HOE SOLIDE IS DE KAPITALISTISCHE REVOLUTIE?

Zijn het de nakende Olympische Spelen van 2008 in Peking of protectionistische reflexen die kritische geluiden opwekken ten aanzien van het Chinese groeiwonder? Believers en non-believers staan lijnrecht tegenover elkaar: Chris Morel die Shanghai Bell (een van de meest succesvolle bedrijven in China) oprichtte, tegenover de Franse publicist Guy Sorman die waarschuwt voor irrational exuberance (zie blz. 64).

Argumenten kunnen zelden op tegen irrationeel enthousiasme, maar Morel verwijst naar ‘de cijfers’. Vraag is echter hoe betrouwbaar statistieken over China zijn. Wanneer een gereputeerd accountancybureau als Ernst & Young met ‘slechte’ cijfers aandraaft, gaan die op bevel van Peking meteen de prullenmand in. Toegegeven, ook gevestigde accountancyfirma’s kunnen zich vergissen (zoals bij Enron).

Analisten van UBS evalueren de groeiprestaties van China sinds 1979 lager dan wat Japan, Zuid-Korea en Taiwan presteerden, met heel wat minder buitenlandse investeringen. “De motor van de Chinese economie is de Amerikaanse middenklasse, niet de Chinese,” aldus Sorman. De helft van de honderd rijkste Chinezen op de lijst van het Amerikaanse tijdschrift Forbes zijn vastgoedontwikkelaars en vriendjes van de Chinese Communistische Partij (CCP). Sjanghai en Peking zijn glitterende megasteden, maar in zijn geheel prijkt China onderaan de index voor creatieve economieën van de Michigan University, tussen Roemenië en Oekraïne.

China is immens, is het alleen een kwestie van tijd? Je turnt een staatseconomie niet in een handomdraai om tot vrije markt. In The McKinsey Quarterly wijst economieprofessor Wu Junglian van The Chinese Academy of Social Sciences op de weg die nog af te leggen is: stoppen met de voorkeursbehandeling die de overheid geeft aan bepaalde sectoren en bedrijven, een scheiding trekken tussen de CCP en de overheidsdiensten, de kloof tussen arm en rijk dichten, het invoeren van een rechtsstaat en een constitutionele democratie.

Wishful thinking, repliceren Sorman en een groeiend aantal dissidenten. Dat zou voor de CCP zelfmoord betekenen. De partij heeft één doel en dat is machtsbehoud. Sorman vindt China een totalitaire staat, en totalitaire staten evolueren niet – autoritaire staten wél (Taiwan, Zuid-Korea…). Believer Henk Schulte Nordholt vindt China dan weer “niet totalitair, maar autoritair.” Toch ziet hij China niet evolueren naar een rechtsstaat. Morel heeft het over een “specifieke Chinese democratie” en stelt dat China “wel degelijk een rechtsstaat wordt”. Voor sinoloog Jeanne Boden is het dan weer minder een kwestie van “het totalitaire bewind van de CCP” dan wel van “structuren in de Chinese maatschappij die veel dieper geworteld zijn.” Voor elk wat wils dus.

Wat kunnen we besluiten uit zoveel tegenstellingen?

Dat westerse zakenlui alleen voeling hebben met wat de CCP zelf ‘het nuttige China’ noemt: megasteden en de kustgebieden. Daarbuiten gromt ongenoegen. Leg als kmo liefst niet al uw eieren in die ene Chinese mand. De enkelingen die waarschuwden voor een instorting van de Sovjet-Unie werden ook sceptisch bekeken. Die implosie kwam voor sovjetanalisten als een complete verrassing.

Erik Bruyland