“Ik heb bij Kredietbank lang gedacht: waarom hebben ze mij gevraagd?”

Jan Huyghebaert is zestig en blikt terug op twintig jaar politiek en twintig jaar bankieren. Voor quotes van tien woorden op het avondnieuws past hij. Huyghebaert houdt van lange gesprekken, verzoenende onderhandelingen, internationale ontmoetingen en de etiquette van de scoutsleider.

Ik ben een vredesengel, stond op mijn geboortekaartje in 1945. Die generatie is getekend en getraumatiseerd door de oorlog en haalde daar moed en dynamiek uit. De huidige generatie in België mist de training om iets in gang te zetten. Ik ga in Brussel om met briljante jongeren van de beste Belgische universiteiten of Harvard en Stanford. Die dromen van het oprichten van een eigen onderneming, maar geen enkele doet het,” betreurt Jan Huyghe- baert, voorzitter van KBC Groep, de jonge fusie van de holding Almanij en KBC.

Burggraaf Etienne Davignon en baron Jan Huyghebaert zijn beiden uit de politiek en in het bedrijfsleven gestapt in 1985. De business bracht de degelijkheid en de continuïteit die ontbreekt in de politiek. De Franstalige topman en zijn Vlaamse evenknie verdienen een knappe boterham, maar staan in een onderneming om hun talenten nuttig te investeren. Davignon is voorzitter van de Bilderberg Groep, Huy- ghebaert een gemotiveerd lid. Dat internationale genootschap verzamelt jaarlijks 150 mensen rond de uitdagingen van de wereld. “Angst. Ook Engelstaligen en Franstaligen hanteren vandaag dat zware Duitse en Nederlandse woord. Angst bekruipt de wereld. Natuurlijk ben ik ongerust zoals iedereen na het Franse en Nederlandse ‘neen’ tegen de Europese ontwerpgrondwet. Een catastrofescenario kan niet uitgesloten worden. Maar ik zie moeilijk een alternatief voor de euro en dus moet er ongetwijfeld enige budgettaire orthodoxie behouden blijven en convergentie nagestreefd worden. Tony Blair werpt zich op als een vernieuwer en zijn discours klinken soms goed. Maar wat is de Britse geloofwaardigheid in de Europese Unie? Ik denk dat er behoefte is aan een nieuw Instituut Jean Monnet, dat op hoog niveau, met financiële middelen en geloofwaardige Europese pleitbezorgers, prioriteiten bepaalt.”

Slaat de angst bijvoorbeeld toe bij de Europese banken? Na de overname van het Duitse HVB door het Italiaanse Unicredito is de weg voor de grensoverschrijdende megafusies vrij. Huyghebaert: “Er zullen na Unicredito-HBV zeker nieuwe fusies ontstaan. De grote vraag is of dat de enige denkpiste is voor een instelling zoals KBC. Wij denken van niet. En meer en meer beginnen investment bankers en analisten ons gelijk te geven. Alles hangt ervan af in welke markten je wil opereren. Voor sommigen is schaalgrootte absoluut noodzakelijk. Voor anderen kan het met onze kapitaalstructuur zonder problemen. Uiteraard volgen wij de bankenconsolidatie op de voet en praten we met de vele kandidaten die geregeld komen snuffelen.”

De mythe van de muzikale kunstjes

Huyghebaert merkte geen jaloezie of verzet bij zijn bancaire start in 1985. “Dat is een mythe en het is eigen aan een mythe dat de betrokkene daar zelf nooit iets van merkt. Trends schreef toen over een anti-Huyghebaert-front bij Kredietbank. Mijn onthaal was onvoorstelbaar warm. Uiteraard leerde ik ook iets over de mensen: je weet nooit wat ze echt over je zeggen of denken wanneer je een zekere maatschappelijke positie bereikt. Voor een deel doet dat ook niet ter zake en is het paranoïde om naar een mythe te peilen. Aan de mythes en de roddels heb ik geen kwetsuur overgehouden. Ik speel bijvoorbeeld piano als een kind, niet à la Willy Claes. Toch wordt verteld over mijn muzikale kunstjes. Ik verzamel Chinees porselein, maar met mate. Met twee stukken ben je voor de mythebouwers een collectioneur, dan staat je huis vol en het wordt al snel een kasteel. Soms voed je zelf de mythe speels of je doorprikt haar. Ik ben geen groot bankier en ze moeten dus niet stroperig tegen me zeggen: allez Jan, dat meen je niet, dat is niet zo. Dat is dus wél zo en na een tijd merken de mensen dat het de waarheid is en waarderen ze de eerlijkheid. Toen ik zei tegen vader Collin: ‘ik kan niet volgen met die ingewikkelde financiële producten’, liet hij horen: ‘ik evenmin, want toen ik begon in 1935 lanceerde de bank om de vijf jaar een nieuw product, nu elke week’.”

De leermeesters van Huyghebaert

Jan Huyghebaert had een dubbele boodschap in 1985: “Eén: ik kom naar Kredietbank omdat men mij gevraagd heeft en ik wil iets positiefs bereiken met de bank. Twee: ik houd mij niet bezig met het verleden en evenmin met vroegere afrekeningen. Dat was ook mijn houding in de haven van Antwerpen. Onder Leo Delwaide senior zaten er mensen in een ‘strafkamp’ en die heb ik nieuwe kansen gegeven.”

“Ik heb hard gewerkt bij boeiende ministers als Theo Lefèvre en Leo Tindemans. Zij leerden me veel,” memoreert Huyghebaert. “Dat was echter klein bier met de zeven jaren in de haven. Ik heb lang geworsteld met het schuldgevoelen dat ik de Antwerpenaren in de steek heb gelaten. En dat ik daar meer had kunnen doen, ondanks de betere verhoudingen die ik realiseerde tussen werkgevers en werknemers, de sterkere internationale uitstraling van Antwerpen en de gezonde havenbegroting. Ik heb ook bij Kredietbank lang rondgelopen met het idee: waarom hebben ze mij gevraagd, er zijn hier veel mensen die wat ik doe ook aankunnen. Ik denk een goede rol gespeeld te hebben tijdens de hele moeilijke periode van de KB Lux-zaak en bij de eerste en de tweede fusie. Ik ben niet de aartsvader van die fusies, maar zonder mij zouden ze er misschien niet gekomen zijn. Ik ben net terug van de jaarvergadering van de Bilderberg Groep en KBC staat in dat hoge internationale milieu vandaag op de kaart.”

Uitgescholden door dokwerkers

Leiderschap heeft Jan Huyghebaert niet thuis geleerd. “Vader had een eenmanszaak en was autoritair, moeder was verzoenend en zo ben ik ook. Scouting is een essentiële scharnier van mijn leven. Je gelooft het niet, op de Bilderberg-conferentie hebben we er met de zestigers en zeventigers spontaan over gepraat. Op je zestiende een nacht op je eentje onder de sterren slapen in het Zoniënwoud is niet zinloos, zo overwin je jezelf. Ik zat in een volksgroep in Merksem en mijn moeder vroeg aan de aalmoezenier: ‘moet dat nu echt’. Ja, want je treedt uit je beschermde milieu. Ik deed vakantiekampen, was achttien en de chef over kereltjes van twaalf, ouder mocht aanvankelijk niet want de veertienjarigen van de Seefhoek mepten hun leiders van het terrein. Stevig uitgescholden worden door dokwerkers, zoals gebeurde, blijft het hele leven bij. Je beseft: ik had me niet moeten aanstellen of niet tijdens een conflict met mijn auto de kaaien moeten oprijden.”

Ooit al met een Chinees aan tafel gezeten?

1980 was de periode van de zurigheid bij Kredietbank over kredietschandalen en foute contacten in Saudi-Arabië, de voetbalaffaire en problemen in New York. Huyghe- baert: “Als er accidenten gebeuren, is het vaak omdat de procedures fout zijn. Daar heb ik tot in den treure over gewaakt. Je zal horen over mij: Huyghebaert aarzelt en draait alles twintigmaal om. Investeren in nieuwe landen, in nieuwe producten doe je na een grondige analyse. Ik vind dat kras: mensen hollen nu naar India en China want het is de trend. Hebben ze ooit al eens langdurig met een Chinees aan tafel gezeten? Ik geloof niet in die modieuze golven. De affaires van de jaren tachtig zorgden voor verlamming, zo van: meneer, ik verstrek geen krediet meer want ik ben toch ooit de sigaar.”

De fusie met ABB en Cera was voor Kredietbank-Almanij een enorme verrijking. Jan Huyghebaert: “Toen ik arriveerde, zat Kredietbank in een netwerk van gelijkgezinde Europese banken, bijvoorbeeld het Nederlandse NMB en het Franse CCF. Met die middelgrote banken en onder gelijkgezinden is er gelukkig geen fusie aangegaan, want wij zouden te klein gebleven zijn om door te wegen in Europa.” Huyghebaert kende de sleutelfiguren van de Boerenbond en ABB. “Bij de koffie filosofeerden wij dikwijls: zullen wij elkaar wel vinden, op een toon van: het zal niet lukken. Het is gelukt. De eerste demarche is van de overzijde gekomen. Cera voelde dat de markt moeilijker zou worden en haar schaalgrootte ondermaats was. Kijk naar de avonturen van Anhyp en Ippa. Cera praatte met ABB en concludeerde: als wij deels onze zelfstandigheid verliezen om nadien te klein te blijven, laten we dan meteen een grotere stap zetten. Met een kleine club zijn we dan onmiddellijk gaan praten over een fusie, ondanks de traditionele KB-achterdocht voor de monoliet die de Boerenbond is.”

Het foute spoor van Rabobank

Marcel Cockaerts en Jan Huyghebaert voerden serieuze besprekingen met Rabobank en ontdekten meteen dat de Nederlanders de zaken veel te groots aanpakten. “Rabobank beging strategische vergissingen die de groep vandaag heeft rechtgezet. Als Kredietbank was samengegaan met Rabobank, zouden wij te vroeg en op een verkeerd spoor zijn begonnen. Ik hoorde wel tot aan de top van Kredietbank de vraag: is een samenwerking met Rabobank geen mooie intermediaire formule? Waarop ik antwoordde: je bent onafhankelijk of je bent het niet. Het bijeenhouden van de familiale aandeelhouders kan alleen – dat zeg ik tegen alle investment bankers die op mijn deur kloppen – als er een project is waar ze rechtstreeks bij betrokken zijn. In een Europese bank opgaan voor 10 à 15 % van de macht is een fout spoor. Dan zoekt onze aandeelhouder de beste prijs voor zijn aandeel en vlucht hij.”

Kredietbank werd gepercipieerd als een katholieke bank. “Religie heeft altijd een maatschappelijke impact. Ik leid mijn eigen leven en zoek zelf een baken. Ik verloochen mijn herkomst niet. Door de ontmoeting met mensen en culturen vertoef ik vandaag in een eerder agnostisch milieu.”

Geleuter over Karel Van Miert

De jeugddroom koesteren om door te breken in de nationale politiek en die dan rond je veertigste opgeven, is niet vanzelfsprekend. Met hem aan het bewind in Antwerpen had het Vlaams Belang minder kunnen scoren en waren de onfrisse affaires anders aangepakt. Jan Huyghebaert: “Ach, er zijn drie redenen voor mijn vertrek. Om partijredenen ging ik niet naar de Kamer, wat mijn jeugddroom was. Ik onderhandelde fout over de vorming van een Antwerpse coalitie. Als lid van het partijbureau bezocht ik die wekelijkse praatbarak, tegen de middag was ik altijd depressief. Er werd daar niks beslist, maar wel geleuterd over Karel Van Miert die ‘s zondags weer op de BRT was verschenen. Dan was er het communautaire uurtje, iets over ethische vraagstukken en de resterende minuten bleven over voor het staal, het transport, de energie, de landbouw en het buitenland. Over de waterverdragen werd mij geadviseerd: praat met de eerste minister. Je deed dat na een poos, die beloofde dan hemel en aarde en zou meteen het vliegtuig instappen en daarna gebeurde er niks. Niet onbelangrijk in die jaren was ook dat je je huwelijkspartner geen politieke carrière kon aandoen. Voor de politiek moet je ontzettend veel opofferen.”

