De carrièreswitch van Kim Van Oncen, van de Delhaize naar de radio: ‘Ik ben hongerig op alle vlakken van het leven’

Soms geven succesvolle ondernemers hun carrière een onverwachte nieuwe wending. Wat bezielt hen? Na meer dan twintig jaar werkt Kim Van Oncen op zondagochtend niet langer in de bakkerij van haar AD Delhaize. Dat was niet meer te combineren met haar ochtendshow op Radio2, al houdt ze achter de schermen wel nog stevig de administratieve touwtjes in handen. Een gesprek over ondernemen, de Delhaize-perikelen en de zoektocht naar balans.

Vlak voor we de oprit van het gezin De Jonck-Van Oncen oprijden, kondigt de supermarktketen Delhaize aan dat het een overnemer heeft gevonden voor de eerste vijftien eigen winkels die in zelfstandige handen zullen komen. De hele operatie zet het land al maandenlang op stelten, vakbonden en ongeruste werknemers op kop. Het nieuws komt voor Kim Van Oncen en broer Tom als een verrassing. Het duo baat de AD Delhaizes van Putte-Kapellen en Essen uit, maar heeft groeiplannen en is daarom kandidaat om nog een zaak over te nemen: “Wij horen voorlopig ook maar wat in de media verschijnt. De voorwaarden lijken niet zo positief, maar we weten niet hoe hard de onderhandelingen waren.”

In de media kan ik creatief en ongedwongen zijn, het ondernemerschap is als thuiskomen en zorgt voor de nodige stabiliteit

Vlaanderen kent Van Oncen vooral als de actrice die vijf jaar lang gestalte gaf aan het getroebleerde personage Saartje De Smet in de VRT-reeks Dertigers. Sinds begin dit jaar maakt ze Vlaanderen wakker aan de zijde van Peter Van de Veire in de ochtendshow Goeiemorgen Morgen! op Radio2. Ze lijkt haar werk in de supermarkten en de media moeiteloos te combineren. “Ik heb deze omstandigheden bewust gecreëerd”, zegt Van Oncen. “Ik zou niet kunnen kiezen, want beide carrières bedienen een ander deel van mijn persoonlijkheid. Het zijn twee facetten die ik nodig heb om te groeien als persoon: in de media kan ik creatief en ongedwongen zijn, het ondernemerschap is als thuiskomen en zorgt voor de nodige stabiliteit. Ik ben heel hongerig op alle vlakken van het leven.”

Hoe voelt het om als derde generatie aan het roer van het familiebedrijf te staan?

KIM VAN ONCEN. “Volgens het gezegde zijn er de verwervers, vervolgens de ervers en dan de bedervers. Mijn grootvader is gestart met een kleine bakkerij en deed er alles aan om hogerop te komen. Mijn vader is erin geslaagd daar een mooie buurtsupermarkt van te maken, die steeds beter draaide. Ik voel me enorm geprivilegieerd dat wij daarop kunnen teren.

“Ik geloof dat elke generatie iets moet toevoegen aan het familiebedrijf. Mijn broer Tom en ik willen niet aan het kapitaal raken dat onze ouders en grootouders hebben verworven. Dat geld staat op een aparte rekening, enkel te gebruiken in geval van uiterste nood. We hebben gezien hoe hard onze ouders daarvoor hebben gewerkt. Het zou van weinig respect getuigen, mochten we nonchalant met dat geld omspringen. Tom en ik halen onze werkingsmiddelen uit de groei die we zelf realiseren.

“Het contrast met mijn mediacarrière is groot. Die ben ik van nul begonnen. Daar ben ik blij om, want ik weet dat ik heb moeten knokken. Ik wilde bewijzen dat ik ook voor mezelf iets uit de grond kan stampen.”

Is dit het leven dat u altijd voor ogen had?

VAN ONCEN. “Als klein meisje stond ik voor de spiegel met een haardborstel te dromen van een internationale zangcarrière, zoals Jennifer Lopez of Shakira. Een muzieklerares heeft die illusie snel doorprikt (lacht). Maar serieus, mijn leven begint te voldoen aan de verwachtingen die ik als tienermeisje had. Veel vraagtekens in mijn leven zijn ingevuld. Zal ik een partner vinden die bij mij past? Kan ik mama worden? Zal ik de carrière die ik voor ogen heb kunnen uitbouwen? Die vragen zijn beantwoord en dat maakt me rustig, zonder lui te worden.”

