‘De Britten blijven een volk dat fundamenteel anders geprogrammeerd is dan het continent’

Het Britse ondernemerschap kan zich vlotjes naast het Amerikaanse plaatsen. Maar vraag de Britten niet een lek in je badkamer te herstellen. Dat zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

Na drie jaar Londen woon ik weer in België. Als u regelmatig in De Haan komt, is de kans groot dat u mij daar ziet wandelen, mijmerend over mijn volgende column. Londen is Groot-Brittannië niet. De bevolking van de stad is rijk, jong, hoogopgeleid en internationaal gericht. Het profiel van de antibrexiter. De inwoners van de meeste regio’s in Engeland zijn arm, hebben heimwee naar productie als de draaischijf van de economie, denken vooral aan hun pensioen, en hebben massaal voor de brexit gestemd. Ze wilden controle over hun wetgeving, 350 miljoen pond per week extra kunnen uitgeven aan de nationale gezondheidsdienst en ze vertrouwen de vetbetaalde, luie en niet-democratisch verkozen bestuurders in Brussel niet.

Londen is Engeland niet. Londen telt 8,6 miljoen inwoners, plus naar schatting een miljoen illegalen. Londen is een stadstaat met dimensies die de rest van het land ver overstijgen. Hoe de brexit ook afloopt, Londen zal het minst worden getroffen. Net die regio’s die voor de uitstap uit Europa hebben gestemd, zullen zware klappen krijgen. Zelden heeft een democratie zo slecht gewerkt.

Tijdens de drie jaar dat ik er woonde, heb ik drie beslissende verkiezingen meegemaakt. Italiaanse toestanden. Opgezweept door de populistische pers lanceren de Britse media de ene dwaze slogan na de andere, en het gaat hard tegen onzacht. De kwaliteitskranten gebruiken redelijke argumenten, maar ook daar zie je dat de vorm vaak belangrijker is dan de inhoud. Hoe langer ik in Londen woonde, hoe meer het me opviel dat de Britten en de Amerikanen naast hun taal nog zo veel meer gemeenschappelijk hebben. Ze steunen enorm op division of labour. Bij het uitchecken uit mijn appartement kreeg ik te maken met maar liefst zes verschillende functies. In België zou één persoon dat allemaal fiksen. Britten zijn bovendien erg legalistisch. Wat op papier staat, moet worden uitgevoerd, hoe absurd het ook is. Vlamingen zouden even rond de tafel gaan zitten en kijken of ze het in het belang van de twee partijen niet anders kunnen regelen.

Britten verkiezen ellenlange procedures. Net zoals in de Verenigde Staten wordt de uitvoerder niet verondersteld te denken, laat staan te beslissen. Bij de minste afwijking moet een supervisor worden opgeroepen. Vorige week stak ik bij een Marks & Spencer een bankbiljet in de verkeerde gleuf. De assistente zei dat alleen de supervisor de juiste sleutel had om het toestel te openen, maar hij was in pauze. Ik moest twintig minuten wachten. Waarschijnlijk zijn er bij Marks & Spencer heel veel seminars gegeven over empowerment en klantgerichtheid, maar dat soort toestanden viel allicht buiten het toepassingsgebied van de cursus. Ik viel wel bijna steil achterover toen de assistente mij troostte: “Heel veel mensen maken dezelfde fout als u.” Op zulke momenten rinkelt bij mij het belletje van ‘ingebouwde systeemfout’. Waarschijnlijk blijven de irritante selfscankassa’s staan tot ze afgeschreven zijn.

Na drie jaar blijven de Britten voor mij een volk dat fundamenteel anders geprogrammeerd is dan het continent. Wat bestaat echt? Het flegma van keep kalm and carry on. Brussel had weken nodig om te herstellen van de terreuraanslagen, in Londen merk je na twee dagen bijna niets meer van een moordende aanslag, buiten een herdenkingskrans en wat bloemen. Ik bevond me twee keer op een goede kilometer van zware aanslagen. Het leven ging gewoon voort. Engelsen hebben een fenomenaal gevoel voor humor. Arrogant zijn ze genoeg, zeker in Londen, maar weinig volkeren bezitten zo’n fenomenale dosis zelfrelativering. Hun technologische innovatie is terecht wereldvermaard. Hun ondernemerschap kan zich vlotjes naast het Amerikaanse plaatsen, en het zijn uitstekende marketeers. Hun creatieve industrie is duizelingwekkend sterk. Maar vraag hen niet een lek in je badkamer te herstellen. De dag dat de Polen het land verlaten, overstromen alle badkamers.

Wat ik het meest zal missen? De gratis avondkrant, ik was eraan verslaafd. Het metrosysteem, met vaak treinen om de honderd seconden. De densiteit van cultuur: tientallen musea, galerijen, lezingen, concerten. Wanneer keer ik voor het eerst terug? Over een maand of twee. Ik wil voor geen geld Jasper Johns in de Royal Academy of Arts missen.