Fien Troch: ‘Ik ben slechte reclame voor de vrouw’

Sinds Fien Troch de Zilveren Leeuw won op het filmfestival van Venetië, lijkt volle zalen lokken een haalbare optie. Dat bleek in het verleden minder vanzelfsprekend. “Misschien maken mannen wel films waar mensen liever naar gaan kijken.”

Wat was het mooi geweest hier publiek te kunnen maken dat Fien Troch (38) als kind droomde van een carrière als bankier. Haar grootvader deed dat beroep en samen met haar nicht speelde ze zijn werkdag maar wat graag na. “O ja, bankske spelen. En maar stempels zetten, papieren ondertekenen en zogezegde transacties uitvoeren, zonder dat we wisten wat we deden. Letterlijk elke middenstander heb ik nagespeeld, maar het is nooit in me opgekomen hun beroep ook echt uit te oefenen.”

De Zilveren Leeuw die bij haar thuis staat, geeft Troch zo veel jaar later gelijk. Afgelopen september won ze de prijs voor beste regie op het filmfestival van Venetië, in de nevencompetitie Orizzonti, die focust op vernieuwende filmmakers. Het was de gedroomde lancering voor Home, het jongerendrama dat Troch maakte samen met haar vriend en monteur Nico Leunen. De film, die volgende week in de zalen komt, is volgens de regisseur minder gesloten dan haar vorige werk. “Al toen ik Home aan het maken was, voelde ik dat het veel gemakkelijker was om deze film te verkopen. Nu de film goed wordt onthaald, hoop ik dat dat ook invloed heeft op het Belgische publiek.”

Dat het ene niet automatisch voortvloeit uit het andere, ondervond Troch al na de lancering van Kid, haar vorige langspeelfilm. Hoewel die ook prijzen won, vonden uiteindelijk maar een dikke zevenduizend bezoekers de weg naar de bioscoopzaal. “Het Venetië-effect zal zeker voelbaar zijn bij de uitwerking van mijn volgende project”, vermoedt ze. “Internationale spelers waar ik al lang een deal mee probeer te sluiten, komen nu bijvoorbeeld zelf aankloppen met het argument dat we elkaar toch al lang kennen (lacht). Ik geef toe dat ik het allemaal een beetje laat passeren. Het heeft geen zin met mensen te gaan praten over iets wat er nog niet is.”

De schrijfsubsidies om aan haar volgende project te werken, heeft Troch al op zak. “Ik raak alleen niet gestart. Misschien omdat het maken van Home overweldigender was dan bij mijn vorige films. Na mijn vorige projecten vond ik altijd dat het nog meer en nog beter moest. Nu heb ik het gevoel dat ik heb gepiekt. Ik kan even niet beter dan dit. Al kan ik heel moeilijk genieten en heel moeilijk op mijn lauweren rusten, dus dat is totaal niet aan de orde.”

Het is ook geen optie, nu de promomachine van Home op volle toeren draait. Hoofdrolspeler Sebastian Van Dun wordt in de markt gezet als de nieuwe Matthias Schoenaerts. Fien Troch is naar eigen zeggen “de oude tante” van dienst. “Ik heb tijdens de opnames van Home inderdaad geleerd dat ik niet meer zo jong ben. Het scenario dat ik had geschreven, bleek heel hard gebaseerd op de jaren negentig. Er kwam wel een tv in voor, maar geen smartphones.” Iets wat Troch dan toch maar aanpaste. In de afgewerkte versie van de film blijft het hoofdpersonage bijvoorbeeld naar zijn telefoonscherm kijken, terwijl zijn oom een televisie voor hem installeert. Troch: “Ik moet dus aanvaarden dat ik ook ouder word.”

En dat jongeren films soms alleen op hun smartphone bekijken?

Fien Troch: “Ik besef al een hele tijd dat bioscoopfilms passé worden. Lange tijd vond ik dat heiligschennis, maar je kunt de evoluties niet negeren. Een concreet antwoord heb ik nog niet, maar ik vind andere schermen dan dat van de bioscoop toch al niet meer minderwaardig. Terwijl ik vroeger nog het idee had dat het leven van een film voorbij was zodra die uit de zalen was. Toen me werd gevraagd om mijn eerste film online te zetten, wilde ik dat bijvoorbeeld absoluut niet. Uit angst dat iedereen de film dan gratis zou zien. Nu besef ik dat het beter is dat mensen je werk dan desnoods op een minischerm zien, zolang het maar niet voor de release is.