‘Voor mij is vrijheid de zaken volgens je eigen condities kunnen doen. Ik heb dat punt in mijn leven stilletjes aan bereikt’

Kim Van Oncen

Uw agenda laat het allicht ook niet toe om lui te worden.

VAN ONCEN. “Mensen denken altijd dat ik heel veel werk, terwijl ik dat zelf niet zo aanvoel. Een mediacarrière is heel zichtbaar. Een fabrieksarbeider of een postbode werkt minstens even hard als ik. Als het lijkt alsof ik veel ballen in de lucht kan houden, is dat hooguit omdat ik redelijk goed kan organiseren.

“Daarnaast is werken ons met de paplepel ingegeven. Mijn broer en ik kregen wel zakgeld, maar alleen als we ook meewerkten in de supermarkt. Vanaf mijn veertiende vulde ik rekken, nadien zat ik ook aan de kassa. Ons loon was gelijk aan dat van de andere jobstudenten. We kregen geen privileges. Dan ontdek je gauw dat geld traag binnenkomt en heel snel naar buiten rolt. Tot afgelopen januari stond ik nog elke zondagochtend mee in de bakkerij van onze AD Delhaize, maar in combinatie met de ochtendshow werd dat te zwaar. Mijn gezin komt op de eerste plaats. Zo heeft mijn mama het ook altijd gedaan.”

Waarom is dat zo belangrijk voor u?

VAN ONCEN. “Het is als ondernemer erg gemakkelijk om jezelf te verliezen. Daarom is het belangrijk jezelf ook persoonlijk ten volle te ontplooien. Mijn mama heeft altijd hard gewerkt, maar was er wel tijdens elke examenperiode, bij elke feest of bij verdriet. Dat was haar prioriteit. De stabiliteit thuis zorgde ervoor dat het in de winkel ook soepel draaide. Die les heb ik meegenomen. Gelukkig zijn komt niet voort uit de winkel of de omzet. Het is de optelsom van zelfontplooiing, een evenwichtig huishouden en geen financiële problemen hebben.”

De media zijn uw manier om aan zelfontplooiing te doen?

VAN ONCEN. “Ik heb communicatie gestudeerd. Daarna ben ik meteen mee in de supermarkt gestapt. Een voormalige klasgenoot heeft me overtuigd deel te nemen aan testen om als presentatrice aan de slag te gaan bij de jongerenzender Nickelodeon. Dat heeft mijn vuur aangewakkerd. Het acteren gebeurde eerder toevallig. Toen de audities van Dertigers werden gehouden, zat ik nog thuis nadat onze eerste dochter Pippa doodgeboren was. Ik ben daar aangekomen in een joggingbroek en zonder enige voorbereiding. Ik bleek de perfecte kopie van de visie die de regisseur had voor het personage Saartje. Die hoofdrol is een cadeau dat je met beide handen grijpt.

“Ik heb veel over mezelf geleerd in die jaren. Ik kan goed in een team functioneren en naar instructies luisteren. Het was een heel bevrijdende afwisseling. In plaats van altijd verantwoordelijkheid te moeten dragen en alle problemen op te lossen, moest ik gewoon doen wat ze mij zeiden. Ik kon creatief zijn zonder na te denken. Dat is een mentale speeltuin.”

Hebt u ook eigenschappen van uw vader of grootvader opgepikt?

VAN ONCEN. “Mijn vader heeft me geleerd dat je met hard werken vooruit kunt gaan. Maar hij kon ook toegeven dat hij niet de nodige vaardigheden bezit om te delegeren. Hij deed alles zelf, waardoor hij soms op een muur botste. Groeien als onderneming is dingen uit handen durven geven. Van mijn grootvader heb ik geleerd hoe je moet omgaan met werknemers. Of eerder: hoe je dat niet wilt doen, maar dat waren andere tijden, dat kun je hem moeilijk kwalijk nemen. Van hem heb ik ook meegekregen dat je soms moet durven te springen.”

Toxisch leiderschap is een actueel thema.

VAN ONCEN. “Ik heb het zelf nog nooit meegemaakt. Ik kan ook maar moeilijk bevatten wat een leidinggevende bezielt om zich negatief op te stellen tegenover werknemers. Die toxiciteit neemt alle energie weg, terwijl die nodig is om te knallen op de werkvloer. Wat hopen zulke figuren daarmee te bereiken?

“Wij hebben 25 werknemers en zo’n twintig jobstudenten. Ik denk dat de sleutel tot een goede werkvloer in de samenstelling van het team ligt. Dat moet complementair en evenwichtig zijn. Iedereen kan eens een slechte dag hebben, maar die wordt uitgebalanceerd door de rest. Als je elke dag moet samenwerken, kun je het maar beter leuk maken. Dat lijkt me een veel gezondere bedrijfscultuur.”

Hoe kunt u schipperend tussen twee carrières het evenwicht bewaren?

VAN ONCEN. “De draaidagen van Dertigers waren heel onregelmatig, maar het schema kende ik lang op voorhand. Dan maak je een planning op en lukt het helemaal. De ochtendshow maakt mijn dagen nog makkelijker. Als het programma om negen uur klaar is, beginnen mijn mails pas binnen te stromen, omdat anderen dan aan hun werkdag beginnen. En ik ben thuis om de kinderen van school te halen, ben er tijdens weekends en de vakanties. Voor hen is dat het best mogelijke scenario. Voor mijn man misschien iets minder, omdat ik altijd vroeg ga slapen (lacht).

‘Het is jammer hoe negatief de vakbonden zelfstandige Delhaize-winkels hebben afgeschilderd’

Kim Van Oncen

“Ook in de winkels is het op een organische manier volledig in de plooi gevallen. Mijn broer is operationeel heel sterk. Hij kan de dagelijkse werking aansturen, heeft veel productkennis en is de rots van de winkels. Ik neem de administratie, de lonen en de werkplanning voor mijn rekening, omdat ik eerder punctueel ben.”

Maakt dat van jullie het ideale ondernemende duo?

VAN ONCEN. “Ik zou het met niemand anders kunnen doen. Onze relatie als broer en zus komt altijd op de eerste plaats. Vragen we elkaars mening, dan is dat eerst in die rol en pas later als zakenpartner. Uiteraard hebben we al discussies gehad, maar als familie kun je daar heel open over praten. Misschien nog belangrijker: wij vertrouwen elkaar blindelings. We hebben volmacht over elkaars rekeningen, ook privé. We zijn volledig transparant tegenover elkaar.”

Ondertussen is er ook een vastgoedtak aan uw activiteiten gegroeid. Bent u nu ook projectontwikkelaar?

VAN ONCEN. “Daar ben ik per ongeluk ingerold. De winkel in Putte-Kapellen is heel oud. We barsten daar letterlijk en figuurlijk uit onze voegen. Het huidige pand onder handen nemen, zou te duur uitdraaien en niet terug te verdienen zijn op de termijn die ik voor ogen had. Toen de grond aan de overkant te koop kwam, hebben we niet getwijfeld. We zetten er een volledig nieuwe site met een winkel, 85 bovengrondse parkeerplaatsen en ontwikkelen ook enkele appartementen. Die betalen dan deels voor het winkelpand.

“Ik vind het een heel boeiende sector. In de periode dat we naar nieuwe locaties zochten, ook in Essen, heb ik me daar volledig in verdiept. Vastgoed geeft altijd kansen. Ik ben ook blij dat we zo de risico’s spreiden, mocht er ooit iets gebeuren met de winkels. Toch hadden Tom en ik al beslist om nog extra winkels aan onze portefeuille toe te voegen.”

En dan kondigt de hoofdzetel opeens aan dat 128 winkels een zelfstandige uitbater zullen krijgen.

VAN ONCEN. “Dat manoeuvre hebben wij ook niet zien aankomen. Ons oorspronkelijke plan was winkels van andere zelfstandigen te bekijken. De markt is al zo verzadigd dat het niet opportuun is nog een extra vestiging toe te voegen.

