In Het proces van Franz Kafka raakt het hoofdpersonage Josef K. verstrikt in een ondoorgrondelijk rechtssysteem. Overtuigd van zijn onschuld gaat hij de strijd aan, maar hij botst op een wereld waarin het recht en de rede moeten wijken voor de macht en de logica van een onpeilbare bureaucratie. Die kost Josef K. uiteindelijk ook het leven. Maar als u dacht dat Kafka’s fictie ver van uw bed is, dan hebt u het mis. Toegegeven, ze zal u uw leven niet kosten. De sterke parallellen dringen zich op als je de Vlaamse Codex Fiscaliteit en de nieuwe Vlaamse Belastingdienst onder de loep neemt.
De Vlaamse Codex Fiscaliteit — met onder meer de nieuwe erfbelasting — trad in werking op 1 januari 2015, maar Vlaanderen slaagde er niet in die tijdig in het Belgisch Staatblad te publiceren. Dat gebeurde een volle maand te laat. Alleen dat al verdraagt een rechtsstaat niet. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de Vlaamse Codex Fiscaliteit en de nieuwe Vlaamse Belastingdienst onder een slecht gesternte boven de doopvont zijn gehouden.
De nieuwe Vlaamse belastingadministratie heeft haar verhuizing en de centralisatie van haar diensten in Aalst nog niet verteerd. De dienst blijft van geen enkel probleem gespaard dat bij een ongeorganiseerde verhuizing de kop kan opsteken, van verloren dozen, over niet-ingebrachte dossiers tot aan hun lot overgelaten ambtenaren.
Vlaanderen had zich voorgenomen een nieuwe, heel moderne administratie te bouwen — een dienst met slechts één telefoonnummer, een administratie waar de belastingplichtige niet weet welke ambtenaar zijn dossier behandelt. Zo zou het een grote flexibiliteit en een grote inwisselbaarheid tussen de ambtenaren creëren. De ambtenaren zouden met dezelfde stem communiceren, zodat de rechtzoekenden niet langer verschillende antwoorden op dezelfde vraag krijgen. De doelstelling is nobel, de uitvoering desastreus. Het vinden van de ambtenaar die is belast met een bepaald dossier, is als een speld in een hooiberg zoeken. Net als Josef K. vindt de belastingplichtige geen aanspreekpunt bij het overheidsgezag.
Het probleem is dat het model meer dan gewoon maar kinderziektes heeft. Het werkt niet. En als het werkt, dan werkt het contraproductief. Kwatongen in de administratie wijzen op de nefaste gevolgen. Het onvermogen om de draad na de verhuizing snel op te pikken, zou er zelfs toe leiden dat dossiers verjaren en dat erfgenamen aan een nochtans onbetwistbare betaalverplichting ontsnappen.
Bovendien beperken de problemen zich niet tot het praktische en het bestuurlijke niveau. Ook het logistieke werk blijkt kunst- en vliegwerk. De Vlaamse Codex Fiscaliteit heeft een nieuw systeem opgezet om een aanslag te vestigen, dat is afgekeken van de inkomstenbelastingen. Maar hoe gemakkelijk knippen en plakken ook mag lijken, er valt zelden eer mee te behalen. Ook hier niet. De Vlaamse decreetgever is onder meer voorbijgegaan aan essentiële rechtsbeginselen van de openbaarheid van bestuur en aan de uitdrukkelijke motivering van bestuurshandelingen. Die beginselen zijn vastgelegd in nationale wetten. Welke ontvoogdingsstrijd Vlaanderen ook wil voeren, het blijft aan die nationale wetten gebonden. En dat is maar goed ook.
De kaduke regelgeving leidt ertoe dat de term ‘rechtzoekende’ wel erg letterlijk te nemen is. Belastingplichtigen hebben vaak het raden naar de drijfveer en de verantwoording van een aanslag. Zelfs op het moment van zijn executie wist Josef K. niet wat hem ten laste werd gelegd. De vrees bestaat dat de Vlaamse Codex Fiscaliteit al heel wat Josef K.’s heeft gecreëerd. We roepen ertoe op die absurditeit snel de wereld uit te helpen, met doortastend politiek reparatiewerk.
JAN TUERLINCKX
De kaduke Vlaamse Codex Fiscaliteit leidt ertoe dat de term ‘rechtzoekende’ wel erg letterlijk te nemen is.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier