Cartoonist Karl Meersman exposeert in Antwerpen: ‘België is het beste land ter wereld voor de vrije meningsuiting. Maar er verandert iets’

Wie de cartoons die Karl Meersman elke week voor Trends maakt in het echt wil zien, naast tekeningen van zijn grote idool Félicien Rops, kan vanaf morgen terecht in Museum De Reede in Antwerpen.

Tachtig tekeningen van de afgelopen vijf jaar toont Karl Meersman in Museum De Reede, waarvan ruim de helft eerder in Trends is verschenen. Dangerous drawings, is de titel van de expo. Niet dat Meersman zich als een gevaarlijke cartoonist profileert, wel stelt hij vast dat hij met zijn cartoons steeds vaker op lange tenen trapt. “Ik werk al meer dan dertig jaar voor de gedrukte pers. Zolang ik al teken, vertel ik dat België het beste land ter wereld is als het gaat over de vrije meningsuiting”, zegt hij. “Je kunt hier lachen met het koningshuis, religie, migranten, zelfs seksuele geaardheid. Maar we leven in tijden dat er toch iets verandert.”

Vindt u dan dat er aan de vrije meningsuiting wordt gemorreld?

KARL MEERSMAN. “Ik sta niet echt bekend als een scherpe tekenaar, anderen zijn veel scherper dan ik. Maar ik merk toch – en mijn collega’s en bij uitbreiding de hele kunsten – dat mensen zich sneller aangevallen voelen en dat zelfs brave tekeningen tegenwoordig gevaarlijk kunnen zijn. Je ziet het ook elders. Neem de boeken die in de Verenigde Staten uit de schoolbibliotheken worden gebannen. The New York Times durft zelfs geen politieke cartoons meer op te nemen. Ook in Europa slaat de slinger door. Charlie Hebdo was een enorme schok, toen is het voor mij begonnen. Daar moeten wij als kunstenaars collectief actie tegen ondernemen. Dat is onze plicht, wij zijn tenslotte waarnemers van wat er in de wereld gebeurt.”

U toont uw tekeningen in dialoog met tekeningen van Félicien Rops, een kunstenaar die u enorm bewondert. Wat trekt u aan in zijn werk?

MEERSMAN. “Net als Rops ben ik een figuratieve tekenaar met een heel klassieke opleiding. Tekenen naar naakt model was ook mijn scholing. Rops blonk daar echt in uit. Hij had een enorm technisch vakmanschap. Hij heeft heel zijn leven geworsteld met dat metier, met het juist op papier krijgen van een figuur. Soms voelde hij zich een mislukt kunstenaar, zo hoog legde hij de lat. De werken van Rops die Museum De Reede toont, zijn geen etsen – waar hij heel bekend om staat – maar potloodtekeningen uit een particuliere collectie. Die krijg je zelden te zien. Potlood en aquarel op papier, dat is de techniek die ook ik gebruik.”

Rops was ook heel maatschappijkritisch.

MEERSMAN. “Ja, hij nam de maatschappij waarin hij leefde op de korrel – hij tekende tegen de kerk, tegen de burgerij. Hij begon als cartoonist en illustreerde later het werk van de grote Franse auteurs, onder wie Charles Baudelaire. Hij verhief die toegepaste kunst tot zo’n niveau dat zijn werk naast dat van tijdgenoten als Edgar Degas en Claude Monet kan staan. Dat is ongelooflijk knap.”

Het is vandaag donderdag. Bent u nu al bezig met de tekening die volgende week donderdag in Trends zal staan?

MEERSMAN. “Ja, ik kijk rond, ik lees me in over een aantal onderwerpen. Zondagavond nemen we de beslissing over welk onderwerp uit de actualiteit de tekening zal gaan. Daarna is het zoeken naar een idee en werk ik dat uit.”

Hoelang werkt u aan zo’n tekening?

MEERSMAN. “Alles bij elkaar toch wel ongeveer tien uur. Ik besteed meer werk dan vroeger aan het bedenken. Vroeger was ik helemaal gefocust op mijn techniek, maar dat vind ik minder en minder belangrijk. Ik probeer spontaner te werken en meer met de inhoud bezig te zijn. Maar soms wil ik iets snel maken en wordt het toch weer iets wat ik fijn afwerk. Je kunt tenslotte alleen maar tekenen zoals je gemaakt bent (lacht).”

Karl Meersman. Dangerous drawings, with a touch of Rops,

Museum De Reede in Antwerpen, van 2 juni tot 9 oktober