Wat Bill Gates onthult over andere miljardairs

The Economist bespreekt een onconventionele biografie van een technoloog die filantroop werd.

“Amerikanen lijken zich steeds ongemakkelijker te voelen bij miljardairs”, constateert Anupreeta Das, journaliste en voormalig financieel redacteur bij The New York Times. Vertegenwoordigen ze de Amerikaanse droom, of vormen ze er juist een bedreiging voor? En wie bepaalt wat miljardairs aan de samenleving verschuldigd zijn? Om die vragen te onderzoeken, koos Das voor een originele invalshoek: een biografie van Bill Gates, de eerste grote techmiljardair. Met zijn lange carrière vol pieken en dalen is Gates “het perfecte prisma om deze lastige morele kwesties door te lichten” en te komen tot een “collectieve herbezinning” op Amerikaanse waarden.

Epstein

Das vat de oprichting van Microsoft in 1975 en de beursgang elf jaar later (waarbij Gates de jongste miljardair van Amerika werd) samen in slechts vier alinea’s. Daardoor kan ze haar blik verruimen naar de techmiljardairs die in zijn voetsporen traden. In 1995 was Gates de rijkste persoon van Amerika, maar hij kreeg te maken met een nieuw probleem: zijn bedrijf was zo dominant dat het de aandacht trok van mededingingsautoriteiten. De heldhaftige nerd werd plots gezien als een schurk, een lot dat later ook techbazen als Mark Zuckerberg en Jeff Bezos zou treffen. Gates’ gebrekkige aanpak van de antitrustzaak bood anderen een les in hoe het niet moet.

Na die ervaring herdefinieerde Gates zichzelf als filantroop. Samen met zijn vrouw Melinda richtte hij de grootste liefdadigheidsstichting ter wereld op en promootte hij het Giving Pledge, een belofte om het grootste deel van hun rijkdom weg te schenken aan goede doelen. Die heruitvinding was zo succesvol, dat Gates tussen 2014 en 2019 volgens peilingen van YouGov de meest bewonderde man ter wereld was.

Maar toen kwamen onthullingen over zijn ontrouw en zijn vriendschap met Jeffrey Epstein, een financier en veroordeelde pedofiel, die leidden tot het einde van zijn huwelijk. Tegelijkertijd begon de immense macht van zijn stichting meer kritiek te krijgen. De stichting pompt miljarden in gezondheidsprojecten wereldwijd, geeft meer uit dan veel regeringen, en bepaalt zo het gezondheidsbeleid in talloze landen, maar verantwoording hoeft ze alleen af te leggen aan de Gatesen zelf. Tijdens de covid-19-pandemie was Gates ook het doelwit van complottheorieën, waarin werd gesuggereerd dat hij winst maakte op vaccins en zelfs microchips in mensen injecteerde. De nerd-held werd opnieuw een schurk.

Zuckerberg

Das belicht verschillende facetten van Gates’ leven, van zijn vriendschap met Warren Buffett en de breuk van zijn huwelijk tot het beheer van zijn stichting en vermogen. Sommige onthullingen zijn verrassend. Zo is Gates onder andere de grootste particuliere eigenaar van landbouwgrond in Amerika, en bezit zijn investeringsbedrijf Cascade grote delen van bedrijven als Four Seasons Hotels en John Deere. Het boek van Das is echter het meest boeiend wanneer het laat zien hoe Gates andere miljardairs heeft beïnvloed – hoe ze hem hebben nagevolgd, en hoe ze dat niet hebben gedaan.

Zo zocht Mark Zuckerberg bijvoorbeeld tijdens de crisis rond de rol van Facebook in de Amerikaanse verkiezingen van 2016 advies bij Gates. (Zuckerberg ruilde zijn hoodie in voor een strak pak, maar heeft zichzelf recentelijk opnieuw uitgevonden als een hippie). En wat filantropie betreft, hebben andere techmiljardairs Gates’ technocratische, op feiten gebaseerde aanpak overgenomen, maar hun filantropische structuren op verschillende manieren ingericht.

Het boek toont Gates vanuit verschillende perspectieven, maar biedt weinig inzicht in hem als persoon. Er zit een Gates-vormig gat in het midden van het verhaal; Das kreeg geen interview met hem. Wat concludeert zij dan over miljardairs? Ze suggereert dat ze bliksemafleiders zijn voor diepere zorgen over ongelijkheid en privilege. Maar ze neemt zelf geen krachtig standpunt in over Gates of de techelite. Ze laat subtiele kritiek doorschemeren, bijvoorbeeld door te wijzen op het gebrek aan regulering van familiebedrijven en de grote ecologische voetafdruk van privéjets. Het lijkt alsof ze wacht tot de lezers zelf oordelen. Een boek dat belooft de plaats van miljardairs in de samenleving te onderzoeken, stelt veel vragen, maar laat het aan de lezers om hun eigen mening te vormen.