‘Een democratie steunt op geïnformeerde burgers, niet op pulp’

Marc Buelens woont bijna twee jaar in Londen. “Kon de brexit worden voorspeld? Uiteraard. Kon men voorspellen dat dit zo hevig zou zijn ? Nee.”

Ik woon nu bijna twee jaar in Londen. Ik herinner me levendig dat ik na een maand of twee tegen mijn vrienden en familie zei: het zou me niet verwonderen dat ze ooit nog voor een brexit zouden stemmen. En ik leef in het deel van de stad waar ongeveer 70 procent voor remain heeft gekozen.

Tot veertien dagen voor de stemming kon je voelen dat remain het zou halen. Ondanks de verkrachtingen en de aanrandingen in Keulen eind vorig jaar. Toen werd het anker geplaatst: wij willen dat tuig niet in ons land. Maar door de handige campagne van de man achter de schermen, de knappe spindoctor Dominic Cummings, draaide de stemming. Brexit zat in de lift. De boodschap sloeg aan. Het thema van extreem rechts, ‘de vreemdelingen’, kreeg de bovenhand.

En toen kwam de moord op Jo Cox. Het land werd introverter, voelde zich schuldig, de stem van de rede zou het halen. Maar er zat blijkbaar een nog diepere stem die ervoor gezorgd heeft dat de woede van de bevolking zich tegen het establishment keerde en die een hak zonder voorgaande wilde zetten door voor de brexit te stemmen.

Kon dat worden voorspeld? Uiteraard. Kon men voorspellen dat dit zo hevig zou zijn? Nee. Maar je kon al overal ter wereld de tekenen aan de wand zien. In Groot-Brittannië zelf zie je hoe populair Jeremy Corbyn is bij de jongeren, bij de ouderen, zeker bij de intellectuelen, maar niet… bij de partij-instanties. In de Verenigde Staten heeft een mediafiguur als Donald Trump slechts één grote troefkaart: ik ben anti-establishment. Zelfs Bernie Sanders heeft voorverkiezing na voorverkiezing gewonnen… als socialist.

Plaatsvervangende schaamte

Uiteraard ben ik verbaasd dat het populisme en platvloerse argumenten het hebben gehaald van de redelijke status quo. Maar in Vlaanderen hebben we geen platvoerse pers. Het verschil tussen De Morgen en Het Laatste Nieuws is veel kleiner dat het torenhoge verschil tussen Het Laatste Nieuws en The Sun en The Daily Mirror. In zijn politieke commentaar zal het Laatste Nieuws zorgvuldig argumenteren. Dat hoeft niet in de Britse rioolpers. “Hier is een lijst van alle EU-verkrachters die we moesten binnenlaten en nooit meer mochten uitwijzen!” “De EU zal de Britse theeketel verbieden!” “De oplossing van de EU voor ongecontroleerde immigratie? Meer vluchtelingen uit Afrika toelaten.” Weken aan een stuk waren dat de titels van de kranten die massaal gelezen worden door de Engelse werkende klasse. Die lezen niet The Guardian of de Financial Times. Ik heb af en toe een exemplaar van zo’n rioolblad gekocht. Plaatsvervangende schaamte krijg je dan. Een democratie steunt op geïnformeerde burgers, niet op pulp.

Bureaucratisch, bemoeizuchtig Europa

Het meest verbaasd ben ik over hetgeen ik schreef in mijn column van 14 januari: “Kortom, Cameron zal angst moeten oproepen: we dreigen onze welvaart te verliezen. Er zal echter veel spin nodig zijn om uit te leggen waarom de Britten schrik moeten hebben van het verlies van een bureaucratische, bemoeizuchtige, door Duitsland beheerste Europa. Wat tot voor enkele maanden volkomen ondenkbaar bleek, komt elke dag een stap dichterbij.”