The Checklist Manifesto’ van Atul Gawanda is een zeldzaam voorbeeld van een steengoed managementboek. De auteur is een chirurg, waardoor hij de neiging heeft om over echt belangrijke dingen te schrijven. Hij is columnist voor de New Yorker en dat betekent dat de man weet hoe je op enkele pagina’s een boodschap kunt brengen. Hij is ten slotte ook verbonden aan Harvard Medical School en de Harvard School of Public Health, en dat verklaart de didactische helderheid van het betoog.
De centrale boodschap is eenvoudig, haast kinderlijk eenvoudig. De wereld is veel te complex geworden voor ons arme brein. Piloten moeten bij een landing rekening houden met tientallen variabelen; de koers van een aandeel wordt door macro- en micro-economische, lokale, psychologische en strategische factoren bepaald; bij de behandeling van een patiënt in de spoedafdeling moeten dagelijks gemiddeld 178 handelingen correct worden uitgevoerd. En wat blijkt uit onderzoek en observatie? Hoe goed getraind ook, piloten durven af en toe wel eens iets te vergeten. Chirurgen laten af en toe dingen zoals een schaar in je buik zitten. Op de spoedafdeling wordt elke dag gemiddeld 1 procent van de routinehandelingen vergeten of verkeerd uitgevoerd, dat is dus bijna twee fouten per patiënt per dag.
Kleine oorzaken, grote gevolgen. In de luchtvaart laat men al lang de controles van al die factoren niet meer aan de piloot over, wegens te gevaarlijk. Maar in de geneeskunde blijft men rustig de mens (of beter: het ego van de chirurg) centraal stellen. De gevolgen laten zich raden.
De oplossing? Een eenvoudige checklist. De grootste openbaring uit het boek voor ons was echter een dubbele boodschap. Leg het bewaken van de checklist niet in handen van de expert, het ego, de onfeilbare, maar in handen van het ondergeschikt personeel. Zij moeten de opdracht krijgen een soort ‘clear to go’ te geven. Zij moeten zeggen: gecheckt: chirurg heeft gedurende dertig seconden zijn handen gewassen; gecheckt: de sonde is gereinigd volgens procedure 6, gecheckt… Een tweede merkwaardig element is dat er een procedure moet zijn rond overleg. Gecheckt: de expert heeft gedurende vijf minuten toelichting gegeven rond het globale plaatje; gecheckt: de verpleegkundige heeft effectief met de chirurg over de patiënt gesproken. Iedereen met enige ervaring in ziekenhuizen of met elke andere organisatie weet dat ‘communicatie’ zeer kritisch is. Een alomtegenwoordig, taai probleem. De oplossing? Een checklist.
Tot daar de ‘goeroetalk’. Maar werkt het ook? En of het werkt. Als men in ziekenhuizen dit soort checklists volgt, daalt het aantal doden ten gevolge van de behandeling. De kostprijs van verzorging daalt in grote ziekenhuizen met tientallen miljoenen dollars. De effecten zijn zo spectaculair en zo sterk gedocumenteerd dat lectuur van dit boek verplicht zou moeten worden voor iedereen die verantwoordelijkheid draagt in de gezondheidszorg. Concrete cijfers? In Michigan zijn de intensive care units overgestapt naar een benadering via checklists. Gedurende de eerste 18 maanden bespaarden ze 175 miljoen dollar en redden ze meer dan 1500 mensenlevens. De percentages besmettingen daalden van 11 naar 0 procent, de niet-optimale behandelingen daalden in sommige gevallen van 70 procent (haast niet te geloven!) naar 4 procent.
Voor beleggers is het hoofdstukje over beleggen met checklists hilarisch. Je begrijpt onmiddellijk dat beleggen met ‘buikgevoel’, beleggen met ‘inzicht’, beleggen in sectoren ‘die je kent’, of beleggen vanuit ‘expertise’, bijna steeds vormen van zelfbedrog zijn. Wie echt geld wil verdienen, moet beleggen met checklists en zich aan de checklists houden. Zelden heb ik de duizenden pagina’s ‘behavioural finance’ zo kort en zo krachtig samengevat gezien, aangereikt met praktische modaliteiten en al.
Uiteraard zou ik eens graag de checklists zien van ons gerechtelijk apparaat en die van de kerncentrales in Fukushima. Ik zou wel een checklist meebrengen met slechts twee hokjes om af te vinken: waren de laagsten in rang ’empowered’ om die checklists in te vullen, en waar waren de checklists rond ‘wie spreekt met wie’? Ik vrees dat ik het antwoord al ken.
De auteur is partner-hoogleraar management aan de Vlerick Leuven Gent Management School.
MARC BUELENS
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier