Hypothecaire leningen worden een fiscaal kluwen

De zesde staatshervorming is een schoolvoorbeeld van een Belgisch compromis. Ze regionaliseert de personenbelasting, die tegelijk ook federaal blijft.

Die belasting wordt een stuurloos schip, dat dobbert tussen twee oevers en niet goed weet waar het moet aanmeren. Door dat ambigue karakter krijgen we een vervuilde personenbelasting, die complexer is dan ooit. Die dualiteit komt het meest tot uiting in de totale versnippering van de fiscale voordelen voor een hypothecaire lening, die toch de belangrijkste fiscale aftrekpost in een mensenleven is.

Gewesten worden exclusief fiscaal bevoegd voor de ‘eigen woning’, die de belastingplichtige zelf betrekt. De niet-eigen woning blijft een federale bevoegdheid, want een tweede of derde woning wordt beschouwd als pensioenvorming. Die opdeling leidt tot een fiscaal lappendeken. De vijf fiscale voordelen voor hypothecaire leningen die we vandaag kennen, worden omgezet in maar liefst veertien nieuwe belastingverminderingen: vijf federale en negen gewestelijke. Die omzetting gebeurt ook voor de lopende kredieten. Als de gewesten hun bevoegdheid ook invullen, krijgen we mogelijk 32 fiscale stelsels.

Nemen we de woonbonus. Die wordt omgezet in drie nieuwe belastingverminderingen: twee verminderingen per gewest voor de eigen woning, met een verschillend fiscaal voordeel naargelang de lening is afgesloten vóór of sinds 2015; en een nieuwe federale vermindering voor de niet-eigen woning, als de belastingplichtige in een andere woning woont. Op die manier blijft het fiscale voordeel ook voor lopende leningen federaal behouden als de woning – bijvoorbeeld na een verhuizing – niet langer de eigen woning is. Volgt u nog?

Het gevolg is wel dat de belastingaangifte de volgende jaren uit zijn voegen barst. Alle aangiftecodes voor leningen – ik tel er meer dan vijftig – moeten worden ontdubbeld in een federaal en een gewestelijk deel. De meeste belastingplichtigen moeten de uitgaven voor hun lening vermelden in de nieuwe gewestelijke rubrieken, terwijl de vertrouwde federale codes behouden blijven. Dat is verwarrend, maar dat overleven we nog wel. Problematischer is het als een belastingplichtige beslist zijn woning te verlaten en een eigen woning niet-eigen wordt, of omgekeerd.

Nu is de woonfiscaliteit nog relatief eenvoudig. Het statuut van een hypothecair krediet wordt in principe voor de hele duur van de lening bepaald in het leningsjaar. Die zekerheid valt weg na de staatshervorming. Voortaan geldt de gewestelijke belastingvermindering voor bedragen die zijn betaald in de maanden voor de verhuizing, terwijl de federale vermindering geldt voor de stortingen daarna. Voor het jaar van de verhuizing moet de belastingplichtige zijn uitgaven op de aangifte splitsen over federale en gewestelijke rubrieken. Gedaan dus met fiscale attesten die slechts één jaarbedrag aan intresten en kapitaalaflossingen vermelden. Het gewestelijke of federale karakter van de lening wordt van dag tot dag beoordeeld, waarbij banken eventueel moeten attesteren wat van dag tot dag is betaald.
Een lening voor een eigen woning in Gent zal na een verhuizing de switch maken van een Vlaamse naar een federale belastingvermindering, en mogelijk zelfs naar een Waalse vermindering, bij de verhuizing naar een huurwoning in Wallonië. Gewesten worden dus ook bevoegd voor woningen in een ander gewest. Het volstaat dus niet dat u voor uw woning in Gent enkel op de hoogte bent van de Vlaamse belastingregels. Uw lening voldoet het beste ook aan de federale regelgeving en aan de fiscale voorwaarden in de andere gewesten, want vroeg of laat trekt ze misschien het Brusselse, Waalse of nationale fiscale kleedje aan.

Er sluipt nog een andere adder onder het gras. Als de regering haar plannen doorzet, geniet u enkel bij een verhuizing vóór 2016 de hoogste federale belastingvermindering voor uw niet-eigen woning. Verhuist u daarna en wordt uw woning pas vanaf 2016 niet-eigen, dan valt uw lopende lening terug op een veel lager federaal voordeel. Of hoe de staatshervorming de mobiliteit van belastingplichtigen op de vastgoedmarkt kan fnuiken vanaf 2016.

Zo bekeken klinkt de politieke roep om een fiscale vereenvoudiging vandaag wel erg hol en gratuit.

Volg Jef Wellens op Twitter