Luistert uw telefoon u echt af? En hoe dekt u zich in?
In een nieuw boek ‘Mijn smartphone luister mij af en 22 andere mythes over het digitale tijdperk‘ tracht het Vlaams kenniscentrum voor Digitale en Mediawijsheid fabels van feiten te onderscheiden: van online bankieren tot uw privacy en het verdienmodel van influencers. Trends.be mag u een voorpublicatie aanbieden. Lees hieronder een uittreksel over reclame via uw smartphone en waarom bedrijven u zo goed kennen.
Praat je soms met vrienden of familie over iets en zie je nadien plots tientallen advertenties over datzelfde onderwerp in je feed? ‘Het is zover,’ denk je dan misschien: ‘Mijn smartphone luistert mij af!’ Als je bepaalde apps op je smartphone toegang gaf tot je microfoon, dan is dat in theorie inderdaad mogelijk. Maar in de praktijk is dat voor bedrijven een erg dure en tijdrovende manier om informatie over jou te verzamelen. Daar hebben ze veel makkelijkere trucjes voor. Grote kans dus dat al die gepersonaliseerde reclame op heel andere gegevens gebaseerd is dan op jouw dagelijkse gesprekken.
Van je favoriete frisdrank tot de nieuwste beauty-hype of hotels in Zuid-Frankrijk: online word je bestookt met advertenties voor van alles en nog wat. Soms zelfs voor dingen waar je het vijf minuten geleden nog over had met iemand in je omgeving. Je zou voor minder beginnen denken dat je smartphone je afluistert. En dat is niet zo’n gek idee: veel apps vragen namelijk om toegang tot je microfoon en/of camera. Daardoor is het technisch perfect mogelijk dat zo’n app meeluistert en bewaart wat jij allemaal zegt. Dat geldt ook voor spraakassistenten zoals Siri en Google Assistant. Die staan voortdurend paraat om codewoorden op te vangen als ‘Hey Siri’ of ‘Hey Google’. Waarom zouden ze dan ook niet luisteren naar alle andere dingen die jij zegt, zodat bedrijven die info kunnen benutten?
Een goede reden om jou niet af te luisteren, is dat het niet de meest efficiënte manier is voor bedrijven om jou beter te leren kennen. Ze zouden alle gesproken taal eerst moeten omzetten naar tekst, al die gegevens opslaan en vervolgens helemaal analyseren. Daar kruipt veel tijd, geld en energie in. Omdat er goedkopere, makkelijkere en minder invasieve oplossingen zijn, is het dus onwaarschijnlijk dat je wordt afgeluisterd via je smartphone of andere digitale toestellen.
Niet overtuigd? Zo dek je je in
De wetgeving stelt dat apps niet zomaar aan jouw persoonlijke gegevens kunnen: bedrijven moeten daar een goede reden voor hebben. Instagram heeft bijvoorbeeld toegang tot je camera nodig als je leuke foto’s wil maken en delen, maar spelletjesapps als Candy Crush hebben daar helemaal geen boodschap aan. Ook moeten ze je altijd om toestemming vragen. Meestal geef je toestemming door de privacyvoorwaarden te accepteren of vragen apps je expliciet om toegang wanneer je ze downloadt. Maak je je toch zorgen? Dan kan je de toegangsrechten voor je microfoon en camera herbekijken. Ga na welke apps toegang hebben en check ook wanneer (bv. altijd of enkel als je de app gebruikt). Je hebt op elk moment het recht om je toestemming in te trekken. Dat doe je zo:
Op Android-toestellen
Zoek in je instellingen naar ‘Rechtenbeheer’ om een overzicht te krijgen van de functies op je smartphone. Klik je op ‘Microfoon’ of ‘Camera’, dan kom je te weten welke apps daar toegang toe hebben. Klik op een app om de rechten te wijzigen.
Op Apple-toestellen
Zoek bij ‘Privacy en beveiliging’ in je instellingen naar ‘Microfoon’ of ‘Camera’. Hier zie je welke apps daar toegang toe hebben. Klik op een app om de rechten te wijzigen.
Op Windows-toestellen
Op deze toestellen kan je rechten beheren voor zowel het volledige toestel als voor afzonderlijke apps. Typ je ‘Microfoon’ of ‘Camera’ in de zoekbalk, dan kan je de toegang wijzigen voor je hele toestel of voor één app.
Kunnen apps en toestellen ook geluid bewaren?
Ja, dat kan als je daar toestemming voor geeft. Doorgaans staat de optie om geluidsfragmenten op te slaan standaard uitgevinkt. Let wel: spraakassistenten zijn een uitzondering. Hier is de kans groot dat je tijdens de installatie hebt toegestaan om geluid te bewaren. Die fragmenten gebruiken bedrijven om hun technologie verder te trainen, maar ook om jou inhoud op maat te tonen. Voel je je daar niet comfortabel bij? Pas dit dan aan in de instellingen van je spraakassistent.
Waarom bedrijven jou zo goed kennen
Grote techbedrijven en apps kunnen dus wel meeluisteren, maar er is weinig concreet bewijs dat ze dat ook effectief doen. Hoe komt het dan dat je advertenties blijft zien waarvan je denkt: ‘Hier had ik het net over’ of ‘Wow, dit is precies wat ik nodig heb’? Dan gaat het hoogstwaarschijnlijk om gepersonaliseerde reclame: reclame die gebaseerd is op je zoek- en surfgedrag, je locatie, je contacten, eerdere aankopen of activiteiten op sociale media. Deze informatie is voor reclamemakers en bedrijven goud waard: zo kunnen ze je gerichte advertenties tonen die bij al die zaken aansluiten. Je kan je afvragen hoe ze dan aan al die data komen. Daarvoor gebruiken ze cookies: zo kunnen ze je surfgedrag volgen op hun eigen website, maar ook op andere websites. Op die manier komen ze meer te weten over je interesses en kunnen ze je interessante advertenties tonen.
Is het spionage of niet?
Stel: je bezoekt een vriend die maar niet kan zwijgen over een nieuwe pizzeria twee straten verderop. Thuis open je Facebook en zie je… een advertentie voor diezelfde pizzeria. Het kan niet anders: je wordt afgeluisterd! Toch?
Niet per se. De vork kan ook zo in de steel zitten:
• Je bevond je in de buurt van de pizzeria. Daarom krijg je mogelijk advertenties te zien voor lokale restaurants.
• Je gebruikte hetzelfde wifinetwerk als je vriend. De link is dan snel gelegd dat jullie elkaar kennen en bepaalde interesses delen.
• Onlangs zocht je nog een recept voor pizza. Je volgt ook meerdere pizzeria’s op sociale media. Je surfgedrag verklapt dus dat je fan bent van de Italiaanse keuken!
• Veel van je vrienden op sociale media hebben interesse in pizza of bezochten al eens een pizzeria.
Reclame op maat: vermijden of omarmen?
Reclame op maat biedt een aantal voordelen tegenover ‘gewone’ reclame. Omdat de advertenties passen bij je interesses en behoeften, zijn ze voor jou relevanter en komen er dingen op je pad die je misschien net nodig had. Zo loop je zelf ook minder lang te zoeken naar de juiste diensten of producten: lekker efficiënt. Wie weet bieden bedrijven je zelfs een korting aan in de hoop dat je zeker toehapt. En niet onbelangrijk: ook je gebruikerservaring op apps en websites gaat erop vooruit, omdat je geen vervelende advertenties meer ziet die je niet interesseren.
Maar er is ook een keerzijde. Bedrijven verzamelen veel data over jou en het is niet altijd duidelijk wat ze daarmee doen. Je hebt ook geen duidelijk overzicht van welke bedrijven nu welke informatie over jou hebben. Dat kan je een gevoel van controleverlies geven. Tot slot krijg je door inhoud en reclame op maat voortdurend dezelfde soort informatie te zien. Handig, maar niet op alle vlakken: je komt steeds minder in aanraking met andere ideeën en perspectieven, wat je blik op de wereld kan verengen.
Reclame op sociale media
Nergens kom je zoveel gepersonaliseerde reclame tegen als op sociale media. En daar is een goede verklaring voor: sociale media weten veel over jou, denk maar aan je leeftijd, geslacht, woonplaats, beroep, interesses… En daar kunnen ze ook veel geld aan verdienen. Zodra je een profiel aanmaakt en de privacyvoorwaarden aanvaardt, geef je sociale media toestemming om al die gegevens te verkopen aan adverteerders. Zo kunnen zij je reclame op maat tonen. Sociale media zijn dus helemaal niet zo gratis als ze lijken: we betalen niet in euro’s, maar wel in data.
Geen reclame op maat? Vier tips
Liever geen gepersonaliseerde reclame? Met onderstaande tips voorkom je dat bedrijven en adverteerders je reclame op maat tonen. Let wel: je zal nog steeds reclame te zien krijgen, net als op tv. De advertenties zijn gewoon niet langer afgestemd op jouw profiel.
1. Accepteer geen cookies. Op elke website die je bezoekt, moet je cookies weigeren of accepteren. Klik je op ‘weigeren’? Dan kan de website minder informatie bijhouden en kunnen bedrijven je ook geen reclame op maat tonen. Daarnaast kan het helpen om je cookies regelmatig te wissen in de instellingen van je browser.
Let wel: je kan niet alle cookies weigeren. Sommige zijn nodig om de website of app goed te laten werken. Deze heten ‘functionele cookies’.
2. Schakel gepersonaliseerde advertenties uit. In de privacyinstellingen van sommige apps, zoals Google en TikTok, kan je gepersonaliseerde advertenties uitschakelen. Je krijgt op deze platformen, en op die van partners, dan geen reclame op maat meer te zien.
3. Gebruik een anonieme zoekmachine. Waar Google informatie bijhoudt over je zoekgedrag, doen anonieme zoekmachines als DuckDuckGo dat niet. Ook je IP-adres wordt niet opgeslagen. Gebruik je toch liever Google? Wis dan regelmatig je zoekgeschiedenis.
4. Deel je locatie niet. Verschillende apps vragen toegang tot je locatie. Als je dit weigert, voorkom je dat ze die informatie kunnen doorspelen aan adverteerders. Zo is de kans kleiner dat je advertenties ziet op basis van de plaats waar je je bevindt.
Kies zelf je reclame op maat!
Wist je dat je mee kan bepalen wat voor gepersonaliseerde reclame er op je afkomt? In ‘Mijn advertentiecentrum’ van Google ( myadcenter.google.com/) kan je nagaan in welke merken en onderwerpen jij volgens Google interesse hebt. En ja, die voorkeuren kan je ook aanpassen! Zo kan je aanduiden dat je meer of minder reclame wil zien voor kleding, meubels, auto’s en andere categorieën.
Mijn smartphone luistert mij af
En 22 andere mythes over het digitale tijdperk.
Auteur: Mediawijs / Uitgeverij: Borgeroff & Lamberigts
176 pagina’s / 24,99 euro
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier