Honderd Amerikaanse senatoren beslissen over het lot van TikTok: kan TikTok ook bij ons verdwijnen?

Het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden heeft een wet aangenomen die kan leiden tot een verbod op de populaire videoapp TikTok. “Dat is niet alleen een waarschuwing voor China, maar ook voor Europa: aan bedrijven die te kritisch zijn, kunnen wij een einde maken”, waarschuwt expert Olivier Braet.

In de Verenigde Staten zijn de gemoederen al enkele weken verhit door een mogelijke ban op TikTok. In een spoedprocedure werd een wet aangenomen met de lijvige naam Protecting Americans from Foreign Adversary Controlled Applications Act. De president van de Verenigde Staten kan daarmee de toegang tot apps blokkeren als die afkomstig zijn van een vijandige natie.

Lees verder onder de video

Dat klinkt nog eerder algemeen, maar het mag duidelijk zijn dat de wet bedoeld is om tegen TikTok te worden gebruikt, de app van het Chinese moederbedrijf ByteDance. TikTok wordt in de wettekst expliciet genoemd als een app die “de nationale veiligheid en privacy van miljoenen Amerikanen bedreigt”.

Wat als TikTok verboden wordt?

Als de wet definitief is aangenomen, krijgt ByteDance 270 dagen de tijd – inclusief maxiaal 90 dagen uitstel – om een Amerikaanse overnemer te vinden, die de Amerikaanse activiteiten van TikTok onder zijn vleugels neemt. Als het bedrijf die deadline mist, zal de app verdwijnen van appwinkels en websites.

“Dat kan enorme gevolgen hebben voor TikTok”, benadrukt Olivier Braet, digital-governance-expert bij Guberna. “De app blijft initieel misschien nog wel werken op smartphones, maar ze zal geen updates meer kunnen ontvangen en gebruikers kunnen ze ook niet meer installeren, bijvoorbeeld wanneer ze van smartphone veranderen. Natuurlijk zijn er nog wel achterpoortjes, zoals VPN, waarmee het wél mogelijk blijft, maar die zijn te technisch voor het leeuwendeel van de gebruikers.” Toch wordt het voor de gebruikers niet verboden om de app op hun smartphone te gebruiken na een ban.

De laatste keuze: een verkoop

Onlangs schreven we nog dat TikTok grootse plannen heeft voor de Amerikaanse markt. Met zijn nieuwe e-commerceactiviteiten wilde het 17,5 miljard dollar omzet draaien in 2024. ByteDance dreigt dan ook met juridische stappen in het geval van een verbod. Pas als die wegen doodlopen, overweegt het zijn Amerikaanse tak te verkopen, weten bronnen van het persagentschap Bloomberg. Want helemaal afwezig zijn in de Verenigde Staten, is in elk geval nadelig.

‘Met het versturen van een pushmelding wekte het Chinese bedrijf nog meer de indruk dat het invloed uitoefent op de Amerikanen. Dat kan voor TikTok nog als een boemerang in het gezicht terugkomen’

Olivier Braet, digital-governance-expert Guberna

“ByteDance krijgt van de Verenigde Staten veel te weinig tijd om een degelijke overnamekandidaat te vinden”, merkt Braet op. “Amerikaanse bedrijven die zo gemakkelijk de nodige 50 miljard dollar op tafel kunnen en willen leggen, zijn meestal ook al concurrenten. Meta zou bijvoorbeeld in geen geval geschikt zijn omdat het met Instagram Reels beconcurreert. Dat zou het bedrijf veel te machtig maken. Beter is het als TikTok meerdere aandeelhouders zou krijgen, maar dat kost tijd. Tijd die ByteDance niet krijgt.”

Controversiële wet

Maar vooraleer de juridische strijd en de overnamestress echt kunnen losbreken, moeten eerst honderd Amerikaanse senatoren stemmen over de invoering van de wet. Het is nog zeer de vraag of zij die wet enthousiast zullen onthalen, weet Axios. De wet heeft namelijk een controversiële zijde. Critici beweren dat de Verenigde Staten het first amendment van de Amerikaanse grondwet de rug toekeren, namelijk het recht op communicatiemiddelen en vrijheid van meningsuiting. TikTok is namelijk een vaste waarde en een spreekbuis voor miljoenen Amerikanen.

Anderzijds is de wet spek voor de bek van machtige Amerikaanse internetgiganten als Meta en YouTube, ook al zijn zij ook niet vrij van zonden. Regelmatig komen de platformen in opspraak door de verspreiding van haatdragende content en desinformatie. En de kers op de taart is dat president Biden, de man die TikTok uiteindelijk zou moeten verbieden, op 11 februari zelf een account heeft opgericht op de Chinese app. Nood breekt (bijna letterlijk) wet tijdens een verkiezingsstrijd.

‘Contraproductief’

De app gooit ook zijn grote gebruikersbestand in de strijd. Amerikaanse gebruikers kregen van TikTok een pushmelding met de oproep hun lokale gouverneur aan te spreken om tegen het verbod te stemmen.

‘De Verenigde Staten kunnen elk buitenlands bedrijf als een bedreiging van de nationale veiligheid zien en het vervolgens dwingen tot verkoop. Dat kan in theorie even goed een Europees bedrijf overkomen’

Olivier Braet, digital-governance-expert Guberna

“Zulke oproepen hebben we al eerder gezien bij bedrijven als Google en Meta toen het ging om de wet die een einde maakte aan de netneutraliteit. TikTok slaagt er wel in wat influencers op te trommelen, maar het effect is niet bijzonder groot”, weet Olivier Braet. “Die politici breken geen lans voor de app, omdat het niet om een Amerikaans bedrijf en Amerikaanse banen gaat. Sterker nog: dit kan contraproductief werken, omdat het Chinese bedrijf zo nog meer de indruk wekt dat het invloed uitoefent op de Amerikanen. Dit kan voor TikTok als een boemerang in het gezicht terugkomen.”

‘Ontzettend, ontzettend dom’

Braet vindt wel dat deze Amerikaanse wet een kwestie van twee maten en twee gewichten lijkt. “Wat de zaak er niet fraaier op maakt, is dat de Verenigde Staten ByteDance al eerder hebben verplicht gegevens van Amerikanen alleen te verwerken op Amerikaanse servers. ByteDance heeft daarmee ingestemd, om dan te horen dat ook dat niet voldoende is. De vrees blijft dat gegevens doorstromen naar China. Toch zijn daar geen bewijzen voor en dat maakt het ook juridisch gammel als TikTok naar de rechter trekt”.

“De argumenten zijn dus eerder politiek van aard. Daarom krijgen de Verenigde Staten volop kritiek, zowel vanuit de academische als de bedrijfswereld”, gaat Braet verder. “De wetgeving voelt voor velen te verregaand. De Verenigde Staten kunnen zo namelijk ieder buitenlands bedrijf als een bedreiging van de nationale veiligheid zien en het vervolgens dwingen tot een verkoop. Dat kan in theorie evengoed een Europees bedrijf overkomen. Dat is dus niet alleen een waarschuwing voor China, maar ook voor Europa: aan bedrijven die te kritisch zijn, kunnen wij een einde maken, lijkt de boodschap te zijn.”

Volgens Braet is een opvallende tegenstander van de wet Meredit Whittaker. Zij is CEO van Signal, de berichtenapp die bekendstaat om zijn grote focus op beveiliging en privacy. Whittaker noemt de Amerikaanse wet “zowel eng als ontzettend, ontzettend dom”. Verder merkt ze ook de twee maten en twee gewichten op. “Als dit om privacy en beveiliging zou gaan, zouden ze ook naar onder andere Facebook en Instagram kijken. Maar daar gaat dit niet om.”

Kan dit verbod ook naar Europa komen?

Wie eerder de zaak rond het Chinese technologiebedrijf Huawei heeft gevolgd, zou kunnen denken dat deze zaak van de Verenigde Staten zal overwaaien naar Europa. Nadat Huawei uit de Amerikaanse telecominfrastructuur werd geweerd, hebben verschillende Europese landen, waaronder België, dat voorbeeld gevolgd.

“De Europese Unie heeft niet de gewoonte om een fors staatsingrijpen te ondernemen. Daardoor kan Europa misschien, ironisch genoeg, vandaag nog eerder worden beschouwd als een voorvechter van de vrije markt. Daarnaast werkt de softwarewereld ook geheel anders in vergelijking met de sector van telecominfrastructuur, maar dat is een heel technisch gegeven.”

Lees ook: