Het wordt tijd om toe te geven dat de muntunie financiële eenwording vergt

De eurozone beleeft nu al verschillende jaren woelige tijden. Dit onderstreept op krachtige wijze de sterke en zwakke punten van haar instellingen.

Toen vanaf najaar 2007 de financiële systemen van de westerse landen geleidelijk lamgelegd werden door de subprimecrisis, moest de ECB, in tegenstelling tot de Federal Reserve, geen massa nieuwe ‘loketten’ openen voor spelers die anders zonder liquide middelen hadden gezeten. Het financiële systeem van de eurozone bestaat immers voor het merendeel uit banken die doorlopend toegang hebben tot de herfinancieringsmiddelen van de centrale bank. Deze overheersende rol van de banken was toen een troef. Maar evengoed leidt ze doorlopend tot problemen die de regeringen tot dusver moeilijk zagen aankomen.

Voor een stuk is de vastgoedcrisis in verschillende landen van de eurozone – Ierland, Spanje… – het gevolg van een Europese banksysteem waarin nationaal gebleven instellingen gewoon naast mekaar bestaan. Het ontstaan van de euro, gekoppeld aan een volstrekt vrij kapitaalverkeer, leidde tot een integratie van de financiële markten en de bijna onmiddellijke eenwording van de voorwaarden waaronder de overheid en grote ondernemingen kapitaal kunnen lenen. Deze evolutie ging echter niet gepaard met een integratie van de banksystemen. De netwerken en praktijken van retail banking bleven in ieder land immers voor een groot stuk ongewijzigd. Daardoor blijven de leenvoorwaarden van land tot land sterk verschillend. Een Spaans of Iers gezin kon bij het begin van de jaren 2000 een hypothecaire lening aangaan tegen een variabele rente die gekoppeld was aan een kortetermijnrente. Terwijl een Duits gezin een lening afsloot met een vaste rente, zonder de mogelijkheid tot vervroegde terugbetaling. De kans was dan ook klein dat hetzelfde monetaire beleid zich op een homogene wijze binnen de zone zou verspreiden…

De bankenunie kwamer als reactie op de felle crisis die de Europese banken trof. Maar de bankenunie heeft aan de crisis niets veranderd. Het doel is niet om de leenvoorwaarden in heel de zone eenvormiger te maken, maar wel om de slagkracht van de banken in stand te houden. En door het invoeren van een gemeenschappelijk afwikkelingsmechanisme te vermijden dat een bank die ineenstort, andere banken of zelfs een hele Staat in haar val meesleurt. Toch was het wachten tot de intrede van het spook van dedeflatie vooraleer men opnieuw durfde te praten over wat men van meet af aan had moeten realiseren: gemeenschappelijke mechanismen voor de effectisering van leningen. Door gemeenschappelijke normen op te leggen voor elk type van te effectiseren lening, zou de homogenisering van de bankpraktijken veel sneller gegaan zijn. Een Europese markt van geëffectiseerde schuldvorderingen zou het vooral mogelijk hebben gemaakt om de omstandigheden te bepalen waarin de gezinnen of ondernemingen van een land lenen bij hun banken.

De Europese centrale bank werd van alle kanten aangemaand om een kwantitatieve versoepeling door te voeren en op die manier het herstel aan te zwengelen. Ze stelt nu terecht dat het bestaan van een ruim aanbod van geëffectiseerde vorderingen haar taak flink zou vergemakkelijken. Ze zou eraan kunnen toevoegen dat de ontwikkeling van effectiseringsmechanismen de bedrijven in staat zou stellen om in heel Europa te lenen tegen rentetarieven die alleen hun kredietrisico weerspiegelen, zonder dat er nog ‘extra’ kosten bijkomen als gevolg van de situatie van de banken die aan hen lenen. Zo’n evolutie veronderstelt natuurlijk dat we ingaan tegen een aantal vooroordelen die de subprime-crisis alleen maar versterkt heeft. Ze stuit bovendien op heel wat juridische en technische hindernissen, die pas na verloop van tijd weggewerkt zullen zijn.

Een reden te meer voor onze regeringen om van de ontwikkeling van de effectisering een prioriteit te maken: hoogdringendheid is een kracht waarvan de jongste jaren is gebleken dat ze de Europese landen opnieuw bij mekaar kan brengen… en in actie doet schieten! Het zou alleszins erg zijn als we geen lessen trekken uit de crisisjaren die de euro net heeft doorgemaakt en niets doen aan de tekortkomingen en lacunes die aan het licht kwamen. Het wordt tijd om toe te geven dat de muntunie een financiële eenwording vergt.