Het verloren decennium en het foute kompas

Enkele economen voorspellen dat we een verloren decennium tegemoet gaan in Europa en de VS. De waarheid is nog straffer. We hebben al een verloren decennium achter de rug. En het kompas is niet meer betrouwbaar. De werkelijkheid is veel erger dan de cijfers doen uitschijnen.

In elk van de decennia sinds de Tweede Wereldoorlog werden in de VS tussen de 20 en 40 procent nieuwe banen ge-creëerd. Maar in het decennium dat startte in het jaar 2000 staat de teller nog altijd op nul. Een jobloos decennium is een alarmsignaal voor de Amerikaanse economie. In een flexibele economie, zoals de Amerikaanse, is de grote discrepantie tussen economische groei en het aantal nieuwe banen opmerkelijk en zorgwekkend. Discrepanties kunnen ook gedeeltelijk wijzen op foute cijfers.

De Amerikaanse regering is sinds de periode-Greenspan, en in toenemende mate vanaf 1998, de economische cijfers sterker gaan manipuleren. Zo wordt de inflatie al een tijdje gemilderd door technische aanpassingen die uitgaan van substituties van dure door goedkope producten en die ook kwalitatieve aspecten meenemen.

Schaduwstatistieken tonen daardoor een heel ander beeld van de Amerikaanse inflatie. Als de inflatie hoger ligt dan de officiële cijfers volgt daaruit dat het reële bruto binnenlands product (bbp) heel wat lager is. Die bbp-cijfers worden op hun beurt zelf in toenemende mate gemanipuleerd. De cijfers zijn minder en minder een directe afspiegeling van statistieken en metingen, en in toenemende mate een inschatting van ambtenaren.

Zo werden ‘hedonistische correcties’ (bbp opwaarts aanpassen voor kwaliteitsverbetering) ingevoerd die de kwaliteit van enkele posten arbitrair schat: snellere en veiligere auto’s, krachtigere computers, en allerlei nieuwe software hebben uiteraard een erg grote kwalitatieve waarde. Maar de plotse bijtellingen in het bbp, vooral van ICT, bliezen in de periode 1998-2001 de cijfers zo zwaar op, dat economen met die statistieken begonnen te spotten.

Prompt werd alle detail verwijderd in de officiële rapporten en sinds 2002 hebben we het raden naar de impact ervan. Het staat vast dat de groei in die periode werd overschat, de Duitse centrale bank schatte die overschatting op minstens een kwart procent per jaar. Hoger bbp betekent hogere productiviteit, en ook dat Amerikaanse mirakel is dus deels een statistische luchtspiegeling.

In 2005 schafte de Amerikaanse centrale bank de publicatie af van ‘M3’, een veelgevolgde cijferreeks over de geldhoeveelheid. Zogezegd om kostenredenen, maar geen kat die dat gelooft. Deze sluipende vervalsing van de macrodata gaat telkens een stap verder.

De tewerkstellingscijfers worden sinds enkele jaren opgesmukt met arbitraire toevoeging van ‘Geboorten’: jobcreaties bij startende bedrijven die nog niet in de surveys zitten. De werkloosheid wordt in Europese stijl opgesmukt met massale schrappingen van ‘ontmoedigde jobzoekers’, mensen die te lang op zoek zijn naar een job en het niet meer zien zitten.

Deze statistische manipulaties van macrocijfers doen denken aan de periode aan het begin van dit decennium van grote boekhoudkundige fraude in de microsfeer. De werkelijkheid wordt mooier voorgesteld dan ze is.

Als we het vertrouwen willen herstellen en het beleid op juiste koers willen brengen, moet het kompas worden hersteld. De Amerikaanse macrofraude moet dus stoppen. Maar ook in Europa moeten cijfers (werkloosheid, pensioen-reserves, begrotingstekorten) aansluiten bij de werkelijkheid. Als we op een verkeerd kompas blijven sturen, krijgen we er minstens een verloren decennium bij.

Geert Noels, chief economist van Econopolis