‘Afwezigheid van strokes is minstens even wreed als een publieke vernedering’

Wat we bovenal verfoeien, is niet meetellen, niemand die je nog informeert, je zou evengoed niet kunnen bestaan. Dat zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

Ik heb al kennis genomen van de meest bevreemdende motivatietheorieën, maar mijn hart ligt nog altijd bij een van de meest eenvoudige inzichten, namelijk die uit de ondertussen in onmin geraakte transactionele analyse.

Zelden is een zo heldere, net niet wetenschappelijke, maar toch goed onderbouwde theorie, zo snel met de grond gelijk gemaakt. Ondertussen kennen we de oh zo wetenschappelijke ‘kleurentheorieën’ en kan je zelfs coaching aanbieden op basis van een moderne versie van frenologie (schedelkunde).

De transactionele analyse vertrok van de inzichten van een creatieve psychiater, Eric Berne, die ervan uitging dat de meest fundamentele menselijke behoefte (als mens, niet als biologisch wezen dat moet ademhalen en plassen) de ‘ stroke‘ was, de eenheid van erkenning tussen mensen. Een hoofdknik, mijn naam op een rapport waaraan ik keihard heb meegewerkt, feedback op mijn prestaties, dat zijn strokes.

Het liefst krijgen we positieve strokes: een compliment, een goed rapport, een promotie, een applaus. Het meest haten we niet de negatieve strokes: een terechtwijzing, een straf, een reprimande. Wat we bovenal verfoeien, is de afwezigheid van strokes: niet meetellen, niemand die je nog informeert, je zou evengoed niet kunnen bestaan.

Niemand wil vernederd worden. Maar in de loop van de geschiedenis had ‘vernedering’ vooral de betekenis van ‘negatieve stroke’. Als een dienaar in het publiek werd terechtgewezen, was dat een opvoedkundige aanpak, niet zozeer het miskennen van diens menselijke waarde. Dat laatste is een moderne interpretatie. Luister eens naar de verhalen van de nonnenscholen (lees Het Verdriet van België van Hugo Claus) met een niet al te sterke antiklerikale bril.

Vernedering was een instrument van opvoeding. Ook voor de gestrafte, en zeker voor de toeschouwers. Voor ik overspoeld word door boze mails: ik keur dit niet goed en wens op geen enkele manier deze methode terug te zien. Maar laten we toch maar niet vergeten dat het allerergste de afwezigheid van strokes is, niet de negatieve. Maar dat afwezigheid van strokes minstens even wreed is als een publieke vernedering, daar staan we zelden bij stil.

Beloningsexperts slaan daar de bal soms een tikkeltje fout. Ja, complimentendag is leuk. Ja, maak goede prestaties maar zichtbaar. Ja, voer een consequent beloningsbeleid. Maar vergeet niet: nog belangrijker is ‘erkenning’. Managers houden het graag concreet. Ze zoeken praktische tips. Soms huiver ik of dat wel nodig is. Maar die tips niet geven is van mijn kant misschien wel een gebrek aan erkenning, aan respect. Ik zou aan elke hr-afdeling een actieprogramma durven mee te geven dat steunt op de volgende drie pijlers van erkenning:

– Krijgt elk personeelslid informatie om zijn job goed te doen, maar ook informatie om iets mee te ‘zijn’? Dat is informatie over achtergronden, context, perspectief.

– Hoeveel informatie krijgen de personeelsleden waarmee ze kunnen ‘scoren’ (thuis, bij hun vader of moeder, bij de club). Hoeveel kans krijgen ze om via het werk eens iets boeiends mee te maken, iets leuks bij te leren, een beroemdheid aan het woord te horen. En dat moet niet alleen voor het management zijn. Sportcoaches, kunstenaars, televisievedetten, bergbeklimmers… driemaal per jaar, aan het einde van de werkdag voor de vrijwilligers.

– Hoe vaak wordt elk personeelslid echt gehoord? Dat ze betrokken worden bij het eigen werk, lijkt me vanzelfsprekend (maar soms ben ik wereldvreemd), maar wordt het personeel ook betrokken bij de naam van een nieuw merk, een nieuw type lichte vrachtwagen, het vinden van de beste steunen aan Kom op Tegen Kanker? Zeg vooral niet dat ze dan gedemotiveerd worden als hun keuze niet de finale keuze is. Laat de marketingexperts maar eens rustig uitleggen waarom zij een bepaalde keuze hebben gemaakt. En begin klein, wat speels misschien, en hou de blik gericht op een verre einder: een heel ‘stroke’-rijke omgeving.