Het ultieme reddingsplan voor diamantstad Antwerpen

De Hoge Raad voor Diamant wil van Antwerpen een distributiecentrum voor juwelen maken. Dat is een Europese primeur. Er wordt bovendien een Diamond Boulevard aan gekoppeld. Beide zouden de diamantstad opnieuw glans en schittering geven, én duizend nieuwe banen scheppen. Maar de tijd dringt, want intussen polijst Dubai zich tot een aantrekkelijk diamantcentrum.

eXtra informatie op www.trends.be

Op onze website vindt u het Trends-artikel ‘Alles behalve schitterend’ (Trends, 4 april 2002) over de exodus van Antwerpse diamantairs.

Een ruime aankomsthal, achteraan het vernieuwde HST-station en vlakbij een tentoonstellingsruimte en een check-in voor Schiphol en Charles De Gaulle, zou met een pittig kunstwerk – dat de rol van diamant in Antwerpen voor het eerst prominent neerzet – toegang bieden tot de centrale shoppingcorridor naar de negentiende-eeuwse stationszaal aan het Astridplein. “Die Diamond Boulevard, geflankeerd door tweemaal 4000 vierkante meter kleinhandelsruimte, in een mooie mix van juweliers- en life- stylestyleza- ken. En de aanwezigheid in het station van een HRD-ruimte ( nvdr – Hoge Raad voor Diamant), zou ‘Antwerpen diamantstad’ eindelijk naar het ruime publiek brengen,” betoogt Charles Finkelstein van het gelijknamige diamantbedrijf.

Sinds 1550 hebben Antwerpse diamantbewerkers letterlijk hun steentje bijgedragen tot de luister van de Parijse Place Vendôme, het werelduitstalraam voor dure klassejuwelen. “Dat in Antwerpen overdoen, is niet haalbaar,” zegt Pierre Gurdjian van adviesbureau McKinsey. “Diamond Boulevard zal niet de high end aantrekken, maar wel het degelijke middensegment. Samen met de betere parfumerie, mode, kunst, sigaren, horeca en zo meer,” meent Chaim Pluczenik, die exclusieve diamantjuwelen maakt voor Escada. Een loopbrug over de vernieuwde Pelikaanstraat zou leiden naar het beveiligde diamantdistrict, dat voorbehouden is voor professionelen, en een verbinding maken met het eerste diamant-entrepot in Europa. “De markt voor groothandel in juwelen heeft een waarde die tweemaal zo groot is als die van diamant: 27 miljard dollar tegen 12,5 miljard dollar. Daar ligt een enorm potentieel voor de verdere ontwikkeling van Antwerpen als distributiecentrum. Spin-offs naar allerhande nieuwe activiteiten, kunnen een duizendtal bijkomende banen opleveren,” verwacht McKinsey.

Op vraag van de HRD werkt de regering-Verhofstadt een fiscaal en juridisch kader uit dat de juwelengroothandel dezelfde randvoorwaarden biedt als de diamanthandelaars voor BTW- en douane-entrepot. Volgens Nishit Parikh van Diarough heeft Antwerpen nood aan zulke initiatieven, die de business een nieuw elan kunnen geven. Ook vanuit India, de grootste producent van sierjuwelen ter wereld, is er belangstelling. Negen van de tien diamanten die wereldwijd in juwelen worden gezet, komen uit India en bijna 20 % van die juwelenproductie gaat naar Europa. Bakul Mehta, voorzitter van de Gem and Jewellery Export Promotion Council reageert positief: “Diamantairs gaan steeds meer juwelen exporteren, dat is de nieuwe trend. Vorig jaar kenden we een stijging met 80 %, dit jaar verwachten we 25 % meer export. Een Europees distributiecentrum in Antwerpen zal de handel een sterke impuls geven.” Eddy Vleeschdrager van de Belgische Federatie voor Diamant en Edelstenen vindt het samenbrengen van diamant en juwelen in Antwerpen een must: “De Beers duwt de sector in die richting. We hebben bovendien alleen al in Antwerpen zeven juweliersscholen. De creativiteit bestaat, maar we hebben een platform en een uitstalraam nodig.”

