Kan thuiswerken ook in uw bedrijf?

Bedrijven hebben veel marge om een thuiswerkregeling op papier te zetten. Welke jobs komen in aanmerking? Zijn er extra kosten? En wat als uw thuiswerker naar het toilet wil? Trends zocht het uit.

Minder files, hogere productiviteit, kostenbesparingen, integratie van gehandicapten, gemakkelijker combineren van werk en gezin… Hoe heet de kortste weg naar zoveel maatschappelijk goed? Thuiswerk, de weg van bed naar pc. ‘E-mama’ en minister van Economie PatriciaCeysens ( VLD) trekt er advies- en opleidingscheques voor uit. Meer dan een dozijn organisaties bundelen hun kennis, ervaring en opleidingscapaciteit. Daar zitten nieuwkomers tussen zoals het Nationaal Instituut voor Thuiswerker Opleidingen ( Nito), maar ook klassiekers als Agoria, Voka, VBO en Unizo en heel speciaal het Vlaamse ICT-forum Antwerp Digital Mainport ( ADM).

PeterTierens van de studiedienst van de christelijke bediendenvakbond LBC in Antwerpen heeft het gloednieuwe ontwerp van cao voor de toepassing van thuiswerk bij Test-Aankoop op zijn bureau liggen. “Er is een kleine tendens naar thuiswerk, zij het niet spectaculair. Veel gebeurt informeel,” stelt hij vast. De belangstelling van de vakbonden is niet toevallig. De vraag naar thuiswerk komt meestal van de werknemers, die er een middel in zien om hun werk- en privé-leven beter te organiseren en zich de lange verplaatsingen naar het werk te besparen. Bij Test-Aankoop, waar de mogelijkheid tot thuiswerk op 1 mei 2004 is veralgemeend, was 70 % van het personeel geïnteresseerd om één of twee dagen per week thuis te werken. Minder woon-werkverkeer was een van de voornaamste beweegredenen.

VUB-onderzoekster Viviane Illegems raamde de jaarlijkse macro-economische voordelen van maximaal toegepast e-werken (wat ruimer is dan thuiswerken) voor België in 2001 op 240,4 tot 524,8 miljoen euro. Maar daar hebben individuele werkgevers geen boodschap aan. Zij hebben visioenen van tuinierende of babysittende thuiswerkers, die met vertrouwelijke informatie aan de haal gaan. “Over thuiswerkers heb je geen fysieke controle. Dat vergt een mentale omschakeling,” geeft woordvoerder Lorin Parys van het kabinet-Ceysens toe.

In de arbeidsrelaties is dit nog onontgonnen terrein. Het wantrouwen is voelbaar tot op het hoogste niveau, waar de sociale partners het nu oneens zijn over de manier waarop de Europese kaderovereenkomst over telewerk uit 2002 in de lidstaten moet worden toegepast.

Is thuiswerk iets voor u?

1. Niet alle taken zijn geschikt

Thuiswerk valt onder de ‘Wet Huisarbeid’ van 6 december 1996, die een extra artikel toevoegt aan de wet op de arbeidsovereenkomsten van 3 juli 1978. Thuiswerk valt dus onder de gewone arbeidswetgeving, behalve waar de Wet Huisarbeid anders bepaalt. Wie maar in bepaalde periodes thuiswerkt, valt alleen in die periodes onder de Wet Huisarbeid, voor de andere geldt de normale arbeidsovereenkomst.

Bijzonder aan thuiswerk is dat je wel onder gezag van een werkgever voor een loon aan de slag bent, maar op een plaats die je zelf kiest en zonder direct toezicht van die werkgever. Thuiswerk gebeurt altijd op basis van vrijwilligheid, en dat van de twee kanten. De wet bepaalt zelfs dat wie niet tevreden is over de formule, terug kan overstappen naar het klassieke systeem. Hij of zij moet dat dan wel schriftelijk vragen en heeft dan voorrang bij vacatures.

“Telewerken is maatwerk,” zegt An Paesen van de dienst Sociale Relaties bij Dexia. Taken voor thuiswerkers moeten volgens haar aan twee criteria beantwoorden: het moet een meetbare output opleveren (bijvoorbeeld een rapport), en het moet zelfstandig uit te voeren zijn. Werk dat contact van persoon tot persoon vereist, is ongeschikt. Ideaal daarentegen zijn jobs zoals programmeur, vertaler of redacteur.

Controle is een heikel punt. De werkgever heeft geen toegang tot de werkplek (anders zou het ook niet meer gaan om thuiswerk in de zin van de Wet Huisarbeid). “Je zou via programmatuur op de pc kunnen controleren of de thuiswerker echt aan de slag is, als je hem vooraf inlicht. Maar dan riskeer je in botsing te komen met de wetgeving op de persoonlijke levenssfeer. Een webcam waarmee je je werknemer controleert, zou volgens mij zeker in strijd zijn met die wetgeving,” zegt Lawfort-advocate LeenCornil, gespecialiseerd in het arbeidsrecht en co-editeur van ‘Informatietechnologie in de relatie werkgever-werknemer’, het standaardwerk op dit terrein.

Maar ook de thuiswerker zelf moet er klaar voor zijn, benadrukt Peter Tierens van LBC. “Je moet verantwoordelijkheid kunnen nemen en je werk kunnen organiseren. Wie chaotisch is aangelegd, komt er niet voor in aanmerking.”

2. Overleg met de personeelsafvaardiging

De invoering van thuiswerk kan de arbeidsomstandigheden en -voorwaarden wijzigen of leiden tot de invoering van nieuwe technologieën. In zo’n geval eisen diverse bepalingen in cao’s dat de ondernemingsraad en de syndicale afgevaardigden worden ingelicht en eventueel ook het comité voor preventie en bescherming op het werk. Wie structureel met telethuiswerk wil beginnen, zet eerst een pilootproject op van pakweg zes maanden.

Spontaan gaan thuiswerken is niet zonder valkuilen, waarschuwt LeenCornil. In de praktijk is het nodig om voor thuiswerk een bijlage bij de arbeidsovereenkomst op te stellen waarin enkele essentiële elementen worden vastgelegd.

3. Werkuren zei u?

U zal het nauwelijks geloven, maar de Wet Huisarbeid stipuleert dat de bepalingen van de Arbeidswet op de zondagsrust, de arbeidsduur of het nachtwerk niet gelden voor thuiswerkers. Vrijheid blijheid. De thuiswerker kent geen uren, dus ook geen overuren. Hij kan letterlijk dag en nacht werken, maar is anderzijds volgens de Wet Huisarbeid ook niet gebonden aan de werkuren van zijn bedrijf.

Dat belet de werkgever niet om een werkrooster af te spreken met zijn werknemer. “Zelden of nooit gaat het om 100 % thuiswerk. Dat zou de werknemer vervreemden van zijn bedrijf,” zegt Peter Tierens. Dexia, dat al in 1998 met een proefproject begon, heeft structureel telethuiswerk nu bescheiden ingevoerd in twee afdelingen, naar aanleiding van de centralisatie van bepaalde activiteiten in Brussel. Thuiswerken is er beperkt tot twee dagen per week, net als bij Antwerpse Waterwerken. Directeur administratie HendrikSeuntjens: “Eén, maximaal twee dagen per week. Met de verantwoordelijke van de dienst wordt het werkvolume afgesproken.” Test-Aankoop legt dan weer ‘glijdende werktijden’ vast tussen 7.00 en 18.00 à 19.00 uur, maar bepaalt wel twee keer twee ‘vaste uren’ in de voor- en de namiddag waarop iedereen aan zijn bureau moet zitten – ook al is dat dan thuis.

4. Wie vergoedt de kosten van het thuiskantoor?

De werkgever van thuiswerkers zal in vele gevallen zijn infrastructuurkosten kunnen verlagen. Zeker als hij op kantoorruimte bezuinigt door niet langer in vaste werkplekken te voorzien. De thuiswerker zelf heeft dan weer extra kosten voor werkruimte, verwarming, elektriciteit en onderhoud. Hoe worden die vergoed? Dat kan erg verschillen, zo blijkt. “We geven helemaal geen extra vergoeding voor de infrastructuur thuis,” zegt Hendrik Seuntjens van AWW. “De compensatie zit erin dat de mensen niet naar het werk hoeven te komen en geen tijd verliezen.”

