Hoe meer de rente stijgt, hoe meer ze zal moeten dalen

De auteur is hoofdeconoom bij vermogensbeheerder Petercam.

Reacties: visienoels@trends.be

Alan Greenspan heeft iets gemeen met de Griekse wiskundige en natuurkundige Archimedes. Het is algemeen bekend dat de maestro van de Amerikaanse centrale bank (Federal Reserve, kortweg Fed) graag een uur per dag doorbrengt in een heet bad. Minder geweten is of hij, bij het overpeinzen van de vele onopgeloste onevenwichten in de Amerikaanse economie, dan ook geregeld ‘eureka’ uitschreeuwt. In ieder geval is de badkuip de geschikte plaats om na te denken over zeepbellen.

Bubbels worden veroorzaakt door massale bewegingen van beleggers, dikwijls aangemoedigd door goedkoop geld of gemakkelijk krediet (dat een hefboom creëert). En dat is een tweede overeenkomst tussen de oude Archimedes – die op zijn 75ste werd vermoord door de Romeinen – en de nu 78-jarige Greenspan: zij begrijpen beiden het hefboomeffect. Archimedes zij ooit: “Geef mij een steunpunt, en ik zal de wereld opheffen”. Greenspan heeft voor dat steunpunt gezorgd, want de rentehefboom heeft de wereldeconomie inderdaad opgetild. Voor die verwezenlijking zal Greenspan misschien niet – zoals Archimedes – in de analen van de wiskunde terechtkomen, maar hij zal toch wel een prominente plaats innemen in de geschiedenis van de grootste financiële overdrijvingen.

Was het nu tachtig of negentig? De eerste rentestijging van vorige week deed me denken aan een liedje uit de jaren tachtig. Het bezong de ‘first cut’ (een steek, maar ook een rentedaling), maar met wat verbeelding kunt u er ook de ‘first hike’ (een rentestijging) in zien.

De eerste stap doet geen pijn, maar de volgende stappen doen dat des te meer. Hoe zal de twaalfde renteverhoging voelen, denk ik dan. Want dat verwachten de markten nu eenmaal van de Amerikaanse centrale bank. Dat blijkt duidelijk uit de evolutie van de rentemarkten – en meer bepaald van de ‘forward contracten’, waarmee beleggers hun toekomstige rente nu al vastleggen. De obligatiemarkten gaan vandaag uit van een korte rente van 4,25 % in de VS eind 2005 (zie grafiek). Als de Fed het huidige tempo aanhoudt, zal ze dus op elk van de twaalf volgende vergaderingen tot eind volgend jaar de rente met een kwartje moeten verhogen om dat niveau te behalen.

Maar ook in euroland wordt een stevige rentestijging van de Europese Centrale Bank (ECB) verwacht: tot meer dan 3 % eind 2005, bijna 4 % in 2006! Merkwaardig, want tot voor enkele maanden werd nog immense druk uitgeoefend op ECB-baas Jean-Claude Trichet om de rentetarieven te laten dalen. Misschien herinnert u zich nog de open brief aan Trichet in deze rubriek om dat niet te doen.

In 1994 bracht de eerste rentestijging een stormloop op gang bij de obligatiebeleggers. Obligaties hadden hun slechtste jaar ooit en verloren ook in Europa dikwijls meer dan 10 %. Voor een belegging die defensief is en geacht wordt het kapitaal te beschermen, deed dit dubbel pijn. Velen vrezen vandaag eenzelfde pijnlijke obligatiekrach. Deze keer komt de rentestijging evenwel totaal niet onverwacht, integendeel. De obligietamarkten verwachten dat de rente nog tot 2006 zal blijven stijgen.

Alleen is het lang niet zeker dat de centrale banken dit plan ook zullen kunnen uitvoeren. De wereldeconomie zit over haar top. De groei blijft in de VS en China nog wel op een hoog niveau, maar begint te vertragen. De groeicijfers van de Amerikaanse economie doken vorig kwartaal onder de 4 %, terwijl er gemiddeld bijna 5 % voor het hele jaar wordt verwacht. De groei moet dus versnellen om aan die verwachtingen te voldoen, terwijl de belasting- en rentestimuli zijn uitgewerkt. De jobgroei oogt kwantitatief sterk, maar kwalitatief is hij recht evenredig zwak. De toename van de nieuwe orders verleden week bleek verrassend pover en wijst op een vertraging van de investeringsgroei. Dat alles zorgt ervoor dat de inflatoire krachten (vooral grondstoffen) aan het luwen zijn, terwijl de deflatoire krachten (onder meer de mondiale overcapaciteit) weer opflakkeren.

Goed nieuws voor obligatiebeleggers. Hoe sterker de Fed de rente verhoogt, hoe meer de Amerikaanse economie zal afkoelen en hoe meer de centrale bank de rente achteraf zal moeten laten dalen. Als de centrale banken effectief doen wat de rentemarkten nu verwachten, dan wordt 2005 een bijzonder moeilijk jaar voor de wereldeconomie. De realiteit zal gelukkig heel wat milder zijn.

Daarbij komt dat verzekeraars, pensioenfondsen en de groeiende groep ouderen een jaarlijks rendement nodig hebben en de huidige renteniveaus hen beginnen aan te trekken. De korte rente kan inderdaad nog stijgen, zij het minder dan verwacht, maar de stijging van de lange rente lijkt me grotendeels achter de rug.

The first hike won’t hurt at all.

The second only makes you wonder.

The third will have you on your knees.

You start bleeding I start screaming.

Uit ‘Duel-eye to eye’ van Propaganda.

Geert Noels