De olietrader Gunvor redt de Antwerpse raffinaderij BRC van het faillissement. Uit het niets groeide het bedrijf met zijn Russische connecties uit tot een wereldspeler.
CEO en grootaandeelhouder Törnqvist bond meer dan eens de strijd aan tegen geruchten over nauwe relaties met Vladimir Poetin.
Het zag ernaar uit dat de Antwerpse raffinaderij BRC van de kaart zou verdwijnen toen eigenaar Petroplus besloot ermee te kappen. Haventopman Eddy Bruyninckx twijfelde zelfs even aan de raison d’être van de Antwerpse petrochemie. Maar plots dook een witte ridder op, de olietrader Gunvor. Die neemt normaal gezien een van de volgende weken de activiteit over.
Gunvor wordt geleid door de Zweedse CEO Torbjörn Törnqvist (1953). De verwoede zeiler – zijn Artemis Racing-team heeft wereldfaam – bezit 45 procent van de aandelen, evenveel als Gennady Timchenko, de rijkste man van Rusland volgens de nationale zakenzender RBC. De rest is in handen van het management.
Gunvor, met operationele zetel in Genève en kantoren in onder meer Singapore en Dubai, is ook actief in gas, kolen en andere brandstoffen. Met een geraamde omzet van 80 miljard dollar in 2011 is het de derde ruwe-olietrader in de wereld. Er werken 1500 mensen, van wie 1000 in de transport- en logistieke afdeling, onder meer spoor, scheepvaart en terminals in Panama, de Baltische en de Zwarte Zee. Het heeft ook belangen in koolmijnen in Zuid-Afrika, Rusland en de VS.
Törnqvist behaalde een MBA in Stockholm, startte als petroleumtrader bij BP en was twintig jaar actief in deze niche, onder meer bij Scandinavian Trading en Group Petrotrade. Door zijn nauwe contacten met Russen in Estland kreeg de Zweed volgens de BBC de bijnaam ‘Ivanovich’. In 1995 startte hij met Timchenko in Estland met Gunvor, oud-Noors voor ‘voorzichtige oorlog’ en ook de naam van Törnqvists moeder.
“In 2003 besloten we ervoor te gaan omdat we zagen dat de Russische markt zou openen”, zei Törnqvist in de Financial Times. Dat jaar werd Mikhail Khodorkovsky, de eigenaar van de olieproducent Yukos, veroordeeld in een schijnproces. Het gros van de Yukos-activa werd overgenomen door het overheidsbedrijf Rosneft, dat de banden met Gunvor aanhaalde. Gunvor kon zijn aandeel van de Russische olieproductie toen verdrievoudigen tot 30 procent en zijn omzet verachtvoudigen tot 43 miljard dollar.
Net omdat Gunvor sterk is in Russische olie kan zijn nieuwe vestiging in Antwerpen een belangrijke speler worden in deze niche. “Antwerpen zal een sleutelpositie innemen omdat we onze handelsactiviteiten in de regio Amsterdam-Rotterdam-Antwerpen willen uitbreiden”, zei Törnqvist bij de bekendmaking van de verticale integratie.
Een concurrerende trader noemt de overname in de nieuwsbrief Energy Intelligence Finance slim. “Traders zien waarde die de industriëlen of ingenieurs van een olieraffinagespecialist niet zien.” Een industrieel zal de menging en de productie van de petroleum zelden optimaliseren in functie van de handel, zodat de Antwerpse vestiging voortaan beter kan renderen. Bovendien kan een handelaar de 1,2 miljoen vierkante meter opslag in Antwerpen strategisch beter uitbuiten.
Poetin
Rond Gunvor hangt een waas van verdachtmakingen. Financial Times, The Economist, Wirtschaftswoche en andere media koppelden het succes van de trader aan een band tussen grootaandeelhouder Timchenko en Vladimir Poetin, die teruggaat tot 1991. De voormalige en toekomstige Russische president was toen het hoofd economische relaties van Sint-Petersburg en ook erevoorzitter van Timchenko’s judoclub. “We ontkennen niet dat we uitstekende contacten in Rusland hebben”, zei Törnqvist hierover aan Reuters. “Maar Poetin of iemand van zijn staf in deze dialoog betrekken is speculatie.”
Gunvor heeft de aantijgingen tot in de rechtbank bevochten, zoals The Economist ondervond toen het berichten over corruptie moest intrekken. Toen gelijkaardige geruchten eind 2010 weer opdoken in Wikileaks via gelekte berichten van Amerikaanse diplomaten, werden ze snel en krachtig ontkend. “Gunvor heeft geen banden met het politieke establishment in Rusland”, zegt de woordvoerder zeer formeel aan Trends.
Hans Brockmans
