5 december is de internationale Dag van de Vrijwilligers. Vrijwilligers nemen een groeiende plaats in de economie in. Vrijwilligerswerk komt ook geregeld naar boven in discussies over langdurig werklozen.
Rien (21) is afgestudeerd als psycholoog en zoekt al ruim een jaar naar zijn eerste baan. In afwachting zet hij zich in als vrijwilliger in een weeshuis. Bart (53) verloor vorig jaar zijn baan als productiearbeider. Omdat de zoektocht naar nieuw werk niet vlot en hij zich nuttig wil maken, steekt hij een handje toe in het plaatselijke rusthuis.
Hij bemant er enkele middagen per week de bar. Lieve (42) bleef jarenlang thuis om voor de kinderen te zorgen. Nu die wat groter zijn, zou ze graag weer aan de slag gaan. Ze denkt dat vrijwilligerswerk een goede opstap kan zijn naar een betaalde baan. En dus solliciteerde ze bij haar gemeente naar een vrijwilligersjob als onthaalbediende.
Dat organisaties zich soms genoodzaakt voelen taken naar het vrijwilligerswerk door te schuiven, heeft voor een groot stuk te maken met besparingen. In de vorige regeerperiode hebben sommige verenigingen tot 30 procent moeten bezuinigen.
Vrijwilligers lijken zo een belangrijkere rol te spelen in onze samenleving, al zien we dat voorlopig nog niet zo duidelijk in de cijfers. Volgens de Studiedienst van de Vlaamse Regering zou in 2012 iets meer dan een op de vijf volwassen Vlamingen zich engageren als vrijwilliger. In 1996 was dat nog een op de zeven. Op de lange termijn is de trend dus stijgend, zij het niet zo sterk.
Ludo Struyven, hoogleraar en onderzoeker van het Hiva-KU Leuven: “We leven langer en we hebben meer vrije tijd, dus is het niet verrassend dat de groep vrijwilligers stijgt.” Wel opvallend is dat het aantal uren dat een vrijwilliger zich inzet, terugloopt. Blijkbaar kiezen mensen nu veeleer voor kortstondige dan voor langdurige engagementen. De meeste organisaties passen hun vrijwilligersbaan aan die evolutie aan.
Slanke overheid, sterke verenigingen
Eva Hambach van het Vlaams Steunpunt voor Vrijwilligerswerk verwacht dat de vraag naar vrijwilligers vanuit de overheid zal stijgen. Kiezen voor een slanke overheid, betekent dat minder diensten van bovenaf worden georganiseerd en de burgers meer verantwoordelijkheid toegeschoven krijgen.
Dat de overheden het menen, blijkt bijvoorbeeld uit de beslissing van de federale regering om langdurig werklozen twee halve dagen per week gemeenschapsdienst te laten doen. Wie weigert, kan zijn uitkering verliezen.
“Ik ben alvast opgelucht dat de politici niet het begrip vrijwilligerswerk gebruiken”, stelt Lesley Hustinx, docent aan de vakgroep sociologie van de Universiteit Gent en betrokken in studies naar het vrijwilligerswerk. Hij hoopt dat rekening wordt gehouden met de situatie van de werkloze en dat hij zinvolle arbeid krijgt, die hem perspectief geeft.
In Nederland bestaan al langer gelijkaardige vormen van sociale activering. Daar is gebleken dat het vooral belangrijk is dat werklozen niet zomaar iets doen. Het moet een traject op maat zijn. Uiteindelijk is het de bedoeling dat werklozen via de gemeenschapsdienst vaardigheden leren en herstellen van hun problemen uit het verleden.
“Ik hoop dat we niet in een voor-wat-hoort-wat-logica terechtkomen, want dan geef je hun het gevoel dat het hun eigen schuld is dat ze in die situatie zitten. En dat duwt hen nog dieper in de put.” (HV)
