Vergeet het gezellige Deense hygge. In tijden van woelige geopolitiek en Russische provocaties is het Finse begrip sisu, of doorzettingsvermogen in tijden van tegenslag, wat Europa nodig heeft.
Om de paar jaar duikt een nieuw – of zogenaamd verouderd – Scandinavisch concept op dat tot de verbeelding van vooruitstrevende en trendy Europeanen spreekt. Sommige zijn praktisch van aard: denk aan het dynamiet van Alfred Nobel, de Zweedse verzorgingsstaat, de plat verpakte meubels van IKEA en de telefoons van Nokia. Andere zijn modieus of metafysisch. De Denen veroverden het continent met rauwe films, een hoogstaande keuken en hygge, een gezellige decoratietrend annex levensstijl die van elke dag een soort kerst lijkt te maken.
Maar tegenwoordig zijn Europeanen te bezorgd voor zulke onschuldige afleidingen. Geconfronteerd met vijandige supermachten in het oosten en het westen, een chaotische politiek, kwetsbare economieën en de dreiging van oorlog aan de grens met Rusland, hebben ze iets sterkers nodig. Kortom, het is tijd voor een nieuwe Scandinavische trend. En Finland heeft precies wat nodig is: sisu, een persoonlijkheidskenmerk of filosofie die innerlijke kracht, doorzettingsvermogen en een can do-houding ten opzichte van tegenslagen combineert.
Het begrip komt uit een land dat veel heeft meegemaakt. Finland, dat eerst door Zweden en daarna door Rusland werd geregeerd, werd pas in 1917 onafhankelijk en vocht twee keer tegen de Sovjet-Unie om zijn onafhankelijkheid te behouden. Vandaag maakt de 1.350 kilometer lange grens met Rusland het land kwetsbaar voor het waanzinnige revanchisme van Vladimir Poetin. Toch heerst onder de Finnen geen paniek. Uit internationaal onderzoek blijkt zelfs dat zij de gelukkigste mensen ter wereld zijn. De Finnen, die algemeen bekendstaan om hun stoïcisme, vinden dat verwarrend. Als wij het gelukkigst zijn, luidt een lokaal gezegde, hoe slecht moet het dan gesteld zijn met de rest?
Actief bijdragen
Als Europeanen zich door de gebeurtenissen hulpeloos en depressief voelen, zouden Finnen zeggen dat er meer sisu nodig is. De oorlog in Oekraïne bijvoorbeeld benadrukt “het belang van psychologische veerkracht”, zegt Annukka Ylivaara, adjunct-hoofd van het Finse nationale veiligheidscomité. De commissie brengt alle relevante ministeries en instanties samen om plannen te maken voor mogelijke bedreigingen van de Finse veiligheid. Het waarborgen van de psychologische veerkracht betekent volgens haar dat Finnen ook tijdens een crisis kunnen blijven bidden, musea bezoeken en sporten. Maar het betekent ook dat burgers in staat worden gesteld zelf deel te nemen aan de nationale defensie, zodat ze het gevoel krijgen dat ze actief bijdragen aan de veiligheid van het land.
Dat begint al vroeg. Op een zonnige herfstochtend zijn bij de Jatkasaari-basisschool en middelbare school in Helsinki geen ouders te zien. Kinderen van alle leeftijden lopen of fietsen alleen naar school. Ze krijgen les over “een veilige samenleving” als een van de vijf thema’s van het schooljaar. Voor de kleuters betekent dat veiligheidspromenades in de buurt. Oudere kinderen leren online desinformatiecampagnes te herkennen.
Finland stelt zijn burgers in staat zelf deel te nemen aan de nationale defensie, zodat ze het gevoel krijgen dat ze actief bijdragen aan de veiligheid van het land.
