‘De nieuwe robot lijkt meer op de hoogopgeleide ingenieur dan op de ongeschoolde arbeider’

Robots leren op een heel hoog abstract niveau bij en passen hun wijsheid toe op totaal nieuwe situaties, waarschuwt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

De internetondernemer Davy Kestens vreest dat door de robotisering zo veel banen verloren gaan dat over tien tot twintig jaar de helft van de bevolking werkloos is. Van een doemvoorspelling gesproken. Enkele jaren geleden had Frey & Osborne de voorspelling van 50 procent banenverlies gelanceerd. Maar zal het zo’n vaart lopen? Of kunnen we er zelfs gerust in zijn? Als ik zou twitteren, zou ik vol trots melden aan mijn tienduizenden trouwe volgers: “Groei artificiële-intelligentie-economie zal miljoenen nieuwe banen creëren voor… robots.” En zouden de lezers dan beseffen dat niet ik, maar mijn Twitterrobot die tweet heeft gestuurd?

Iedereen is wel vertrouwd met een variatie op de wet van Gordon Moore: computercapaciteit verdubbelt om de twaalf maanden tegen de helft van de prijs. Artificiële intelligentie verkent steeds nieuwe grenzen. Geen enkele traditionele baan lijkt nog veilig. De doemdenkers zien snel een einde komen aan beroepsbezigheden zoals het schrijven van artikels (de meest angstaanjagende voorspelling!), het verzorgen van dementerenden, het stellen van diagnoses, het opsporen van fraude, psychotherapie en het besturen van vrachtwagens. De volgende beroepsgroepen hoeven zich niet veel illusies meer te maken, de computer doet het nu al beter dan de mens: scheidsrechters, soldaten, radiologen, telemarketeers en verbeteraars van examens.

Naast de wet van Moore heb je een wet die ik gemakshalve de wet-van-het-schijnbaar-ter-plaatse-trappelen noem. Alle begin is moeilijk. Alan Turing voorspelde al in 1945 dat er superslimme machines op komst waren. Maar aanvankelijk leken computers erg dom – denk maar aan de computergestuurde vertalingen. Ook de eerste aanzetten tot e-commerce waren achteraf gezien vrij zielig en de teloorgang van duizenden dot.combedrijven veroorzaakte mee de korte maar hevige beurscrisis van 2001.

Maar technologie verdwijnt of breekt echt door. Plots wordt een kantelmoment bereikt en begeeft de dam. Uit de meeste analyses blijkt dat we steeds sneller zulke keerpunten bereiken. Terwijl het vroeger nog een generatie duurde vooraleer de televisie ons leven beheerste, gingen Facebook en Coolblue al na een jaar of vijf door het dak. We leven in een 24/7-economie. Als wij rusten, gaan ze in China of Los Angeles gewoon verder. Al sinds 1995 beseft men dat digitale producten zich veel sneller zullen verspreiden dan tractoren.

Maar is meer aan de hand dan gewoon een kantelmoment. Zodra slimme machines nog slimmere machines kunnen ontwerpen, krijg je een omslagpunt van omslagpunten. Machines beginnen te leren hoe ze kunnen bijleren. ‘Deep learning’ heet dat in het jargon. Robots leren op een heel hoog abstract niveau bij en passen hun wijsheid toe op totaal nieuwe situaties. De nieuwe robot lijkt dus meer op de heel hoogopgeleide ingenieur dan op de ongeschoolde arbeider. Hij is misschien nog maar pas aan zijn studie begonnen, maar heeft toch al zijn eerste tentamens met onderscheiding afgelegd. Dat soort inzichten bracht McKinsey tot de stelling dat de impact van slimme robots tienmaal sneller en driehonderdmaal intenser wordt dan die van de industriële revolutie. We spreken dus over een factor 3000.

Twee betrouwbare indicatoren om te zien of het ter plaatse trappelen voorbij is, zijn het aantal patentaanvragen en de investeringen van risicokapitaal. Beide zijn voor robottechnologie in korte tijd verdrievoudigd. Robots worden overal ingezet: op scholen, in winkels, in bedrijfsparken, in ziekenhuizen, in restaurants. De sector explodeert. En zoals enigszins te verwachten was, zijn robots voor China een nationale prioriteit geworden. Robotisering is een van de belangrijkste slagvelden waarop een moderne economie strijd levert.

Het grote maatschappelijke debat is al lang niet meer of we willen meesurfen op de golven van de artificiële-intelligentie-economie. Maar wel: wat zal de impact zijn op onze maatschappij in het algemeen, en op de werkgelegenheid in het bijzonder? Daarover leest u volgende week meer.