“Na de aankondiging hebben we spoedoverleg gehouden. Zien we een uitbreiding nog zitten? Hebben we extra investeerders of partners nodig? Dat is voor mij de kern van ondernemerschap: kansen zien, risico’s durven te nemen en springen.”

Maar u bent niet bij de eerste vijftien aangekondigde overnemers.

VAN ONCEN. “Neen, wij zitten nog in een andere fase en alles is nog zeer vrijblijvend. We zien wel.”

U valt niet over de slechte voorwaarden, zoals zelf geen leveranciers mogen kiezen of de prijszetting van het hoofdkantoor moeten volgen?

VAN ONCEN. “Zijn dat slechte voorwaarden? Wij weten alleen wat in de media is gelekt door andere kandidaat-overnemers. Er zijn uiteraard enkele punten waarbij ik mij kritische vragen stel, zoals die prijszetting, maar dat wil niet zeggen dat het automatisch slecht is. We moeten verdere onderhandelingen afwachten. Ik denk ook dat de top beseft dat het voor de overnemers een rendabele operatie moet zijn, anders schuif je de problemen in een ander zijn schoenen.”

Wat is in uw ogen het grote probleem in heel deze saga?

VAN ONCEN. “Ik wil hiervoor geen shitstorm over me heen krijgen, maar het is vrij duidelijk. De vakbonden hebben in het verleden fantastische contracten met heel mooie voorwaarden onderhandeld voor de werknemers, die ik zelf ook niet graag zou afgeven. Ahold Delhaize had moeten weten dat die té mooi waren en ze ooit teruggeschroefd zouden moeten worden. Ik zie de cijfers elke dag: onder andere de personeelskosten zijn een groot probleem. Wat ben je met die fantastische arbeidsvoorwaarden als je filiaal niet meer rendabel is en je op termijn simpelweg geen baan meer hebt? Dankzij de overnames is er gelukkig nog een valabele optie om niet alles over de kop te laten gaan met nog veel ergere gevolgen. Bij een definitieve sluiting zouden tientallen, zo niet honderden werknemers op straat staan.

‘Kijk verder dan de cijfers, want medewerkers zijn je belangrijkste kapitaal’

Kim Van Oncen

“Het is vanuit ons standpunt natuurlijk jammer hoe negatief de vakbonden zelfstandige winkels hebben afgeschilderd. De voordelen ervan worden compleet genegeerd. Wij hebben een heel persoonlijke aanpak. We kennen onze werknemers door en door. Er wordt al eens een oogje dichtgeknepen. In onze winkels is er nauwelijks verloop en zijn er geen langdurig zieken.”

Hebt u tips voor nieuwe uitbaters om dezelfde sfeer te creëren?

VAN ONCEN. “Kijk verder dan de cijfers, want medewerkers zijn je belangrijkste kapitaal. Verlies hun welzijn niet uit het oog. Zij creëren de echte meerwaarde. Bovendien bouw je zo een vertrouwensrelatie op, waarmee geen enkele andere winkel kan concurreren. De persoonlijke en menselijke aanpak werkt voor ons het beste.”

U leeft met 100 kilometer per uur. Kunt u uzelf op tijd terugfluiten?

VAN ONCEN. “Ik kan snel en hard gaan, maar ik kan ook op tijd stoppen. Dat begint met een gesprek met mijn man. Zijn input neem ik mee in mijn zelfreflectie, meestal tijdens een heel lange douche. Ik denk niet vanuit problemen. Ik schakel meteen door naar mogelijke oplossingen. Dat helpt om niet tegen de muur te botsen. Ik probeer mijn eigen psychiater te zijn om mijn persoonlijke grenzen te bewaken.

“Het klinkt tegenstrijdig, maar in alle chaos begin ik veel rust en vrijheid te ervaren. Vrijheid is voor mij de zaken volgens je eigen condities kunnen doen. Ik heb dat punt in mijn leven stilletjes aan bereikt.”

Zult u later als de mediapersoonlijkheid of de ondernemer herinnerd worden?

VAN ONCEN. “Mijn gezin en familie definiëren mij, niet mijn werk of een winkelpand. Hopelijk word ik dus herinnerd als moeder, partner, zus, dochter en vriendin.”

Lees ook: