Het syndroom van Sotsji

De burgers van Turkije, Brazilië en India mogen van geluk spreken dat de financiële markten hun land – of beter gezegd: het beleid van hun regering – de wacht aanzeggen.

De toestroom van goedkoop kapitaal uit het Westen, de lage rentevoeten en de vette inkomsten uit de grondstoffenexport hebben de leidende klasse er al te lang een vrijgeleide gegeven om zich te nestelen in de comfortabele alles-gaat-goed-hangmat. Het wedervaren van de groeilanden moet ook bij ons een belletje doen rinkelen.

Ook hier soest de regering in de hangmat van lage rentevoeten, tot afgrijzen van de centrale bankiers. Die kopen voor de politici tijd om te hervormen, niet om te relaxen. De regering-Di Rupo verwart de relatieve rust in Europa met stabiliteit en een duurzaam herstel. Ons land wacht nog vol ongeduld op de gezondheidskuur die de groeilanden opgelegd krijgen. België is uiteraard niet te vergelijken met een ontluikende markt, maar als er na de verkiezingen van mei geen beterschap komt voor onze concurrentiekracht, dan zal vroeg of laat de rekening in de bus vallen, mét intrest op de verloren tijd.

Ook de groeilanden kregen enkele jaren respijt, hoewel ondermaatse beursprestaties er al een drietal jaar een alarmsignaal gaven. In Zuid-Amerika verraadt een hardnekkig hoge inflatie een veel te populistisch sociaaleconomisch beleid. In landen als Turkije en India wijst het hoge tekort op de lopende rekening op een groeimodel dat te veel op consumptie en te weinig op investeringen steunt. In Rusland zijn de Winterspelen het trieste symbool van een kleptocratie en een economie waarvan het lot gekoppeld is aan de prijzen van fossiele brandstoffen. Tien jaar geleden had Rusland nog een begroting in evenwicht bij 20 dollar per vat, nu heeft Vladimir Poetin ruim 100 dollar per vat nodig om rond te komen. Het syndroom van Sotsji, of de ziekte van een slecht economisch beleid, is nog altijd een wereldwijde plaag, van België tot Argentinië.

Voor de groeilanden is de hangmat nu aan beide kanten losgekomen. De groeivertraging in China ondermijnt de grondstoffenprijzen, terwijl de Amerikaanse centrale bank doorgaat met de afbouw van haar expansieve geldbeleid en zich daarbij (voorlopig) niet bekommert om de gevolgen voor de groeilanden. Kapitaal dat de voorbije jaren op zoek naar wat extra rendement naar de groeilanden klotste, vloeit nu terug naar het Westen. Turkije, India, Indonesië en Zuid-Afrika lopen bij gebrek aan deviezenreserves het grootste risico om met het hoofd tegen de muur te lopen, zoals dat een hoop groeilanden overkwam tijdens de Aziatische crisis van 1997-1998.

Zo’n vaart hoeft het niet te lopen. Nogal wat groeilanden hebben steviger financiële fundamenten dan zeventien jaar geleden, precies omdat ze toen hun lesje geleerd hebben. Ze hebben een hoop deviezenreserves bij elkaar gespaard of houden er relatief lage overheidsschulden op na. De forse daling van hun munten kan helpen snel hun concurrentiekracht te herstellen — wat de eurolanden in moeilijkheden niet konden — terwijl ze hun exportkarretje aan een herstellende westerse locomotief haken.

Maar om op langere termijn mooie groeiprestaties neer te zetten, zullen Rusland en co moeten genezen van hun syndroom van Sotsji. De meeste groeilanden, China inbegrepen, botsen tegen de zogenoemde middeninkomensval. Dat inkomensplafond kan alleen worden doorbroken wanneer landen via technologische vooruitgang een economie bouwen die op eigen kracht vooruit kan. Dat proces van creatieve destructie vraagt echter sterke instituties en een eerlijke marktwerking, waaraan het die landen vaak nog ontbreekt. Japan en Korea hebben die klus in het verleden geklaard, en landen als Taiwan en de Filipijnen doen hun best, maar bij de andere wordt de spoeling dun. De kans is klein dat de verkiezingen in Thailand, en later dit jaar die in Turkije, India en Brazilië voor een positieve kentering zorgen. En kan Oekraïne ontsnappen uit de klauwen van Poetin en aansluiting vinden bij de stabielere instituties van Europa? Het is bang afwachten. Een vaccin tegen het syndroom van Sotsji is helaas nog niet beschikbaar.