staken en in La Louvière UGB verder wegzinkt, verheugt het personeel van Ion Beam Applications ( IBA) zich over de aangekondigde overname van de Amerikaanse sectorgenoot RDI en over een kapitaalverhoging met 6 miljard frank – overigens vervroegd afgesloten wegens overweldigend succes.

IBA doet Waals-Brabant dromen. De onderneming uit Louvain-la-Neuve stootte door als wereldleider in het segment van de deeltjesversnellers voor medische en industriële toepassingen. De omzet steeg in 1998 met 62% tot 1,9 miljard frank en de nettowinst verdubbelde van 121 miljoen naar 242 miljoen frank. Sleutel tot het internationale succes is enerzijds de hoogwaardige research en anderzijds de Angelsaksische aanpak van de tandem Pierre Mottet en Yves Jongen. Daarom kregen ze in 1997 de titel Manager van het Jaar van ons zusterblad Trends-Tendances. Het duo geldt van langsom meer als voortrekker van de economische wederopstanding in Wallonië. Oude hiërarchische structuren zijn niet aan de orde, de verantwoordelijkheid ligt bij het personeel. IBA lijkt de kiemen te bevatten van een Waalse revolutie.

Codirecteuren Jongen en Mottet beheren een hightech-bedrijf waarin shareholder value geen loos begrip is. Meer dan driekwart van de medewerkers heeft aandelen van het bedrijf. “De medewerkers zijn dus niet enkel gemotiveerd door het belang van hun research, maar tevens door de financiële evolutie van het bedrijf,” aldus financieel directeur Eric de Lamotte.

IBA bouwt

deeltjesversnellers voor drie toepassingsgebieden: medische beeldverwerking, kankerbehandeling en industriële ionisatie. De onderneming realiseert 40% van zijn omzet in het segment kankertherapie. De activiteit medische beeldvorming is goed voor 31% en ionisatie (het steriliseren van medische instrumenten en pasteuriseren van voedsel) voor ongeveer 25%. Diensten na verkoop dragen 5% aan de omzet bij.

Complementair duo

De wortels van IBA gaan terug tot in 1947. Toen stond in Leuven al een eerste deeltjesversneller. In de jaren zestig – nadat Vlaamse studenten op straat kwamen voor Leuven Vlaams – verhuisde de helft van de universiteit naar Louvain-la-Neuve. De deeltjesversneller ging mee. De nieuwe universiteit startte met het Centre de Recherche du Cyclotron (CRC) en bouwde een krachtiger deeltjesversneller. Yves Jongen (51 j.), een van de CRC-onderzoekers richtte in 1986 het bedrijf IBA op en ontwierp de eerste producten voor medische beeldvorming. Sedert 1990 vormt deze burgerlijk ingenieur samen met Pierre Mottet (37 j.), een handelsingenieur met een verleden bij IBM, het tweekoppige directeursduo van IBA. “Ik zocht vrij snel na de oprichting iemand die de financiële en commerciële verantwoordelijkheid wou nemen,” vertelt stichter Yves Jongen. “Ik ging te rade bij mijn alma mater. Van de UCL kreeg ik een shortlist met enkele kandidaten. Zo vonden Pierre en ik elkaar.”

Het codirecteurschap zien beide als de eerste belangrijke commerciële zet. Intussen breidde het directiecomité uit tot vijf directieleden. Er is de stichter die nu strategisch het beleid aangaande nieuwe producten bepaalt en er is zijn evenknie Pierre Mottet die de commerciële uitbouw voor zijn rekening neemt. Een trapje lager in de hiërarchie staan financieel directeur Eric de Lamotte, technisch directeur Jean-Louis Bol die verantwoordelijk is voor de productie en Ahmet Cokragan, directeur sales & marketing.

Eric de Lamotte (42 j.) werkte voor hij de overstap naar IBA maakte in de bankwereld, bij Belgolaise. Hij studeerde handels- en consulaire wetenschappen aan het HEC in Luik. In 1991 begon hij als financieel directeur bij IBA. Door zijn regelmatige contacten met de financiële wereld en de pers, treedt hij makkelijker dan zijn twee andere collega’s uit de schaduw van het centrale leidersduo. Volgens waarnemers is hij zelfs de onzichtbare derde steunpilaar van het bedrijf.

IBA groeit snel en past zijn structuren aan de internationale vertaktheid aan. In de toekomst zullen daarom mensen als Jean-Louis Bol (49 j.) en Ahmet Cokragan (37 j.) belangrijker worden. De eerste heeft net als Yves Jongen een directe band met de UCL. Als ingenieur elektronica werkte hij voor de universiteit. Hij was verantwoordelijk voor het onderhoud van het laboratorium van de Cyclotron. Toen hij de overstap naar IBA maakte, was hij eerst productiedirecteur en sedert 1992 technisch directeur en lid van het directiecomité.

Ahmet Cokragan is de benjamin van het directiecomité. Hij studeerde handels- en financiële wetenschappen aan het Ichec in Brussel. Hij kwam bij IBA in 1989 en oefende eerst diverse commerciële functies uit. Sinds 1994 is hij lid van het directiecomité.

In het beslissingsproces is het directeursduo nog steeds dominant. Zij bepalen de strategie. Het trio de Lamotte, Bol en Cokragan lijkt voorlopig meer verantwoordelijk voor de dagelijkse leiding. Toch is het fout het directiecomité als een “full house” met een strategisch duo en een operationeel trio te beschouwen. “Het is een courante formule,” aldus Yves Jongen. “Pierre en ik vullen elkaar aan. Het directiecomité telt competente mensen die regelmatig met elkaar in discussie treden. Ieder heeft zijn terrein en dat wordt gerespecteerd. De uiteindelijke beslissingen nemen we volgens het principe van de consensus.”

“Het is een goede zaak dat het centrale duo verantwoordelijkheid delegeert,” vindt de Lamotte. “Bij een strategische optie stellen we een projectteam samen. Dat onderzoekt of het idee haalbaar is. In het directiecomité evalueren we dan het dossier en nemen een gezamenlijke beslissing.”

Deze aanpak lijkt uitstekend te werken. “Er zijn wel karakterverschillen,” beklemtoont Pierre Mottet. “Yves wil soms meer risico’s nemen en werken aan een betere versie van de Cyclotron. Ik probeer marktgerichter te denken en de strategie daarop toe te spitsen.”

IBA evolueert snel. Van oorsprong is Yves Jongen researcher, hij ontwierp de eerste Cyclotrone 30. Vandaag slorpen managerstaken hem steeds meer op, maar dat betekent niet dat hij zijn eerste liefde vaarwel moet zeggen. “Ik ben nog altijd veel bezig met onderzoek en ontwikkeling,” vertelt hij. “We zetten in Boston een centrum voor protontherapie op. Ik spendeer daar ongeveer de helft van mijn tijd omdat ik zo dicht bij de research kan blijven.”

Toekomstplannen

“We willen ons profiel herdefiniëren,” aldus Pierre Mottet. “Vandaag zijn we vooral een leverancier van hightech-apparaten. We willen nu ook meer en meer diensten leveren. We verwachten bovendien een groei in de markt van de ionisatie van voedsel. Hamburgerproducenten bijvoorbeeld zijn een interessante doelgroep, maar het idee om vlees te pasteuriseren met een deeltjesversneller is voor hen nog een enorme stap.”

IBA wil zijn huidige productengamma horizontaal uitbreiden met nieuwe ontwikkelingen en overnames. Ook de ontwikkeling van een deeltjesversneller voor huishoudelijk gebruik zou op het programma staan.

ROELAND BYL