Hou Telenet en Studio 100 apart

Baanbrekende innovaties zorgen volgens Joseph Schumpeter voor economische groei. Dat is de theorie. Tim Wu toont in The Master Switch hoe fundamentele innovaties in de informatiemedia in de praktijk worden vertraagd, ingekapseld en ten slotte verteerd door de oude krokodillen in wat hij de ‘Cyclus’ noemt, een slingerbeweging van ondernemende vrijheid naar strakke, verticaal geïntegreerde controle. Hij on-derbouwt zijn stelling met voorbeelden uit de telecommunicatie, radio, film en televisie en doet nadenken over de relatieve waarde van octrooien als stimulans voor innova-tie.

De vroege radio was een speeltuin voor lokale ondernemers. Tot de VS onder druk van de marine zowat 2000 octrooien van vijf Amerikaanse industriegiganten samenbrachten in de Radio Company of America. RCA sloot daarna een geheime deal met AT&T voor de oprichting van de National Broadcasting Company, NBC. Via de langeafstandsverbindingen van het telecommonopolie bouwde RCA/NBC een netwerk van commer-ciële radiostations met nationale programmering. Vervolgens vond de Federal Radio Commission dat er in de ether “geen plaats was voor elke gedachteschool” en liet honderden concurrerende, lokale radiostations sluiten. Amerika had zijn NBC/CBS-duopolie.

Niet enkel de vrijemeningsuiting was het slachtoffer. De uitvinder van de FM-technologie in 1934, een RCA-ingenieur, pleegde in 1954 zelfmoord. RCA had de invoering van FM op de lange baan geschoven om zijn AM-belangen te verdedigen. Het betwistte de octrooien van zijn eigen researchdirecteur. Ongeveer tegelijk dwarsboomde RCA-topman David Sarnoff een ander nieuw medium, elektronische televisie, zoals de uitvinder ervan in 1928 ondervond. Tot RCA zelf het medium kon controleren, in 1939.

Zal hetzelfde gebeuren met Google en het internet? Wu vindt de kans reëel. Volgens hem is de geschiedenis van de informatiemedia als een strijd tussen twee grote paradigma’s: open en gesloten, specialisatie tegen verticale integratie.

Apple is gesloten. Exclusieve deals met netwerkoperatoren en Hollywood-studio’s maken een gladde ervaring mogelijk voor de consument. In ruil onderwerpt die zich aan Apples oordeel over wat wel en niet in iTunes mag. Google is open. Het maakt geen eigen content en heeft slechts beperkte netwerkinfrastructuur. Zijn kracht rust op specialisatie – op de zoekmotor, die niet wordt gestuurd door economisch belang (anders zou Wikipedia minder hoog opduiken in de resultaten). Google is een schakelaar, een switch, vandaag misschien zelfs de masterswitch.

Het is een kwetsbaar model, legt Wu uit. Het volstaat dat netwerkeigenaren het verkeer naar Google vertragen, websites aan de zoekrobot van Google de toegang ontzeggen (wat ze kunnen) of dat gebruikers zich wenden tot concurrent Bing van Microsoft (een muisklik ver), om Google te kelderen.

Tim Wu vindt het open internetmodel op termijn superieur aan het gesloten model, omdat het ondernemerschap en diversiteit stimuleert. Hij pleit voor een wettelijke scheiding tussen contentfabrikanten, distributeurs en bouwers van apparatuur. Dat moet verhinderen dat er een nieuw informatiemonopolie ontstaat.

Tim Wu. The Master Switch: the rise and fall of information empires. Borzoi Books, 2010, 372 blz., 30 euro

BRUNO LEIJNSE