Na hun afstuderen moeten jonge mannen hun militaire dienstplicht vervullen, en steeds meer jonge vrouwen melden zich vrijwillig aan. Op de militaire basis Santahamina buiten Helsinki gebruikt een team van vijf rekruten explosieven om een deur open te blazen. Op de vraag of ze zouden vechten als Rusland het land zou binnenvallen, aarzelt geen van hen. Uit een enquête blijkt dat bijna 80 procent van de Finnen de wapens zou opnemen om hun land te verdedigen – “zelfs als de uitkomst onzeker lijkt”, zoals de enquêteur het stelt, met een vleugje extra sisu. In de meeste Europese landen ligt dat percentage veel lager, in Italië is het zelfs maar 14 procent.Veel Finse volwassenen volgen meerdaagse veiligheidscursussen. Die klinken misschien net zo spannend als een brandoefening, maar in feite zijn het netwerkevenementen voor de elite van het land, waar je alleen op uitnodiging kunt komen en manieren worden gepromoot waarop zij en hun organisaties kunnen helpen om Finland veilig te houden.
Alumni komen regelmatig bijeen voor netwerkbijeenkomsten. Als je Finse politieke of zakelijke leiders vraagt of ze er ooit een hebben bijgewoond, zeggen ze over het algemeen ja, met een trotse glimlach. Ze geven je misschien het nummer van hun groep; een laag nummer betekent dat je vroeg bent uitgenodigd, wat prestigieuzer is. Het is het lokale equivalent van het vermelden van een masterdiploma van een chique businessschool.
Iets om in te geloven
Als je zo goed voorbereid bent als de Finnen, is het gemakkelijk de dreiging van Rusland te accepteren als een feit – een feit dat weliswaar zorgwekkend is, maar dat kan worden aangepakt en overwonnen.
De meeste andere Europese landen zijn nog niet zover. Toen de afgelopen twee maanden luchthavens in Denemarken, Duitsland en België werden getest door drone-invasies – mogelijk Russische – riepen opgewonden politici op de indringers neer te schieten. Dat vindt Alexander Stubb, de president van Finland, niet productief. “Ik denk dat de Finse houding is nooit in paniek te raken”, zei Stubb. “Reageer en handel als dat nodig is.” Wat zijn eigen sisu betreft, lijkt de 57-jarige president, een fitnessfanaat, klaar om persoonlijk de vijandelijke loopgraven in te stormen, mocht dat nodig zijn.
Het nationale karakter en de historische ervaringen van Finland kunnen niet zomaar elders worden overgeplant. Waar kun je dan je eigen sisu vinden? “Het gaat er niet om sisu te vinden, het is niet verloren”, zegt Elisabet Lahti, de auteur van een boek over het concept. Ze raadt aan “momenten van sisu in je leven te herinneren en wat je in staat stelde tegenslagen te overwinnen”. De Europese Unie zou zich kunnen herinneren hoe ze zich in eerdere noodsituaties, zoals de eurocrisis, de brexit en de coronapandemie, heeft herpakt en welke stappen ze heeft genomen (hulp aan Oekraïne, sancties tegen Rusland) om zich uit de huidige crisis te vechten.
Daarvoor moet je echter wel geloven dat er iets is dat de moeite waard is om voor te vechten. De Finnen zijn een patriottisch volk. “We hebben deze natie in de afgelopen honderd jaar uitgebouwd tot een prachtige staat”, zegt Elisabet Lahti, met – zo benadrukt ze – een sterke sociale zekerheid.
Dat succes is belangrijk. Finland was niet altijd rijk en veilig. “Wees nooit verlegen om je armoede; wees kalm, wees blij, wees vrij”, luidt de nationale hymne Maamme (Ons Land), geschreven in de negentiende eeuw. Finnen zijn niet langer arm – hoewel ze nog altijd nogal verlegen zijn – maar ze zijn minder zelfgenoegzaam over hun rijkdom dan landen verder naar het westen. Ook voor andere Europeanen zal het cultiveren van sisu betekenen dat ze het verhaal vieren van hoe ze welvarend en veilig zijn geworden. Als ze dat willen blijven, hebben ze nog veel te doen.