“Ik begrijp het ook wel. Ik betrap mezelf er soms al op dat ik me afvraag of ik echt naar buiten moet om een film te gaan bekijken. Ik doe het wel, want ik ben er nog altijd geen fan van dat we allemaal op andere schermen kijken. Vroeger vond ik het al erg dat mensen mijn werk op televisie hadden bekeken.”

U filmt nu wel zelf met smartphones. Een eerste stap om tegemoet te komen aan de veranderingen?

Fien Troch: “Ik wilde vooral een heel flexibele manier van draaien vinden, zonder de hele filmfabriek erbij. Smartphones zijn dan dankbaar. Ik ben alvast fan om er nog meer mee te werken. Ook de ploeg hebben we nog eens gehalveerd. Bij het draaien van Kid hadden we al gekozen voor een zo klein mogelijke ploeg, en deze keer stonden we uiteindelijk maar met zo’n tien mensen op de set. We hadden ook geen decor, alleen iemand die voor de rekwisieten zorgde. Daardoor konden we perfect ergens anders draaien als iets niet werkte. Zonder ons bijvoorbeeld zorgen te maken over hoe we de catering dan zouden verhuizen.”

Smartphones, een kleine ploeg. Dat klinkt allemaal lekker goedkoop.

Fien Troch: “Voor de opnames van Kid zochten we naar een oplossing om goedkoop en toch artistiek interessant te filmen. Een deel van het budget waarop we hadden gehoopt, hebben we niet gekregen. Omdat we de film toch wilden draaien, waren smartphones een goed alternatief. Tijdens de opnames van Home wilden we vooral zo weinig mogelijk geld geven aan zaken waar je artistiek niet meteen iets aan hebt. Daardoor bleef er ruimte over om bijvoorbeeld te improviseren en te werken met de acteurs. Ik kon zelfs perfect nog scènes bij schrijven op het moment dat ik vond dat er iets ontbrak. Zalig, om je budget zo te gebruiken voor de essentie. Ik sluit niet uit dat ik voor een volgend project misschien met een grote ploeg werk, maar bij Home was het een godsgeschenk dat dat niet nodig was.”

Hoe groot was het budget voor Home?

Fien Troch: “Dat hebben ze mij in LA ook gevraagd en ik wist het niet meer. Meestal liggen mijn budgetten rond het miljoen euro en ik denk dat dat bij Home niet anders was. Al durf ik dat niet met zekerheid te zeggen. Veel hoger moest het budget alleszins niet liggen. Als dat voor Home dubbel zo groot was, had ik niet geweten wat ik ermee moest doen. Ik zou mezelf goed hebben uitbetaald, dat is wel een feit (lacht).”

Vrouwelijke regisseurs zouden nog altijd moeilijker productiebudget vinden. Herkenbaar?

Fien Troch: “Ik heb nog nooit gedacht dat ik geld niet kreeg omdat ik een vrouw ben. Denk je niet dat sommige vrouwen dat gewoon snel denken? Als ik geen geld krijg voor een project, vind ik dat dom van degene die het beslist. Of ik ga ervan uit dat mijn project nog niet goed genoeg is. Ik denk dus dat ik de slechtst mogelijke reclame ben voor de vrouw. Waarschijnlijk zal ik door alle vrouwenbewegingen worden gelyncht omdat ik dit zeg, maar ik heb er nog nooit last van gehad dat ik een vrouw ben. Integendeel. Dat ik jong en een meisje was, was net een voordeel. Veel anderen spreken het tegen, maar ik heb altijd het gevoel dat ze in de culturele sector blij zijn dat er nog eens een vrouw meedraait. Een excuus… Hoe zeg je dat? Zoals een excuus-Marokkaan.”

Noemt u zich nu een excuustruus?

Fien Troch: “Nee, dat niet. Als ik iets krijg omdat ik een vrouw ben, weiger ik het liever. Het kwam de sector enkele jaren geleden gewoon goed uit dat er ook een jonge vrouw in actief was. Als het over dit onderwerp gaat, denk ik altijd: Fien, je weet duidelijk niet waar je het over hebt, want andere vrouwen denken er anders over. Waar het misloopt, kun je dus beter vragen aan de vrouwen die een regieopleiding volgden en toch geen film hebben gemaakt. Want blijkbaar zijn de helft van de filmstudenten wel vrouwen, maar worden ze uiteindelijk minder vaak regisseur. Waarom zij zeggen dat ze de kans niet krijgen, ik zou het niet weten. Is dat eigenlijk wel zo?”

