‘het zwakke pond biedt geen uitweg’

Terwijl Europa 60 jaar huwelijk viert, vraagt voor het eerst een land de scheiding aan. De Britse econoom Simon Ward waarschuwt zijn landgenoten dat ze nu snel de rekening krijgen. “Het zwakke pond is geen goede zaak en geen oplossing voor een harde brexit.”

Het is toeval, maar als symbool kan het wel tellen: net op het moment dat de Europese Unie haar 60ste verjaardag viert, wil de Britse premier Theresa May het beruchte Artikel 50 inroepen, het startschot voor de onderhandelingen over de kosten voor de boedelscheiding en een nieuw samenlevingscontract. Driekwart jaar na het verrassende referendum overheerst één vaststelling: de beslissing om de Europese Unie te verlaten, heeft politieke schokgolven veroorzaakt, maar verloopt economisch ogenschijnlijk rimpelloos. Volgens de brexiteers het beste bewijs dat het Verenigd Koninkrijk de EU niet nodig heeft.

“In de bedrijfsinvesteringen was wel degelijk een duidelijk brexit-effect te zien, maar de consument hield de groei tot nu overeind”, nuanceert Simon Ward de jubelstemming in het Leave-kamp. De hoofdeconoom van de Britse vermogensbeheerder Henderson voorspelt de ontwikkelingen in de economie op basis van de evolutie van de geldhoeveelheid (zie grafiek). Die methode leverde hem in 2013 de titel van Analist of the year op in de Londense City. In zijn kantoor met uitzicht over het financiële hart van Europa legt de econoom uit waarom de Britten vanaf de zomer de rekening voor hun beslissing alsnog gepresenteerd zullen krijgen.

De Britse economie groeide vorig jaar met 2 procent, met dank aan de consumptie. Waarom trekt de man in de Britse straten zich zo weinig aan van de brexit?

SIMON WARD. “52 procent van de kiezers stemde voor de brexit. Die mensen waren dus gelukkig met de uitkomst van het referendum. Waarom zouden ze dan minder uitgeven? Fundamenteler is dat de koopkracht vorig jaar vrij sterk toenam. De lonen stegen met 2,5 procent, terwijl er geen inflatie was. Maar ik verwacht dat de inflatie zal versnellen naar 3 procent. Dat betekent dat de reële inkomens pas nu onder druk komen te staan. Maar zo vooruitziend is de Brit natuurlijk niet. Consumenten passen hun gedrag pas aan als het echt pijn begint te doen.”

Veel economen voorspelden een zware recessie en een diepe crisis. Waarom waren die voorspellingen zo verkeerd?

WARD. “Zij gingen uit van een extreme reactie in de financiële markten, een schok die zich ook snel zou laten voelen in de economie.”

De val van het pond met 15 procent was toch een extreme reactie?

WARD. “Ja, maar dat maakte het leven van bedrijven niet plots moeilijker, zoals bij een forse rentestijging wel het geval is. Integendeel, het zwakkere pond ondersteunt de export.

“Wellicht de grootste misvatting onder economen was de miskenning van hoe sterk de economie was in de aanloop naar het referendum. Daarom viel de impact veel minder op, ook al was die er wel. De economie groeide nog altijd met 2 procent, maar zonder de brexit was de groei misschien wel 3 procent geweest.”

Andrew Haldane, de hoofdeconoom van de Bank of England, kroop begin dit jaar stevig door het stof voor de overtrokken negatieve prognoses van de centrale bank.

WARD. “Ik weet niet of het bijzonder verstandig was dat te doen. Ik zie niet echt in hoe dat bijdraagt aan het beleid. Bovendien was de Bank of England lang niet zo pessimistisch als veel anderen.”

Had de BoE gelijk toen ze in augustus de rente verlaagde?

WARD. “Nee, de gelddata gaven aan dat de economie een vrij sterk momentum kende. Het was niet nodig het beleid te versoepelen. Het was slimmer geweest nog een paar maanden te wachten vooraleer iets te ondernemen. Dan was het duidelijk geweest dat de economie beter standhield dan iedereen vermoedde.

