Het Scandinavische excuus

Met de regelmaat van de klok zijn er oproepen om bij ons het Scandinavische model te implementeren. Helaas is dat niet het ultieme paradijs waar een hoog overheidsbeslag zonder problemen hand in hand gaat met een dynamische economie.

De prestaties van Finland, Noorwegen, Zweden en Denemarken zijn vaak erg goed. Zo is er weinig armoede en scoren ze goed op activiteitsgraad en overheidsfinanciën. Maar meestal staat het Nordic Model symbool voor het samengaan van een dynamische economie en een grote welvaartsstaat. Sommigen willen nog verder en zeggen dat een grote welvaartsstaat een succesformule is om een dynamische economie te bereiken.

Het valt op dat er erg selectief en weinig kritisch over het Scandinavische model wordt gesproken. Zo kan je niet voorbij aan het feit dat de oliebronnen van Noorwegen een belangrijke rol spelen in het begrotingsoverschot van 10 procent van het bbp. Die sector maakt een vijfde van het bbp en is dus ook voor de tewerkstelling erg belangrijk.

De belastingen in de Nordic Countries zijn bij de hoogste ter wereld. Een auto kost inclusief allerlei belastingen het dubbele en meer van een auto in ons land. Zo’n hoge directe belastingen zouden in ons land moeilijk te aanvaarden zijn en leiden tot massaal vluchtgedrag. Scandinaven zouden dat ook wel willen, maar het is daar net iets moeilijker om even over de grens te wippen. Het volstaat om een kaart te nemen om dat te begrijpen.

De economische cijfers van Noorwegen worden opgesmukt door de olie, die van Zweden door de staat zelf. De verborgen werkloosheid is er erg groot, een McKinsey-rapport schatte het op 17 procent van de actieve bevolking en absenteïsme is een nationale sport. De openbare sector in Zweden is goed voor 30 procent van de totale tewerkstelling, het dubbele van Duitsland. De ECB plaatste Zweden op de laatste plaats van alle OESO-landen in overheidsefficiëntie. Het model ondergaat ook een belangrijke test met de aanstormende vergrijzing.

Dat veegt natuurlijk niet alles van de tafel. Een bezoek ter plaatse toont aan dat deze landen beter functioneren dan het onze. Een sterke samenhorigheid speelt daarbij een grote rol. Er is respect voor het eigen land.

Maar de selectieve analyse van het Vikingmodel wordt te veel gebruikt om een hoog overheidsbeslag te verdedigen in onze contreien. Aanhangers vergeten erbij te vertellen dat solidariteit bij hen sterk gekoppeld is aan verantwoordelijkheid, denken we maar aan het systeem van Flexicurity in Denemarken, waarbij werklozen financiële hulp krijgen, maar gekoppeld aan verplichte activeringsprogramma’s.

Het Scandinavische model is een utopie voor onze economie, tenzij we een grote oliebron vinden of onze grenzen sluiten en de consumptiebelastingen drastisch verhogen. Het Zwitserse model blijft interessanter en performanter, en het economische weefsel relevanter. Maar het heeft een laag overheidsbeslag en dat past niet altijd in het plaatje van de Vikingbewonderaars.