Hilde Van Mieghem overwoog al om onder een mannelijk pseudoniem een film uit te brengen.

Fien Troch: “Ik geloof niet dat dat invloed heeft. Dat is alsof ik zou zeggen dat er wel veel volk naar de bioscoop was getrokken als Kid door een man was gemaakt. Nee, die film was gewoon raar (lacht). Misschien maken mannen wel films waar mensen liever naar gaan kijken. Dat zijn daarom geen betere films, maar ze tonen meer spektakel. Het probleem ligt dan meer bij de smaak van het publiek dan bij het geslacht van de regisseur. Toch?”

Regisseurs Adil El Arbi en Bilall Fallah waarschuwden daarom al dat subsidies niet kunnen blijven gaan naar artistieke films die maar enkele duizenden bezoekers lokken.

Fien Troch: “Adil en Bilall hebben blijkbaar Jan Verheyen opgegeten. Ach, regisseurs die veel bezoekers lokken, zullen dat altijd zeggen. Ik ben ook voor het idee dat je je film zelf financiert, zodat je niet afhankelijk bent van het subsidiesysteem. Maar het is onwaarschijnlijk gevaarlijk om subsidies te koppelen aan bezoekerscijfers. Voor je het weet, worden er dan alleen nog hapklare brokken gemaakt. Daar krijg ik echt de kriebels van. Ik ben dus absoluut voor subsidies. Ben ik voor het feit dat iedereen ooit eens een film moet maken? Dat niet. Ik zie heel veel films waarvan ik denk: what the fuck? Waarom heeft de regisseur ooit geld gekregen om dit te maken?

“Ben ik dus voor het feit dat je heel streng moet zijn voor je een filmmaker geld geeft? Ja. Ben ik voor het feit dat ik moet onderzoeken waarom er weinig mensen naar mijn werk komen kijken? Uiteraard. Het is echt niet zo dat ik ervan geniet dat mijn films een kleiner publiek aantrekken. Na drie langspelers heb ik mezelf daarom de vraag gesteld of ik voldoende tevreden was. Ik wilde geen tien films maken en dan gefrustreerd achterblijven.”

Voelde u die frustratie al opborrelen?

Fien Troch: “Ja, toch wel. De eerste keer dat ik daar last van had, was na de lancering van Kid. De pers was laaiend enthousiast en toch ging niemand naar de film kijken. Mocht ik weten dat dat kwam omdat het een slechte prent was, dan zou ik dat triest, maar begrijpelijk vinden. Alleen was dat niet het geval. Dat wilde ik niet de hele tijd meemaken, dus heb ik beslist deze keer toch iets te brengen dat meer verhalend is. Niet meteen met het plan dat er dan meer mensen komen kijken. Ik wilde vooral niet blijven hangen in één systeem. Al maak ik nog altijd geen films waarvan je kunt zeggen dat ze een gemakkelijk verhaal en een heleboel sterren voorschotelen.”

Er spelen toch opvallend meer BV’s mee in Home. Een bewuste keuze?

Fien Troch: “Kevin Janssens was bijvoorbeeld superfan van Kid, dus vroeg ik hem om mee te spelen. Hij heeft een kleine rol, maar zodra ik de naam Janssens liet vallen bij de producent, zag ik zijn oogjes glinsteren. ‘Zeer goed, Fien, je bent het eindelijk aan het leren.’ Je zag het hem denken (lacht). Maar het was geen bewuste keuze om met grote namen te kunnen uitpakken. Ik ben gewoon iets aan het opbouwen, ook internationaal. Ik merk dat in het buitenland toch meer en meer mensen de weg naar mijn films vinden.”

Laat u voor de volgende prent België dan links liggen?

Fien Troch: “Het is iets dat ik nu pas durf te overwegen. Wat ik tot nu schreef, ging altijd over een habitat die ik goed kende. Dat merk ik nu ook bij Home. Amerikanen kijken heel anders naar die film. Jongeren tonen die rondhangen en drinken, dat is bij hen uit den boze. Ondertussen overweeg ik wel in het Engels te werken, maar alleen als ik kan blijven werken rond de verhalen die ik wil vertellen. Tegelijk vraag ik me af waarom ik dat zou doen. Ik vind hier tenslotte genoeg talent. Met een Engelstalige film zou mijn bereik wel tienduizend keer groter zijn, zeggen anderen me dan. Ik weet het nog niet. Ik zal eerst maar proberen een scenario te schrijven (lacht).” Sjoukje Smedts, Fotografie Filip Van Roe