Het is wel nuttig om dat schriftelijk vast te leggen. De wetgever gaat er namelijk van uit dat er wel degelijk extra kosten zijn voor de thuiswerker. Als er geen vergoeding is afgesproken in de geschreven arbeidsovereenkomst en er ligt ook niets vast in een cao, dan bepaalt de Wet Huisarbeid die vergoeding forfaitair op 10 % van het loon. Tenzij de werknemer kan bewijzen dat zijn kosten hoger liggen dan die 10 %, in welk geval nog meer moet worden uitgekeerd. Peter Tierens: “Werkgevers maken graag afspraken over de kosten om aan die 10 % te ontkomen. Anderzijds willen ze toch nog wel een stimulans geven om aan thuiswerken te doen.” Een grote Belgische bank vergoedt zijn telethuiswerkers ongeveer 8 euro per dag.

5. Wie betaalt de pc?

Als het van de wetgever afhangt, dan draait de patroon op voor de uitrusting van zijn thuiswerkers. Hij moet immers de middelen en materialen voorzien voor de uitvoering van het werk.

Fiscaal geldt het eventuele privé-gebruik van die ter beschikking gestelde installatie als een ‘voordeel van alle aard’, dat forfaitair op 180 euro (pc en randapparaten) en 60 euro (internetaansluiting) per jaar wordt geschat. Als de werknemer dus zoveel bijdraagt voor de installatie, is er geen grond voor belasting. “Maar je kunt in de overeenkomst ook eenvoudig stellen dat het materiaal niet voor privé-doeleinden mag worden gebruikt,” suggereert JanHeylen, fiscaal adviseur van de studiedienst van Unizo.

Een alternatief is een ‘pc-privé-plan’, waarbij de werkgever als tussenpersoon optreedt om zijn werknemers een computerinstallatie en internetaansluiting (het ‘aanbod’) te bezorgen. Hier is voor dit jaar een tussenkomst door de werkgever van maximaal 1520 euro per aanbod en 60 % per factuur vrijgesteld van belasting. “Dan is men meteen van alle discussies af en is de werknemer eigenaar,” zegt Jan Heylen. Wat daarboven gaat, wordt wel als loon beschouwd. De administratie publiceerde op 28 april 2004 een circulaire over het onderwerp, die te lezen is op www.fisconet.fgov.be onder ‘circulaires’.

Maar het blijft mogelijk om, zoals bij Test-Aankoop, in de arbeidsovereenkomst radicaal te stipuleren dat de werknemer zijn eigen pc, internetaansluiting, gsm en telefoon moet gebruiken – zonder dat hij daar enige bijzondere vergoeding voor kan claimen.

6. Wat met de verzekering op arbeidsongevallen?

Het gebrek aan werkuren voor thuiswerkers schept een probleem van bewijslast bij arbeidsongevallen. Hoe weet een verzekeraar of een ongeval, zoals de definitie luidt, rechtstreeks verband houdt met het werk dat uitgevoerd wordt onder leiding van een werkgever? Wat als hij uitglijdt als hij naar het toilet gaat?

In de praktijk nemen verzekeraars echter een soepele houding aan, verzekert woordvoerder Lorin Parys van het kabinet-Ceysens. “De verzekeraars geven meestal een 24-uursdekking zonder extra kosten,” meent hij, verwijzend naar het contract van het kabinet bij Ethias. “Bij Dexia is geen specifieke polis afgesloten,” laat An Paesen van de dienst Sociale Relaties weten. Woordvoerder François De Clippele van Assuralia, de Beroepsvereniging van Verzekeringsondernemingen, die zelf ook een paar thuiswerkers in dienst heeft, beaamt dat de arbeidsongevallenverzekeraars zich daar soepel zullen opstellen. “Thuiswerkers zijn een vrij goed risico,” zegt hij. Het aantal ongevallen in het woon-werkverkeer van bedienden ligt namelijk een stuk hoger dan de eigenlijke ongevallen van bedienden op het werk.

Bruno Leijnse

100 % thuiswerk vervreemdt de werknemer van zijn bedrijf.

Thuiswerk gebeurt altijd op basis van vrijwilligheid, en dat van de twee kanten.