Vandaag zijn veel politici bezig met hun ontsnappingsroute uit de politiek, weet Huyghebaert. “Paul De Keersmae- ker vatte tijdig een tweede loopbaan aan bij Tractebel en Interbrew, en ik adviseerde hem om niet te aarzelen. Eens je opgebrand bent in de politiek, is je handelswaarde binnen de kortste keren verdwenen. De gouden koets passeert in je leven maar één keer. Tot op de dag van vandaag heb ik nog last van mijn vertrek uit Antwerpen. Een stem in mijn binnenste treitert mij geregeld met het verwijt: je had dat nooit mogen doen.”

Corruptie in de politiek is een mythe

De politiek is hard en ondankbaar. “Wat is er in Duitsland ten goede gekeerd onder Gerhard Schröder? Niks. Is dat povere resultaat de moeite waard om je leven te verknallen? Alle politici zien lijkbleek. Er werd me ooit verweten: Jan wil het gebrek aan comfort in de politiek niet accepteren. Dat is gedeeltelijk waar. De patroons en vakbonden hebben mij in de haven dag en nacht laten werken en dan moest je tijdens het weekeinde nog congressen volgen en spreekbeurten geven. Ik heb met succes twee stakingen getrotseerd. Dat werd allemaal loodzwaar. Ik ambieer al lang geen enkel mandaat meer en kan bovendien dat tempo niet volgen. De marge van de bewindvoerders wordt hoe langer hoe smaller.”

Aan de corruptie in de politiek kleeft een mythe. Als de procedures in orde zijn, wordt veel schade vermeden, zegt Huyghebaert. “Niet iedereen wordt omgekocht en is koopbaar, zag ik twintig jaar in de politiek. De huidige affaires in Antwerpen zijn eerder een gevolg van laksisme dan corruptie en hadden reglementair opgelost kunnen worden. Ik heb nooit met vrienden gegeten op kosten van de stad. Van 1979 tot vandaag heb ik die situatie zien degraderen. Denk aan de dwaze cumulatieregeling. Alle grote ambtenaren waarmee ik werkte, waren buitengewoon hoogleraar. De Amerikanen van de Bilderberg Groep hebben van alles gedaan: die zijn op het terrein, deden veldwerk in Afghanistan, werkten voor politici of in het bedrijfsleven. De Belgen worden geleid door mensen die nooit buiten zijn geweest. In een lezing zei ik tegen de professoren politologie van de KU Leuven: word lid van een politieke partij en leer de mechanismen kennen van binnenuit. Ik kreeg les van vader Eyskens over de devaluatie van 1951. Je zag dat groeien in twee cursusuren. Prachtig toch.”

Memoires of geen memoires?

Volgen er memoires van Jan Huyghebaert? “Als ik een boekhandel binnenstap, maak ik mij de bedenking: alles is gezegd, wat zou ik eraan toevoegen? Ik heb de val van de Muur en het IJzeren Gordijn zeer bewust ervaren. Ik kende uit de eerste hand de gruwel en de wanhoop van Centraal-Europa. Voor de haven reisde ik achter de Muur, afschuwelijk. Alle vrouwen wilden koste wat het wil mee naar het Westen. Mijn chauffeur zat in Rostock op een bank en voelde zich als een biechtvader, de voorbijgangers klaagden bij hem hun nood, hij was er ziek van. Ik heb veel memoires gelezen, maar die ontgoochelen vaak. Charles de Gaulle is prachtig en ook literair sterk, Bill Clinton is moeilijk verteerbaar. Talleyrand is adembenemend, maar niet helemaal eerlijk. Ik zal er nog eens over nadenken.”

Frans Crols

“Stevig uitgescholden worden door dokwerkers, blijft je hele leven bij.”

“De Belgen worden geleid door mensen die nooit buiten zijn geweest.”

“Ik speel piano als een kind, niet à la Willy Claes. Toch wordt verteld over mijn muzikale kunstjes.”