Felle concurrentie uit Dubai

Antwerpen is al decennia het wereldcentrum voor diamant, maar dat is het laatste wat de verloederde achterbuurt rond het Centraal Station van de Scheldestad uitstraalt. De toerist die er verzeild raakt, schrikt van de troosteloze aanblik. Het ambitieuze stadsvernieuwingsproject zou de diamantwijk glans geven. De Diamond Boulevard komt er mogelijk in 2007, ruim 560 jaar nadat de Antwerpse gemeenteraad in 1447 een verbod decreteerde op het aanbieden van valse diamanten binnen de stadsgrenzen. Niets te vroeg, want andere problematische diamanten, de zogenaamde conflictdiamanten (waarmee oorlogen in Afrika gefinancierd worden), bezorgden Antwerpen een kwalijke reputatie.

Volgens de diamantairs onterecht. Nergens zijn admini-stratieve controles zo omvangrijk en strikt (zie kader: Onderzoeksrechters jagen ruwhandelaars uit Antwerpen). De ruwtoevoer – (80 % van de wereldhandel) – vloeit niet langer rechtstreeks naar Antwerpen. Daar profiteren Tel Aviv en vooral Dubai van. “Dubai heeft zich altijd willen profileren als de hub van het Midden-Oosten voor geslepen diamant en de juwelenhandel. De forse toevloed van ruw creëert een nieuwe niche,” erkent Tawfique Abdullah, chief executive officer van het Dubai Metals & Commodity Centre (DMCC). Vorig jaar passeerde 1 miljard dollar aan ruwe diamanten via het emiraat, of 700 % meer dan twee jaar geleden. “Het zou dramatisch worden als die stenen blijven plakken en niet meer naar Antwerpen komen voor verwerking,” vreest Peter Meeus, directeur-generaal van de HRD. DMCC organiseerde zijn eerste ruwveilingen voor Russische en Afrikaanse steentjes (zie kader: Is Dubai een bedreiging?).

In Antwerpen kregen ze klamme handen toen DMCC de Almas Tower van 65 verdiepingen in één dag uitverkocht kreeg. Nog voor de eerste steenlegging. Almas betekent diamant in het Russisch – de Russen zijn zeer actief in Angola en Dubai. Ook Rosy Blue en Eurostar, belangrijke Antwerpse diamantbedrijven, kochten een stek. “We moeten daar zijn, omdat het Midden-Oosten een groeimarkt voor diamant is,” motiveert Kaushik Mehta het meestappen van Eurostar (omzet in Antwerpen: 822 miljoen euro) in Dubais ambitieuze project.

Voor Dilip Mehta van Rosy Blue (omzet in Antwerpen: 725 miljoen euro) is de Diamond Boulevard een gepast antwoord op de opkomst van diamantcentra als Dubai, Bombay, Sjanghai en Vancouver. “De Boulevard zal een succes zijn als we Antwerpen wereldwijd bij de consument bekendmaken als een merk. Dan zal ze mensen naar Antwerpen lokken. Maar er is nauwelijks aanbod van diamantjuwelen. Kleinhandel is de beste barometer voor de nieuwste trends. Dan zou Antwerpen zich ook kunnen ontpoppen tot een design centre voor juwelen. Het is een bron van crea- tiviteit die een nieuwe dynamiek kan ontketenen.”

“Waar is die HRD-top mee bezig?”

Niet iedereen ziet de Diamond Boulevard en een Europees distributiecentrum voor juwelen als een prioriteit. “Waar is die HRD-top mee bezig? Niet met ónze problemen,” mopperen de kleinere diamantzaken. Binnen de diverse HDR-gelederen vormen zij de meerderheid. De traditionele, familiale diamantzaken zien marktaandeel wegglippen. Zeventig procent van de handel in Antwerpen is in handen gekomen van een twintigtal grote, meestal dynamische Indiase groepen. Bovenop zware reglementeringen ten gevolge van de heisa rond conflictdiamanten, slinken ook de winstmarges. De prijs van geslepen diamant is niet evenredig gestegen met de merkelijk hogere prijzen voor ruwe diamant. “Het gevoel dat er op termijn wellicht een ruwtekort kan ontstaan vanwege de opgevoerde inspanning op het vlak van marketing en branding, die de vraag naar diamantjuwelen zou moeten verhogen, leidde tot zeer grote prijsstijgingen van ruw,” aldus Paul Goris, directeur van de Antwerpse Diamantbank.

De malaise werkt zelfvoedend en leidde tot een electoraal opbod tijdens de jongste verkiezingen voor de raad van bestuur van de HRD. De kleinhandel ziet geen brood in megaprojecten voor juwelen, waar grote groepen, onder meer de Indiase, baat bij hebben. Niemand wil olie op het vuur gooien. “We moeten acute knelpunten oplossen, zoals aandringen bij de overheid op het corrigeren van handelsbelemmerende procedures en overdreven controles. Maar we moeten ook mogelijkheden zoeken om de handel op de lange termijn te verankeren,” pareert Peter Meeus de kritiek. “Welke troeven heeft Antwerpen nog over tien, twintig jaar? Deze markt is voortdurend in beweging en zelfs het grootste diamantcentrum heeft er geen vat op” (zie kader: Staat de HRD machteloos?).

Volgens marketingdirecteur Youri Steverlynck doet de HRD inspanningen ten bate van de kleinere firma’s om ruw naar Antwerpen te lokken. De grootste ruwproducenten, BHP Billiton en Rio Tinto, kregen een zitje in de raad van bestuur, aankoopmonopolies werden doorbroken in Angola en Congo, de HRD bracht de presidenten Tabo Mbeki (Zuid-Afrika) en Joseph Kabila (Congo) naar Antwerpen. Firma’s kunnen onder het Antwerp Diamond Pavilion promotie maken op belangrijke beurzen in Las Vegas, New York, Basel, Tokio, Hongkong. De jaarlijkse Antwerp Diamond Conference is volgens Steverlynck meer dan een show, het is ook een businessplatform. “In het verleden is er onvoldoende aandacht besteed aan de uitstraling van de diamantwijk. De Diamond Boulevard en de juwelendistributie passen in een langetermijnvisie. Wij zijn geen vastgoedpromotoren, meer kunnen we niet doen. De bal ligt in het kamp van de overheid en de NMBS (de eigenaar van de grond) om ervoor te zorgen dat privé-spelers deze toekomstgerichte projecten kunnen waarmaken.”

NMBS-topman Jannie Haek vindt 2007 best haalbaar. “De juwelengroothandel is niet ons verhaal, maar behalve de bestaande partners uit de diamantkringen hopen wij ook vliegtuigmaatschappijen voor het Diamond Boulevard-project te winnen. Uiteraard zullen we erop toezien dat de concessies ook commercieel interessant zijn voor de NMBS.” De Antwerpse schepen van Stadsontwikkeling, Ludo Van Campenhout (VLD), hoopt het startschot te kunnen geven zodra de renovatie van het station klaar is, eind 2006. Hij heeft plannen voor aangepaste landmarks en een grote wandelas van het station naar de diamantwijk.

Erik Bruyland

“We hebben alleen al in Antwerpen zeven juweliersscholen. De creativiteit bestaat, maar we hebben een platform en een uitstalraam nodig.”

“Diamantairs gaan steeds meer juwelen exporteren, dat is de nieuwe trend.”

“Bovenop zware reglementeringen ten gevolge van de heisa rond conflictdiamanten, slinken ook de winstmarges.”

“De Diamond Boulevard zal een succes zijn als we Antwerpen wereldwijd bij de consument bekendmaken als een merk.”