Minister van Staat Mark Eyskens pleit ervoor om de sociale zekerheid weer af te stemmen op de bestrijding van de armoede. Dat betekent inleveren voor de hogere inkomens.
Prinsjesdag was vorige week bijltjesdag in Nederland. De centrumrechtse regering- Balkenende II zet het mes in de overheidsuitgaven om de welvaartsstaat klaar te stomen voor de vergrijzing. Ook in Duitsland beheerst de sociale agenda het politieke toneel. Kanselier Gerhard Schröder houdt, ondanks de ene nederlaag na de andere in deelstaatverkiezingen, vast aan zijn Agenda 2010. Vanaf 1 januari 2005 snijdt hij onder meer in de werkloosheidsuitkeringen.
En in België? Niks aan de hand, zo lijkt wel. DHL en Brussel-Halle-Vilvoorde beheersen de dagjespolitiek. Maar intussen is er geen IMF, Oeso, studiecommissie of denktank die niet waarschuwt dat ook de Belgische welvaartsstaat slecht voorbereid is op de vergrijzingsgolf. “Tussen vier muren erkennen de politici dat de toestand zeer ernstig is. Maar in het openbaar stuiven ze uit elkaar als een troep wilde hinden en wil het officiële verhaal dat er weinig aan de hand is,” zegt minister van Staat Mark Eyskens ( CD&V). De professor emeritus maakte ook zijn analyse van de houdbaarheid van de welvaartsstaat, en titelde ze De onmogelijkheid van het noodzakelijke. De VKW Denktank publiceert ze als een monografie, die u ook kunt vinden op www.trends.be.
TRENDS. Meneer Eyskens, hoe slecht staan we ervoor?
MARK EYSKENS (MINISTER VAN STAAT). “De vergrijzing kost de overheidsfinanciën jaarlijks niet 3,4 % van het bruto binnenlands product tegen 2030, maar het dubbele. De omvang van de actieve bevolking stort straks in elkaar. Het beleid van zero-immigratie leidt tot clandestiene immigratie, terwijl we de kaart van de selectieve immigratie moeten trekken. We riskeren een versnelde delokalisatiestroom. Bedrijven waarvan de loonkosten meer dan 20 % van de totale kosten uitmaken, zijn zeer kwetsbaar.”
Wat moet er gebeuren om de welvaartsstaat betaalbaar te houden?
EYSKENS. “We moeten de sociale zekerheid terugbrengen tot een systeem van solidariteit en herverdeling in plaats van de verplichte collectieve verzekering die het geworden is. Ik praat niet over een gedeeltelijke privatisering van de sociale zekerheid, maar denk wel aan het progressief opschorten van de terugbetaling in de gezondheidszorg in functie van het inkomen. De beter bemiddelden kunnen zich wenden tot de privé-verzekeringsmarkt, en vallen dan niet meer ten laste van het collectieve stelsel. Dat moet de sociale zekerheid toelaten om zich in de eerste plaats te richten op de sociale noodgevallen en de bestaansonzekerheid. De hogere inkomens moeten natuurlijk solidair blijven, wat kan door de sociale zekerheid meer met algemene middelen te financieren. Deze noodzakelijke hervorming zal dus in het vlees snijden van de hogere inkomens, maar is politiek verkoopbaar als ze in de juiste context wordt geplaatst: de strijd tegen armoede. Die moet de basis voor de nieuwe solidariteit worden. Er moet een index van de armoede gepubliceerd worden en in functie daarvan moet bijvoorbeeld het bestaansminimum aangepast worden.”
Door de transfers van noord naar zuid is dat een communautair geladen hervorming.
EYSKENS. “Geldstromen op basis van objectieve armoedecijfers zijn de makkelijkst aanvaardbare vorm van solidariteit. De Vlaamse armoede is half zo hoog als de Waalse. We kunnen de sociale zekerheid niet splitsen, want dan storten we Wallonië in de sociale vernietiging en dan verdubbelt de armoede in Wallonië van 8 naar 16 %. De miljardenstroom van noord naar zuid is er niet omdat de Walen meer overheidsgeld uitgeven, maar omdat ze minder verdienen en dus minder de sociale zekerheid financieren. We moeten solidair blijven tot de Waalse economie overeindkrabbelt.”
Maar geen nood, want met het huidige federale model raken we toch nergens?
EYSKENS. “Artikel 1 van de grondwet zegt dat België een federale staat is, maar dat is een leugentje om bestwil. In een echte federale staat, zoals de Duitse, kan het federale niveau de verzuchtingen van de deelstaten naast zich neerleggen en dwingende besluiten opleggen in het algemeen belang. Is er geen hiërarchie tussen de niveaus mogelijk, dan is de tweede beste oplossing een coöperatief federalisme, gekenmerkt door symmetrisch samengestelde regeringen en verkiezingen die samenvallen. Als we er niet uitraken, dreigt een verdere politieke destabilisering en opkomst van het rechts populisme. België is dan voer voor politieke archeologen, want overal elders in Europa gaat extreem rechts achteruit.”
Hebben de oudjes, dankzij hun toenemende electorale gewicht, het straks voor het zeggen?
EYSKENS. “Bij de zestigplussers heerst een gevoel van ontmoediging. Ze begrijpen er niks meer van. De media hypen jonge ministers met mooie benen. Een meerderheidsgroep wordt geminoriseerd. Ze zullen reageren als ze zich in de steek gelaten voelen.”
Daan Killemaes
“Als de beter bemiddelden zich wenden tot de privé-verzekeringsmarkt, vallen ze niet meer ten laste van het collectieve stelsel.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier