Het vallen van de blaren

Geen zonnige zomer dit jaar, eerder een te vroeg begonnen druilerige herfst. Heeft het weer een invloed op ons humeur?

Op een zonnige dag voelen we ons doorgaans beter; de zon prikkelt de stemming in positieve zin. Somber weer lijkt dan weer een omgekeerd effect te hebben. Meer nog, sommige mensen beweren dat ze depressief worden van al dat rotweer. Overdreven? In hoeverre hebben de weersomstandigheden een impact op ons humeur?

Volgens de gemiddelde psychiater heeft één op tien tot twintig mensen te kampen met seizoensgebonden stemmingsstoornissen. Meer vrouwen dan mannen. De zogenaamde winterdepressie duikt vooral op in september en oktober en verdwijnt vanzelf in het voorjaar. Het gaat daarbij niet om een echte depressie, maar veeleer om een langdurig bedrukte stemming.

Mogelijke klachten die aan het slechte weer worden toegeschreven, zijn vermoeidheid, lusteloosheid, depressiviteit, toegenomen prikkelbaarheid, angst, concentratieproblemen, een toegenomen zin in zoetigheden, gewichtstoename en overdreven eten en veel slapen. Het verlangen naar zoetigheden en het overdreven slapen zouden typisch zijn voor de seizoensgebonden depressie.

Zonlicht

Intuïtief voelen u en ik wel aan dat somber weer niet echt vrolijk maakt, maar kunnen weersomstandigheden ons echt onderuithalen? Welk mechanisme schuilt daarachter en waarom zijn sommige mensen er gevoeliger voor dan andere?

De populairste verklaring biedt de lichttheorie. De intensiteit van het zonlicht beïnvloedt het ritme van de biologische klok. De epifyse, een klein aanhangsel van de hersenen, scheidt gedurende de nacht het hormoon melatonine af. Melatonine is betrokken bij het slaapmechanisme en speelt een rol bij het afstellen van de biologische klok. Deze klok waakt niet alleen over ons slaap-waakritme, maar zorgt er ook voor dat we ons overdag alerter voelen en ‘s avonds moe. Ook dat onze bloeddruk en lichaamstemperatuur wat toenemen in de loop van de dag en dat de productie van sommige hormonen overdag op volle toeren draait, terwijl andere vooral ‘s nachts geproduceerd worden. Stoornissen in de melatoninehuishouding kunnen onze biologische klok verstoren en dat zou een deprimerende invloed hebben. Tot zover de theorie. Onderzoek naar die stoornissen en de gevolgen hebben die ideeën nog niet kunnen bevestigen.

Men gaat er gemakshalve van uit dat mensen met een neiging tot seizoensgebonden stemmingsstoornissen een ‘gevoeliger’ biologische klok hebben. Bovendien stelt men vast dat lichttherapie deze mensen kan opmonteren.

Buitenlucht

Eenvoudige maatregelen zoals zoveel mogelijk buitenkomen in het volle licht en binnen de ruimten waar men vertoeft zo goed mogelijk verlichten, helpen al heel wat. Voor ernstiger gevallen is er ook lichttherapie. Daarvoor bestaan speciale lichttoestellen waar men dagelijks een halfuur tot een uur aan moet worden blootgesteld, afhankelijk van de aangeboden lichtintensiteit. Deze lichttoestellen bevatten speciale witte fluorescerende lampen met een lichtintensiteit die varieert van 2500 tot 10.000 lux. Ter vergelijking: gewoon kunstlicht binnenshuis bedraagt maximaal 500 lux. De lichttoestellen voor lichttherapie bevatten UV-filters die beschadiging van de huid en de ogen voorkomen. Tijdens de lichttherapie moeten de ogen namelijk geopend blijven. Verondersteld wordt dat het gunstige effect bekomen wordt via het invallende licht in de ogen. Een zonnebank kan de sombere stemming in de winter dus niet opkrikken.

Lichttherapie is overigens een intensieve bezigheid en wordt om die reden niet zo vaak gebruikt.

Marleen Finoulst