“De Bank of England kocht in februari ook nog obligaties op om de economie te stimuleren. Dat was vreemd aangezien de inflatie haar doel al voorbijschoot. De BoE had toen de renteverlaging uit augustus moeten terugdraaien. Door dat niet te doen, heeft ze bijgedragen aan de aanhoudende zwakte van het pond. Die zal resulteren in meer inflatie, waardoor ze haar doel blijft missen.”

Ondergraaft de Bank of England zo haar geloofwaardigheid?

WARD. “Op een bepaald moment zullen de mensen zich toch afvragen wat het inflatiedoel nog betekent. Volgens haar laatste prognoses verwacht de Bank de komende drie jaar meer dan 2 procent inflatie. Als je je eigen doelstelling jarenlang negeert, dan heb je toch iets anders voor ogen. Dat is althans mijn interpretatie. Ik denk dat de Bank meer mikt op controle over de werkloosheid, en mogelijk ook de koers van het pond.

“Er is een strekking onder economen en beleidsmakers, die gelooft dat het zwakke pond een oplossing biedt voor de harde brexit. Ik ben het daar totaal niet mee eens. Mocht ik in het monetair comité zitten, ik zou voor een verstrakking van het beleid argumenteren.”

De brexit zal op de economie wegen, maar kan de economie ook de brexit-onderhandelingen nog beïnvloeden? Kan een zwakkere economie de regering bijvoorbeeld nog op weg zetten naar een zachte brexit?

WARD. “Brexiteers waren zeer opgetogen met de veerkracht van de economie, wat bijgedragen heeft aan de keuze voor een harde brexit, waardoor we de eenheidsmarkt en wellicht ook de douane-unie verlaten. Maar ik denk dat de Britten daar snel vraagtekens bij zullen beginnen te plaatsen, nu we de economie zien verzwakken.

“Het probleem is dat de regering de harde lijn gekozen heeft met als prioriteit de controle over migratie. Het is moeilijk voor te stellen hoe ze daar nog op kan terugkomen, zelfs al gaat het economisch niet goed de komende twee tot drie jaar. In zo’n scenario lijkt het mij waarschijnlijker dat de regering valt en dat er nieuwe verkiezingen komen. (zucht) Het is gewoon moeilijk optimistische te zijn als je gelooft dat een harde brexit zeer negatief zal zijn, terwijl de politiek net voluit die kaart trekt.”

Kunnen vrijhandelsakkoorden met de rest van de wereld soelaas brengen? Daar lijkt de regering-May op te hopen.

WARD. (beslist) “Er is een economische vuistregel die stelt dat de handel tussen twee landen halveert als de afstand tussen de landen verdubbelt. Zulke akkoorden zijn dus betekenisloos in het licht van het verlies van de Europese markt, zelfs al krijg je een great deal met de Verenigde Staten of andere landen. Ik geloof trouwens niet dat we die krijgen. De Amerikaanse markt bijvoorbeeld is al vrij open. De Duitsers kunnen er alleszins zonder veel problemen hun wagens kwijt. Landen als India willen ons dan weer enkel vrijhandel gunnen als wij ironisch genoeg onze migratieregels versoepelen (lacht). Ik zie die vrijhandelsakkoorden dus niet als een reden voor optimisme.”

Wat betekent de brexit voor ons?

WARD. “Veel economen geloven dat de scheiding slecht zal zijn voor beide zijden. Ik ben daar niet zeker van. Investeringen die anders naar het Verenigd Koninkrijk zouden zijn gegaan, zullen nu naar de rest van Europa vloeien. Er zullen natuurlijk winnaars en verliezers zijn. Maar het is duidelijk dat er voor het VK veel meer op het spel staat.”

Komen we een stap dichter bij het einde van het Europese project?

WARD. “Dat risico is door de brexit net verkleind. Stel dat Emmanuel Macron de Franse verkiezingen wint, dan krijgen we misschien wel een revival van het Europese project zonder dat het anker van de Britse oppositie tegen Europa de boel nog vertraagt.”

JASPER VEKEMAN