Het Dendermondse papier- en verpakkingsbedrijf VPK Oudegem presenteert een stabiel rendement in een woelige sector. Dat lukt door de hele productiecyclus in handen te nemen en stevig door te groeien. Een alternatief is er niet…
Na de veiling in het Nederlandse Aalsmeer worden twee Boeing 747-toestellen volgestouwd met bloembollen. De eindbestemming van de vliegtuigen is Tokio. Eenmaal de deal gesloten, belt Aalsmeer de handelsmaatschappij Ons Belang, een verdeler van kartonverpakkingen voor de bloemen- en bloembollensector en marktleider in Nederland : “Of Ons Belang later op de dag nog de nodige verpakkingen kan leveren, met vandaag een bedrukking in het Japans graag ?”
Het is lang niet ondenkbeeldig dat het karton dat naar Japan gaat, vervaardigd is van oud papier dat u enkele maanden daarvoor achteloos op de stoep plaatste. Ons Belang werd in november ’96 immers overgenomen door het Dendermondse VPK Oudegem. VPK maakt van oud papier (golf)kartonnen verpakkingen.
Achter dat simpele gegeven schuilt een duidelijke strategie, waarvan Ons Belang slechts het sluitstuk is.
De strategie
“Als je de hele productieketen beheert, ben je ook bijna zeker van een stabiel rendement,” vertellen de broers Jean-Paul (42 j.) en Pierre Macharis (35 j.), beiden gedelegeerd bestuurder van VPK Oudegem. Een opmerkelijke uitspraak. De woorden stabiel en rendement horen in de papier- en kartonsector zelden bij elkaar. Het is een huzarenstukje voor de fabrikanten om op de achtbaan van de papierprijzen niet over de kop te gaan. In de sector regent het overnames. Bedoeling daarvan is dat de producenten grip krijgen op de prijzen van grondstoffen en afgewerkte producten (zie Trends, 2 oktober 1997).
In deze marktomgeving
weet het onafhankelijke bedrijf VPK Oudegem het hoofd boven water te houden. Vandaag staat de derde generatie aan het roer sinds de familie Macharis en enkele andere investeerders in 1936 in Oudegem de Verenigde Papier Kartonfabrieken oprichtten. De jonge broers loodsen VPK succesvol door de prijsschommelingen van de sector. VPK paste de navigatie van de grote jongens toe : effectiever dan overeind proberen te blijven op de prijsgolven, is het om die uit te vlakken. Dat kan door de hele productiecyclus in handen te nemen en in elk tussenstadium op de markt zowel te kopen als te verkopen. VPK Oudegem zamelt daarom ook zelf zijn grondstoffen in, maakt er vervolgens papier, bestemd voor de kartonproductie van, en produceert ook het karton en de verpakking zelf. VPK werkt daarvoor met zestien afzonderlijke profitcentra, verzameld onder de holding VPK Oudegem (zie schema : Structuur van de groep VPK Oudegem).
Elk profitcentrum koopt en verkoopt rechtstreeks op zijn markt. Pierre Macharis : “Dat vlakt niet alleen prijsschommelingen uit. Door in de markt te blijven, zijn de centra ook verplicht efficiënt te werken en de beste prijzen op te sporen. Elk profitcentrum neemt onafhankelijk beslissingen om zijn marktpositie te verdedigen. Daarom behield elke afdeling ook haar eigen naam. Dat levert de nodige financiële stabiliteit op. De winst zelf komt van de verpakkingsactiviteit.”
De stabiliteit genereert een constante kasstroom 920 miljoen in ’96 waarop kan worden verdergebouwd. De ingebruikname van een nieuwe papiermachine begin dit jaar en de participatie van 20 % in de Franse golfkartonproducent Ondulys in maart ’97 tilt de geconsolideerde groepsomzet op naar 7 miljard frank in ’97, de cashflow naar 1,5 miljard. In ’93 sloot VPK nog af op 3,6 miljard, in ’95 op 4,9 miljard frank (zie tabel).
Veel alternatieven
heeft VPK trouwens niet. “Het is doorgroeien of verdwijnen. We willen op eigen kracht in de papiersector een belangrijke leverancier blijven in West-Europa en in de verpakkingsbranche een hoofdrolspeler van Parijs tot Noord-Nederand,” zegt Pierre Macharis. Dankzij zijn integratiestrategie ondervindt VPK tot op heden weinig schade van de malaise in de sector. Het is evenwel de vraag of regionale spelers als VPK Oudegem niet achter de feiten aanhollen (zie kader : Nauwelijks rendabel). De belangrijkste verpakkingsafnemers zoals voedinggiganten krijgen meer en meer de dimensie van pan-Europese of zelfs wereldwijde aanbieders. Verwacht wordt dat 20 % van de spelers tegen het eind van de eeuw 50 % van de kartonmarktvraag in Europa voor hun rekening zullen nemen. Om die klanten te behagen, moeten verpakkingsleveranciers heel Europa kunnen bedienen. De transportkosten voor papier en karton lopen immers hoog op. Verder transporteren dan 300 kilometer heeft weinig zin. VPK kan deze dekking vooralsnog niet aanbieden en de vraag rijst of groeien op eigen kracht voldoende blijft.
Maar ook los daarvan is de vlucht vooruit noodzakelijk. Pierre Macharis : “Alleen met voldoende schaalgrootte kan je competitief blijven. Schaalgrootte is noodzakelijk om de productiviteit op te drijven, de kosten per ton voldoende te drukken en synergieën te ontwikkelen doorheen de hele bedrijfskolom.”
De grondstof
De basis van die bedrijfskolom is het verzamelen van oud papier. Jean-Paul Macharis : “Een verzekerde aanvoer van grondstoffen tegen stabiele prijzen is onze eerste bekommernis.” Voor VPK is dat uitsluitend oud papier. VPK is ook steeds afhankelijker van een continue aanvoer van oud papier. Sinds de papierafdeling de nieuwe papiermachine in gebruik nam, groeide de vraag naar 310.000 ton per jaar of 130.000 ton extra. Die behoefte opvullen, zou geen probleem mogen vormen in een land als België, dat jaarlijks een papierafvalberg van 2,2 miljoen ton produceert. Alleen wordt daar momenteel maar 46 % van opgehaald. De prijs van oud papier fluctueert met de wisselende behoeften van de Europese markt. Dat is een voordeel als de prijs instort, maar een nadeel als de prijzen door het dak schieten. Het ideale terrein dus om de strategie van VPK te beoordelen.
“Oud papier moet je beheren. Doopa nv is een profitcentrum dat oud papier verzamelt. VPK koopt ook rechtstreeks bij andere leveranciers, waaronder intercommunales. We werken daarbij met leveringscontracten die een vaste prijs garanderen en dus de aanvoer verzekeren. VPK werkt voorts proactief mee aan de inzameling van oud papier. Het richtte mee de afzetorganisatie Filpap cv op, een filiaal van verpakkingverzamelaar en recycleerder Fost Plus, waarvan VPK mee aandeelhouder is,” leggen de broers uit.
“In totaal verzamelt de oudpapierdivisie van VPK 170.000 ton oud papier. Een gedeelte van dat papier wordt evenwel weer op de markt verkocht omdat daar ook soorten tussenzitten waarmee VPK niets kan aanvangen. Oud papier wordt ook rechtstreeks op de markt aangekocht, in functie van de marktevoluties en behoeften. Die aankopen zijn ingedekt door de verkopen en zo elimineren we grote prijsrisico’s.”
Willy Vermeersch, product manager van profitcentrum Doopa, dat voor 100 % in handen is van VPK : “Doopa moet zijn eigen boontjes doppen en verkopen waar het de beste voorwaarden krijgt. Wij verzamelen in totaal 70.000 ton, maar verkopen daarvan slechts één derde aan VPK.”
Papierproductie
Pierre Macharis : “Sleutelbegrippen in deze productiefase zijn schaalgrootte en kostenbeheersing. Tot voor enkele jaren produceerden we 180.000 ton met 210 man. Dat kon beter. We konden dus twee dingen doen : personeel afdanken of een productievere machine bijbouwen. In maart ’95 kozen we onze strategie indachtig voor de tweede optie.”
VPK investeerde 2,5 miljard frank in een nieuwe machine, de PM 7. Het project kon voor 1,5 miljard frank met eigen cashflow worden gefinancierd. Operationeel sinds december ’96 zal deze machine in de opstartfase jaarlijks nog eens 130.000 ton papier produceren. De capaciteit is eenvoudig opvoerbaar tot 200.000 ton per jaar. Pierre Macharis : “Nu produceren we 310.000 ton per jaar met 240 man, zodat we onszelf een low-cost/high-quality-producent mogen noemen.” Geld verdienen op deze activiteit is nauwelijks mogelijk. “De papieractiviteit is een noodzakelijke tussenstap. Meer dan de helft van die 310.000 ton wordt op de markt gegooid. Zo profileert Oudegem Papier zich als onafhankelijke leverancier voor de golfkartonproducenten, met een sterke positie op de Franse, Engelse en Duits markt. De rest wordt geleverd aan de verpakkingsdivisies van VPK. Die vullen de eigen behoefte van 250.000 ton ook aan met rechtstreekse aankopen op de papiermarkt. De financiële stroomlijning loopt zo door tot de verpakkingsafdeling.”
