Deze zomer staat Trends Talk stil bij de grote trends die onze wereld transformeren. Deze week praten we met David Van Reybrouck. De schrijver, bekend van Revolusi en Congo, zet zich al jaren in voor de strijd tegen de klimaatverandering en is erg ongerust over de teruggeschroefde klimaatambities. Een ambitieuzer beleid moet volgens hem komen via nieuwe burgerparlementen, die een representatieve doorsnede van de samenleving zijn. “Je moet het draagvlak voor het klimaat zo divers mogelijk maken.”
David Van Reybrouck is niet alleen een gevierd auteur, kort geleden werd hij door de stichting De Maand van de Filosofie ook verkozen tot Denker der Nederlanden. Van Reybrouck ziet het als zijn missie om het debat over de klimaatverandering weer naar voren te brengen. “We zijn vandaag te weinig met klimaat bezig”, zegt Van Reybrouck in Trends Talk. “Er gebeuren verschrikkelijke zaken in Gaza, in Oekraïne, in Congo, in de Verenigde Staten. Maar de planetaire ontwrichting, waar de klimaatverandering een symptoom van is, is de grootste bedreiging op lange termijn. Omdat we zo verzwolgen worden door de verschrikkelijke actualiteit, kijken we daar nu minder naar toe. En dat is niet verstandig.”
“We hebben de kans gemist om de strijd tegen de klimaatverandering te winnen in de jaren tachtig. Toen was er een wetenschappelijke consensus en stonden de neuzen in de zelfde richting. Maar onder druk van belangrijke lobby’s is dat gekanteld. Sinds de jaren negentig is er enorm veel geld geïnvesteerd in het zaaien van twijfel. Vaak in opdracht van bedrijven die al lang wisten wat er op het spel stond.”
“Maar dat betekent niet dat het een verloren zaak is. Planetaire ontwrichting is zoals een afbrandende schuur. Een deel van die schuur zullen we niet kunnen redden, en dat gaan we nog eeuwen voelen. Maar als we nu niet ingrijpen, verliezen we alles. De vraag is dus hoe we zo goed mogelijk de schade beperken.”
‘Ik praat veel met Belgische ondernemers’
In Trends Talk gaat David Van Reybrouck ook in op de teruggeschroefde klimaatambities, onder meer omdat bedrijven het economisch niet haalbaar achten. “Ik praat veel met Belgische ondernemers”, vertelt Van Reybrouck. “Ik wil niet gemakshalve zeggen dat we onze economie radicaal op slot moeten doen. Dat is ook niet verstandig, want dan verhuist onze maakindustrie naar andere landen, die vaak minder strenge normen zullen hanteren. Dan verliezen we twee keer. We hebben al bewezen dat we in staat zijn industriële sectoren te transformeren. We hebben dat gedaan met de Kempische steenkoolmijnen. We zijn dat nu aan het doen met de landbouw. En we hebben dat gedaan met de luchtvaartsector.”
“Ons land heeft een traditie van economische herstructureringen die publieke investeringen vergen. Tegelijk is het een illusie te geloven dat we alleen maar zullen verliezen met een ambitieus klimaatbeleid. Er zijn wel degelijk economische kansen en dus moet je een klimaatmodel ontwikkelen dat sociaal rechtvaardig is en economisch haalbaar is. Maar terugkrabbelen lijkt mij niet de grootste blijk van moed in dit dossier.”
Burgerparlementen
Voor zijn aanstelling tot Denker der Nederlanden schreef Van Reybrouck een essay met als titel De wereld en de Aarde. Hoe houden we het veilig? Daarin houdt hij een pleidooi voor burgerparlementen. Een representatieve groep gelote burgers moet volgens hem een tegenwicht tegen technocraten en verkozen politici. Van Reybrouck ziet het niet als een sluikse manier om een klimaatagenda door te drukken. “Je moet klimaatsceptici in de zaal hebben en mensen die elke dag vier biefstukken willen eten. Dat is van groot belang: je wilt de hele samenleving laten spreken. Niet alleen mensen die wakker liggen van klimaat. Op de plaatsen waar dat gebeurt, zie je dat men andere accenten legt en dan men ziet dat alle burgers wakker liggen van de gevolgen van de klimaatverandering. Je moet het draagvlak voor het klimaat zo divers mogelijk maken.”
‘De afschaffing van de Senaat is een gemiste kans’
David Van Reybrouck vindt de afschaffing van de Senaat een gemiste kans in België. Het had volgens hem hervormd moeten worden tot een nationaal burgerparlement. “Men heeft tien jaar geleden de Senaat uitgekleed, dus het hoeft niet te verbazen dat het vandaag als geldverspilling aanvoelt. Maar de rechter heeft de Belgische overheden tot tweemaal toe veroordeeld wegens ons nalatige klimaatbeleid en de schendingen van de mensenrechten die dat met zich meebrengt. En dat schuldig verzuim komt er door gebrekkig overleg.”
“Ons samenwerkingsfederalisme bestaat niet. En dan de ene plek waar we eigenlijk als federaal land moeten samenwerken, schaffen wij af. Wij worden het enige federale land in Europa met maar één parlementaire Kamer. Wereldwijd heb je enkel Venezuela, een extreem linkse dictatuur, en wat eilandstaten als Micronesië. De afschaffing van de Senaat is net zoals Brussel-Halle-Vilvoorde een symbooldossier dat de Vlamingen wilden. Het wordt dan verpakt als een financiële besparing. Het gaat over 8 miljoen op een factuur van 200 miljard. De afschaffing zal dit land niet efficiënter doen functioneren.”
‘Technocratie komt met de prijs van repressie’
Tegen het einde van het gesprek leggen we David Van Reybrouck de vraag voor of het huidige systeem echt wel zo slecht functioneert. We hebben dankzij wereldwijde samenwerking het gat in de ozonlaag bijna doen verdwijnen, China is massaal zonnepanelen en elektrische auto’s aan het produceren en we hebben het aantal doden van de coronacrisis kunnen beperken. Met andere woorden: zo slecht hebben onze verkozen politici en technocraten het nu toch ook niet gedaan?
“Technocratie gaat altijd sneller”, antwoordt Van Reybrouck in Trends Talk. “Dat is het grote voordeel. Het nadeel is die snelheid komt met een prijs, en die prijs is repressie. Je moet altijd tegenstand de kop indrukken. Bij de pandemie hebben de technocraten het opgelost, maar het heeft ons heel veel procentpunten aan vertrouwen in de overheid gekost. En daar betalen we nog altijd een prijs voor. China kan maar zo efficiënt zijn doordat het dissidenten zo hard onder de knoet houdt. Dus die technocratie is slechts een oplossing voor de korte termijn. Het frustreert mij enorm hoe inefficiënt onze democratie vandaag is. Maar ik blijf hartstochtelijk democraat. Ik denk dat we moeten investeren in innovatie, en ook in onze democratie.”
U kan de Trends Talk met David Van Reybrouck vanavond bekijken op ons nieuwe videoplatform op Trends.be of na het journaal op Trends Z.