Verpakkingen en dienst na verkoop
De laatste onontbeerlijke schakel om de winstmarges uit te diepen, is creatief inspelen op de wensen van de klant. Het is geen toeval dat de meeste profitcentra in deze activiteit te vinden zijn, legt Jean-Paul Macharis uit : “Belangrijk in deze fase is de klantgerichtheid en de daarbijhorende service. Dicht aanwezig zijn bij de klanten is primordiaal, niet alleen omwille van de transportkosten. Een 30-tal mensen in de afdeling Onderzoek & Ontwikkeling speelt nu vooral in op de behoefte naar lichtere verpakkingen. Zo creëer je op de koop toe synergieën tussen de verkoop, de kartonproductie en zelfs de papierproductie.”
Profitcentrum VPK Packaging had al productievestigingen voor golfkarton in Oudegem en Erembodegem. In centra als Alltube en De Pauw vult VPK het productgamma aan met hulzen, kokers, vakverdelingen of tussenleggers. Profitcentra als Ons Belang of Frano Packaging verzorgen de handel in verpakkingen.
VPK bouwde de jongste tijd vooral zijn aanwezigheid in de Benelux en Frankrijk verder uit. In het Nederlandse Raamdonksveer werd in ’93 een hypermoderne golfkartonfabriek uit de grond gestampt ( Uniwell bv). In maart van dit jaar volgde de participatie van 20 % in de Franse golfkartonproducent Ondulys. “De regio Rijsel/Parijs is goed voor 60 % van de aankoopbeslissingen in West-Europa voor kartonverpakkingen,” verduidelijkt Pierre Macharis.
De extra verpakkingsproductie (bijna een verdubbeling) stemt de verpakkingspoot volgens het credo van de integratiestrategie ook beter af op de papierproductiecapaciteit. De twee groepen zijn samen goed voor een omzet van 12 miljard frank en stellen 1700 mensen tewerk die een productiecapaciteit hebben van 350.000 ton papier en 250.000 ton kartonnen verpakkingen, verspreid over in totaal veertien productievestigingen.
Geen catastrofescenario
Desalniettemin blijft VPK Oudegem een ukje in vergelijking met bijvoorbeeld het Zweedse SCA of zelfs het Nederlandse KNP BT. VPK heeft echter vertouwen in zijn eigen kunnen. Pierre Macharis : “De markt groeit met enkele procenten per jaar. De komende jaren willen we ons Belgische marktaandeel verder opdrijven van 20 % tot 25 %.” Maar in de snel transformerende papier- en verpakkingsmarkt wordt het uitkijken om zelf niet ingepakt te worden.
De broers
moeten nog meer tendensen in de gaten houden : “Het wordt voor VPK pas echt gevaarlijk als er geen markt voor verpakkingen meer rest. Dat gebeurt als de bedrijven waaraan we toeleveren, delokaliseren. We denken daarbij aan het bruingoed of de textielsector. De hoge loonkosten vormen voor ons eerder een indirect probleem in die zin dat ze onze afzetmarkt aantasten. Versnelt die delokalisatie, dan blijven er twee strategieën over : ofwel volg je die bedrijven, maar dan blijft hier niets over ; ofwel mik je op die producten die hier altijd zullen blijven zoals voeding of bloembollen.”
VPK kiest voor de laatste optie. Vandaar ook de overname van Ons Belang, vandaar ook de productie van 25.000 ton massief karton bij VPK Packaging in Oudegem. Massief karton is bestand tegen vocht en bijgevolg geschikt om bijvoorbeeld voedingsproducten te verpakken. In een catastrofescenario geloven de Macharis niet : “Oud papier zal er altijd zijn, zelfs al komt het uit het buitenland. Dat kan altijd verwerkt worden tot een meerwaardig product.”
DAAN KILLEMAES
JOZEF SCHOONJANS, JEAN-PAUL MACHARIS & PIERRE MACHARIS VAN DE HOLDING VPK OUDEGEM EN MARC VOORTMAN & GUY HANSSENS VAN DE DIVISIE OUDEGEM PAPIEROudegem Papier is een van de schakels in de strategie van VPK Oudegem. Het geheel is meer dan de som van de onafhankelijke divisies.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier